Heimilistíminn - 15.02.1979, Blaðsíða 8

Heimilistíminn - 15.02.1979, Blaðsíða 8
Fyrri grein FRAMFARIR í SIGLINGUM OG LANDSÞEKKINGU Á 18. ÖLD 1. Þaö sem háöi siglingum mest á miööld- um var hve allar staösetningar á sigling- arleiöum voru óvissar. Þegar skip lagöi upp frá bog í Noregi til dæmis Björgvin, og ætlaöi til Vestfjaröa, áttu siglingarmenn alveg eins von á því, aö þeir lentu á Austfjöröum eöa fyrir noröan land. Þar aö auki voru hafvillur tlöar og öryggisleysi I siglingum almennt. A 15. öldvarömikil breyting áþessuogný sigl- ingatækni kom til sögunnar og geröi allar úthafsiglingar öruggari, og eftir fund Vesturheims uröu hér stórbreytingar á, og þróunin varö ör og föst. Siglingar til íslands uröu langtum öruggari á 15. öld, og brutu Englendingar og Þjóöverjar veldi Norömanna og Is- lendinga á bak aftur á noröanveröu Atlantshafi og um Dumbshaf. Einveldi þeirra varö lokiö á siglingarleiöum þess- ara hafa, en þaö haföi staöiö frá upphafi miöalda.og haföi geysilega þýöingu fyrir sögu og menningu þessara þjóöa, og landafundi mikla og vlötæka þekkingu á norturhöfum. Eftir aö svartidauöi geisaöi I Noröur- heimi um miöbik 14. aldar, dró mjög úr þörfinnifyrir fisk, ogskreiö, sökum fólks- fækkuhar af völdum pestarinnar. Björgvinjarkaupmenn, voru aöalút- flytjendur skreiöar til Hansaborganna, og höföu yfir pestina keypt talsvert af skreiö frá Islandi, þörfnuöust ekki lengur Islenskrar skreiöar, sökum þes aönorski markaöurinn uppfyllti þarfirnar. Þetta varö kaupmannaveldi Björgvinjar mjög hagkvæmt, aö þurfa ekki lengur aö leggja i áhættusamar siglingar til tslands eftir skreiö. En meö þessum breyttu viöhorf- um losnaöi Island mjög úr sambandi viö Noreg. En ekki liöu langar stundir, þar til Hansakaupmenn þörfnuöust á nýjan leik skreiöar frá tslandi ogfiskjar af islands- miöum. Evrópa reis úr öskustó svartadauöa endurnærö og sterk, þó þaö tæki nokkurn tima, eftir hinn mikla mannfelli pestar- innar. Þaö tók talsveröan tima aö koma viöskiptum, verslun og fiskveiöum á út- hafinuisamthorf. Aldrei fyrr I sögu sinni, varö islenska þjóöin jafnafskekkt og af vegi ibúa Noröurlanda og á 14. öld. Þetta haföi geysilega þýöingu fyrir menningu okkar og sögu. Þýsk áhrif er streymdu um Noröurlönd í þennan mund. Jafnt I máli og bókmenntum, náöu ekki til islands. Mál okkar og tunga helst hrein og skir, jafnt I töluöu, rituöu og bókfestu máli. Hingaö bárust ensk áhrif og jafnvel frönsk I skáldskap og menntum. Enskan var óllk Islenskunni, svo ólik, aö áhrifa ægtti llttá mál okkar. En þvl meiri uröu áhrifin i bókmenntum og öörum listum, jafnvel myndræn endurreisnarstefna varö I kveöskap, og uröu traust og föst I landinu. En athugum fleira. Hansakaupmenn fóru brátt aö keppa viö Englendinga um yfirráöin á hafinu, fyrst I staö á Noröursjó, en siðar um fiski- veiöará úthafinu, Atlantshafinu. úthafiö I vkid sinni ogauöi i fiskveiöum, varö sviö þessara þjóöa I auknum mæli er líöa tók á 14. og 15. öldina. Englendingar uröu heimagangar I aöal- verstöövum á íslandi, keyptu þar fisk og skreiö, rökuöu samanauöi, og tslendingar græddu lika áviöskiptum viö þá,og senni- legter, aö Islenska þjóöin hafi aldrei veriö jafn auöug og jafn mikil velmegun I land- inu og á þessum öldum. Rlkismenn á islandi riöu um héruö meö miklu sveinaliöi, tygjaöir glitrandi erlendum herklæöum og vopnum. Aröur af nýjum afrakstri lénsfyrirkomulags miöalda streymdi inn I landiö eftir lög- málum viðskipta erlendrar verslunar og samningum viö erlenda aöila. En þetta skipulag varö i skjótri svipan littaöviljaogætlunum dönsku Aldinborg- arkonunganna, er komnir voru til valda I Danmörku. Hollustu umboösmenn þeirra á tslandi, vildu sitja einir aö krásunum, bola öðrum þjóöum frá ströndum tslands og koma á skipulagi, er tryggði þeim föst og ákveöin tök á verslun og viöskiptum landsins. Einokunin varö ávöxtur þessar- ar stefnu. 2. Með einokuninni hófst eitt mesta kyrr- stööu og hörmungartimabil I islenskri sögu. Stór afturför varö I viöskiptum og versiun landsmanna. Engar framfarir I siglingum, sömu gömlu skipin komu til landsins ár eftir ár, engin nýjung I ts- landssiglingum öld eftir öld. Breyting á þessusviöi varö ekki fyrr en tók aö roöa fyrir nýjum degi i viöskipta- og verslun- armálum þjóöarinnar, að fariö var aö undirbúa nútimasiglingar til tslands. 8

x

Heimilistíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimilistíminn
https://timarit.is/publication/304

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.