Heimilistíminn - 15.02.1979, Síða 10

son, si'öar konunglegur stjörnuskoöari.
Þessi nefnd hlaut nafnið Landsnefndin
fyrri.
Nefndarmenn feröuöust um landiö
sumariö 1770 og sömdu itarlega skýrslu
oggeröuákveönar tillögurum atvinnu- og
fjármál. Sérstök skrifstofa var stofnuö i
Kaupmannahöfn áriö 1773 til aö f jalla um
þessi mál, ásamt þeim sömu fyrir Færey-
inga og Grænland. Skrifstofan var undir
stjórn Jóns Eirikssonar konferensráös.
Sama ár var stofnaöur fyrir tilstyrk-
nefndarinnar Framfarasjóöur tslands
(Mjölbótasjóöurinn).
Ariö 1774 fékk general-kammer i Kaup-
mann ihöfn umboö til aö hefja fram-
kvæmdir til endurreisnar á íslandi, sam-
kvæmt tillögum landsnefndarinnar, eftir
þvi, sem henta þótti, einkum átti aö srnla
sér aö sjávanltvegs- og heilbrigöismál-
um, jaröyrkju og strandmælingum. Til-
skipun um Utrýmingu fjárkláðans kom
áriö 1772 og geröi mikiö gagn.
Störf landsnefndarinnar fyrri eru ein-
hver þýöingarmestu opinber störf er unn-
in voru ílandinuum margar aldir.. Ahrif-
in af störfum hennar uröu mikil I atvinnu-
málum þjóöarinnar almennt, samgöngu-
málum, póstmálum og frihöndlun og yfir-
leitt má rekja margar af framförum
landsins til hennar. 1 þennan tima var
rikjandi óvenjulegt frjálslyndi I Dana-
veldi, þýskur maöur réöi mestu og voru
ráöin fundin og fest undir rekkjutjaldi
drottningar. Ævintýramaðurinn
Struensen var þar aö verki, og sýndi i
Þú veizt þaö George, viö spilltum
- stúlkunni meö eftirlæti.
Ekki skaltu rifast viö Sigga, ég
held hann sé aö biöa tækifæris til
þess aö siást.
verki hvaö var hægt aö gera, ef þröngsýni
og afturhaldssemi var látin vikja úr sessi.
Fyrst i staö hélt Eyjdlfur Jónsson
stjarnfræöingur áfram mælingarstörfum
slnum, en vegna ritarastarfa landsnefnd-
arinnar, vannst honum lftill timi til
þeirra. En áformaö var aö koma á fót
fastri athugunarstöö á islandi, og átti
Eyjólfur aö veita henni forstöðu. En hans
naut skamma stund, þvi hann dó áriö
1775.
Eyjólfur Jónsson var fæddur 1735 á
Háafelli I Hvitársiöu.Foreldrarhans voru
hjónin: Jón VigfUsson eldri bóndi þar og
konahans, Ingibjörg Stefánsdóttir prests
á Staö I Grindavik Hallkelssonar. Hann
varö stúdent i Skálholtsskóla 1757. Dr.
Finnur Jónsson Skálholtsbiskup telur
hann frábæran gáfumann. Hann var mik-
ill hugvits- og hagleiksmaöur og vann
meöal annars aö gerö og smiöi steinhús-
anna á Bessastööum og Nesi viö Seltjörn.
Hann sigldi til Kaupmannahafnarháskóla
og varö þaöan guöfræöingur 1766. Hann
vann siöan viö stjörnuturninn i Kaup-
mannahöfn. Hann varö skipaöur ritari
landsnefiidarinnar, eins og fyrr greinir,
en fékk jafnhliöa vonarbréf fyrir Staöar-
staö, en þaö var tekiö aftur 1774, og fékk
hann leigulausan bústaö á LambhUsum á
Alftanesi. Hann hóf byggingu stjörnu-
turns I Lambhúsum. Hann dó 21. júli
1775.
Eftir fráfall Eyjólfs Jónssonar tók viö
Afsakiö lögregluþjónn. Þaö er
innbrotsþjófur i númer 21. Hvern-
ig vitið þér þaö? — Jú, fyrst hélt
ég aö þarna væru á ferö nokkrir
menn frá flutningafyrirtækinu, en
þegar ég sá hversu handfljótir
þeir voru, sá ég aö svo gat ekki
veriö.
starfi hans Rasmus Lievog, og vann hann
viö ath uganir til ársins 1805, er hann flutt-
ist úr landi. Stjörnuathugunin og fleira i
sambandi viö hana, varö ekki aö eins
miklu gagni og efni stóöu til, og viröist
stjórnin hafa verið fremur áhugalaus um
framgang hennar. Var hún mjög naum á
fjárveitingar til hennar eins og fleiri þarf-
legra mála á þessum tima á íslandi.
En önnur framkvæmd var hafin er
mikla þýöingu haföi á komandi árum, en
þaö var aö stjórnin hóf strandmælingar
áriö 1776. Var þaöframkvæmt á skipuleg-
an hátt. Varö það undirstaöa þess aö haf-
ist var aö prenta nothæf sjókort af strönd-
um tslands og miðunum.
Skúli Magnússon landfógeti lagði mál-
inu liö af dugnaöi og krafti og munaö um
minna. Hann lagöi áherslu á, hve þaö var
þýöingarmikiö fyrir siglingar til og frá
landinu aö fullkomin sjókort væru fyrir
hendi. En undirstaðan aö þvi voru mæl-
ingar frakka, er fyrr gat ég, og er þjóöin i
mikilli þakkarskuld viö þá fyrir þá fram-
kvæmd og framtakið sem bak viö er.
Eftir aö frihöndlunin varö og siglingar
jukust til landsins kom fljótlega i ljós, aö
til voru nothæf sjókort af islausum höfn-
um hérá landi og bjargaöi þaö talsveröu I
sambandi viö siglingar til og frá landinu.
Framhald.
HVAÐ VEIZTU
1. Hvaöa málara tengiö þiö bók-
inni og kvikmyndinni Rauöa
myllan?
2. Hvar á áin Rin upptök sin?
3. (Jr hverju er raunverulegur
panamahattur búinn til?
4. Úr hverju er romm búiö til?
5. 1 hvaöa landi er Nyerere
forseti?
6. Hvaö hét siöasti keisari
Þýzkalands?
7. Hvaöa starfi gegndi Arni
Gunnarsson áöur en hann
varö alþingismaöur?
8. Hvaö heitir skipasmiöastööin
á Akureyri?
9. Viö Bergstaöastræti i Reykja-
vik er hótel. Hvaö heitir þaö?
10. Hvaö nefnast þrjú mestu haf-
svæöi heimsins?
Lausnin er á bls. 39
10