Morgunblaðið - 20.11.2004, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 20. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
VEGNA skrifa Jóhannesar
Einarssonar í Mbl. 19. okt. sl. vildi
ég koma eftirgreindu á framfæri:
1. Ég, ásamt Peter Bonde, fyrrv.
bankastjóra (tengdur
Wallenberg-fjölskyld-
unni í Svíþjóð ), vorum
heiðraðir í byrjun júní
sl. vegna starfs okkar í
þágu American Scand-
inavian Foundation í
New York. Við sitjum
báðir í stjórn samtak-
anna. Þar barst í tal að
Peter var samstarfs-
maður Salen-
skipafélagsins í Svíþjóð
á þeim tíma sem Salen-
félagið var samstarfs-
aðili Loftleiða um starf-
semi Cargolux í Lúxemborg. Frá
mér er ekki komin frétt um að hann
hafi unnið að stofnun Cargolux.
2. Forstjóri Flugleiða, Sigurður
Helgason, benti mér á rangfærslur
um stofnun og tilurð Cargolux, sem
birtist í Air Cargo News í Bretlandi
sl. sumar. Þar var sagt að formaður
félagsins, Roger Sietzen, hefði sam-
kvæmt fréttatilkynningu frá Cargo-
lux verið stofnandi félagins. Hið
rétta er að félagið var stofnað að til-
stuðlan Loftleiða. Talið var eðlilegt
að leiðrétta þetta með bréfi til blaðs-
ins, sem birt var. Þar
sagði ég frá því hvaða
orsakir hefðu leitt til
og hvernig staðið hefði
verið að undirbúningi
að stofnun félagsins
svo og hvaðan hug-
myndir þar að lútandi
hefðu komið. Ég var þá
forstjóri dótturfélags
Loftleiða í New York,
Icelandic Airlines Inc.
og varaformaður
stjórnar Loftleiða.
Sala hlutabréfa
Flugleiða í Cargolux
eru þessu máli óviðkomandi. Eftir
mikinn hallarekstur Cargolux í byrj-
un níunda áratugarins voru hluta-
bréf þessi færð niður (afskrifuð) um
75%. Vegna erfiðleika Flugleiða á
þessum tíma gat félagið ekki tekið
þátt í endurfjármögnun Cargolux,
þannig að 25% hlutur Flugleiða í
Cargolux var kominn niður í liðlega
3%. Flugleiðir afskrifuðu þessi
hlutabréf í bókum sínum 1981, þá 2,9
milljónir dala. Þessi hlutur var síðan
seldur 1986 skv. einhuga ákvörðun
stórnar félagsins – söluverð um 1,5
milljónir dala.
Á þeim tíma var ég stjórn-
arformaður Flugleiða, en Sigurður
Helgason (yngri) forstjóri þess. Aðr-
ir aðilar í stjórninni úr Loftleiðaarm-
inum voru: Kristjana Milla Thor-
steinsson, Kristinn Olsen, Einar
Árnason og Grétar Kristjánsson.
Hvað kemur Jóhannesi Einarssyni
til að hafa uppi efasemdir um verð-
mæti þessara hlutabréfa, 18 árum
eftir söluna – og sá efasemdum um
aðild mína að málinu, skal ósagt lát-
ið.
Stofnun Cargolux
Sigurður Helgason svarar
Jóhannesi Einarssyni
’Vegna erfiðleika Flug-leiða á þessum tíma gat
félagið ekki tekið þátt í
endurfjármögnun
Cargolux…‘
Sigurður Helgason
Höfundur er fyrrv. stjórnarformaður
og forstjóri Flugleiða.
HVAÐAN fáið þið þessa meðferð.
Hvernig var þessi áfengimeðferð bú-
in til? Þeir sem starfa að áfeng-
islækningum, læknar, vímuefnaráð-
gjafar og hjúkrunarfólk, eru gjarnan
spurðir svona spurninga. Sumir eru
uppnumdir yfir þeim nýju hug-
myndum sem að þeim eru réttar
þegar þeir koma til með-
ferðar, eru í einhvers
konar vakningu og vilja
vita meira. Aðrir eru
eðlilega gagnrýnir og
vilja ekki krukka í hug-
myndaheim sinn nema
vita á hverju er byggt.
Svo eru þeir sem telja
sig vita hverjar for-
sendur meðferðarinnar
eru, hún snúist eingöngu
um 12 spor AA, hún sé
frá Minnesota, eða hún
sé svokallaður heila-
þvottur, en þegar á
hólminn er komið stangast eitthvað í
fræðslunni og leiðbeiningunum á við
þessar hugmyndir.
Það er því eðlilegt að sjúklingar
sem koma til meðferðar spyrji að því
hvaðan meðferðin komi. Það er stórt
spurt, en til er einhlítt og einfalt
svar. Þorri þeirra sem sækja vímu-
efnameðferð, leitar til SÁÁ og leggst
inn á sjúkrahúsið Vog. Þangað kem-
ur fjórði hver karlmaður á Íslandi
fyrir sjötugt og þá er hver ein-
staklingur aðeins talinn einu sinni,
en ekki eins og viðskiptavinur í
Kringlunni sem er talinn í hvert sinn
sem hann kemur þangað. Það er stór
hluti þjóðarinnar sem leitar lækn-
inga hjá SÁÁ og við getum staðfest
hvaðan meðferð þeirra kemur.
Meðferðin hjá SÁÁ kemur úr vís-
indunum. Læknateymi samtakanna
er hámenntað fólk sem tryggir að
það sem sett er inn í meðferðina
byggist á vísindalegum grunni. Til að
læknisfræðin samþykki úrræði,
þurfa að liggja fyrir sannfærandi
rannsóknir og niðurstöður sem gefa
til kynna að rétt sé að beita því úr-
ræði. Það er fyrst og fremst lækna-
hópurinn, sem stendur vaktina og
skoðar nýjar rannsóknarnið-
urstöður, vegur þær og metur. Þetta
tryggir að meðferðin geti þróast. Ef
hún byggðist á einhverju öðru, til
dæmis því að við vissum að 12 spor
AA virkuðu og ekkert
annað, eða ef hún
byggðist eingöngu á
sérstökum trúar-
legum hugmyndum
hefðum við höndlað
einhvern algildan
sannleik. Þá kæmist
ekkert nýtt að, með-
ferðin væri stöðnuð.
Áfengissjúklinga
og aðrir vímuefnafíkl-
ar á Íslandi eru marg-
ir. Um tvö þúsund og
fjögur hundruð sjúk-
lingar eru lagðir inn á
Vog árlega. Eins og á öðrum heil-
brigðisstofnunum starfa með lækn-
unum aðrar heilbrigðisstéttir hjá
SÁÁ. Á Vogi starfa sjúkraliðar,
hjúkrunarfræðingar og áfeng-
isráðgjafar. Sú stétt sem starfar í
nánustum tengslum við sjúklingana
og ber hitann og þungann af því að
koma meðferðinni á framfæri er ráð-
gjafarnir. Það gefur því auga leið að
áfengisráðgjafinn þarf að vera vel að
sér og vera þeim kostum búinn að
geta miðlað þekkingu sinni. Starf
hans skarast við uppeldis- og
fræðslustéttir annars vegar og al-
mennar heilbrigðisstéttir hins vegar.
Ráðgjafinn þarf að þekkja vel til
fíkniefna, áhrifa þeirra og afleiðinga
af notkun þeirra. Hann þarf að
kunna nokkur skil á lyfjafræði og
sama má segja um líffræði. Ráðgjaf-
inn þarf að hafa innsýn í sálarfræði
og geðsjúkdómafræði. Hann þarf að
vera vel að sér í þeim aðferðum sem
reynst hafa vel til að drepa í dróma
þann lífhættulega sjúkdóm sem
áfengissýki er. Áfengis- og vímu-
efnaráðgjafinn þarf að vera fræðari
og fyrirmynd.
Hluti íslenskra áfengisráðgjafa
fær ágæta kennslu, það er a.m.k. sá
hluti sem starfar hjá SÁÁ, þeir und-
irgangast nokkra akademíska
fræðslu og verulega verklega
kennslu og þjálfun. SÁÁ hefur haft
frumkvæði að þessari fræðslu, en
heilbrigðis- og menntayfirvöld gera
enga kröfu um menntun áfeng-
isráðgjafa. Og gera enga kröfu um
að þeir, sem vinna við áfeng-
ismeðferð hjá öðrum aðilum kunni
eitthvað fyrir sér. Það er bæði móðg-
un og lítilsvirðing við þann stóra hóp
manna, sem er með áfengis- eða aðra
vímuefnasýki. Raunar er það svo að
áfengisráðgjafar teljast ekki til heil-
brigðisstétta, því eins og Landlækn-
isembættið lítur á málin teljast þær
stéttir til heilbrigðisstétta sem njóta
lögverndaðs starfsheitis. Áfeng-
isráðgjafar eru ekki ein af þeim
stéttum.
Það eru þrjátíu starfsstéttir sem
njóta lögverndaðs starfheitis og
þurfa starfsleyfi heilbrigðisráðherra
til starfa. Það eru að sjálfsögðu
læknar, hjúkrunarfræðingar og sál-
fræðingar. Það eru einnig fótaað-
gerðafræðingar, sjóntækjafræð-
ingar og sjúkraflutningamenn, en
ekki áfengisráðgjafar. Það eru tann-
fræðingar, tanntæknar og aðstoð-
armenn tannlækna, en ekki áfeng-
isráðgjafar. Það eru
matvælafræðingar, næring-
arráðgjafar og matartæknar, en ekki
áfengisráðgjafar. Niðurstaðan er
augljós, það þarf sérstaka menntun,
og það eru gerðar ákveðnar og
strangar kröfur, af heilbrigðisyf-
irvöldum, til þeirra sem starfa innan
heilbrigðiskerfisins. Undantekningin
eru áfengisráðgjafar. Það er erfitt að
koma auga á ástæðu fyrir þessari af-
stöðu, nema ef vera skyldi undarleg
viðhorf yfirvalda til alkóhólisma.
Samstarfsvettvangur áfeng-
isráðgjafa er Félag áfengisráðgjafa
„FÁR“. Það ber að tryggja alkóhól-
istum bestu fáanlegu meðferð, þess
vegna verður Félag áfengisráðgjafa
að gera mjög ákveðna kröfu um lög-
verndun starfheitis og stjórnvöld
verða að bregðast við þeirri kröfu. Í
dag sitja alkóhólistar ekki við sama
borð og aðrir sjúklingar í íslenska
heilbrigðiskerfinu.
Hvaðan kemur
þessi meðferð?
Hörður Svavarsson
fjallar um áfengismeðferð
’Það eru þrjátíu starfs-stéttir sem njóta lög-
verndaðs starfsheitis og
þurfa starfsleyfi heil-
brigðisráðherra til
starfa. ‘
Hörður Svavarsson
Höfundur er í Félagi áfengisráðgjafa.
SAMFYLKINGIN hefur gagn-
rýnt hvernig ríkisstjórnin for-
gangsraðar í heilbrigðis- og trygg-
ingamálum í fjárlagafrumvarpinu
fyrir næsta ár, en frumvarpið er
til umfjöllunar á Alþingi þessa
dagana. Þar hefur stjórnarand-
staðan á Alþingi verið samstiga og
gerði ég grein fyrir afstöðu okkar
til vanefnda ríkisstjórnarinnar á
samkomulaginu við öryrkja og
fjárveitinga til Landspítala í fyrri
grein minni um fjárlagafrum-
varpið. Við teljum að huga verði
að fleiri þáttum heil-
brigðisþjónustunnar
áður en fjárlög verða
afgreidd fyrir jólin og
nefni ég nokkra þeirra
hér.
Tryggja verður
heilsugæslu í
framhaldsskólum
Þingmenn eru sam-
mála um mikilvægi
þess að efla heilsu-
gæsluna og að hún sé
fyrsti viðkomustaður
sjúklinga í heilbrigð-
iskerfinu. Svo að það
megi verða þarf að
gera frekara átak í
málefnum hennar og
styrkja hana með fleiri
starfsstéttum, aukinni
þverfaglegri vinnu og
forvarnarstarfi. Einnig
þarf aukna samvinnu
heilsugæslu og ann-
arra stofnana innan
velferðarkerfisins. Í
lögum um framhalds-
skóla er gert ráð fyrir
að skólarnir semji um
slíka þjónustu við
heilsugæsluna en ekki
er gert ráð fyrir fjármagni til
þess.
Samkvæmt upplýsingum frá
heilsugæslunni í Reykjavík, Kópa-
vogi, Seltjarnarnesi og Mosfells-
umdæmi eru um 10.000 manns án
heimilislæknis á því svæði. Þarf
því enn að efla heilsugæsluna á
höfuðborgarsvæðinu með tilliti til
íbúaþróunar og aldurssamsetn-
ingar.
Auka verður
geðheilbrigðisþjónustuna
Ef litið er til heilbrigðisáætlunar
til 2010 sem samþykkt var á Al-
þingi 2001 eigum við lengst í land
með að ná markmiðum hennar í
geðheilbrigðisþjónustunni.
Áform eru um að efla geðheil-
brigðisþjónustu innan heilsugæsl-
unnar með um 42 milljóna króna
fjárveitingu. Henni hefur ekki ver-
ið skipt milli heilsugæslustöðva og
er ljóst að þörfin fyrir fjárveitingu
til verkefna í geðheilbrigðisþjón-
ustu verður mun meiri en hægt
verður að sinna með þessari fjár-
hæð. Auk þess að koma á starfi
sálfræðinga innan heilsugæsl-
unnar er einnig mikilvægt að
Tryggingastofnun semji við sál-
fræðinga um greiðsluþátttöku eins
og heimild er fyrir í lögum. Slíkt
gæti borgað sig upp á skömmum
tíma t.d. með minnkandi lyfja-
neyslu, en þrátt fyrir lagaheimild
og viðurkennda þörf hefur fjár-
magn ekki fengist til þessa. Ef
stjórnvöld ætla að ná markmiðum
heilbrigðisáætlunar í þessum
málaflokki verður að gera betur.
Þá má minna á að fjöldi átrösk-
unarsjúklinga eykst stöðugt og
virðist ekkert benda til þess að
draga muni úr fjölda þeirra á
næstu árum. Sárlega vantar sér-
staka sjúkradeild fyrir þessa sjúk-
linga, þar sem þeir eiga vart
heima á almennum sjúkradeildum.
Málefni lífeyrisþega
og minnissjúkra
Stjórnarandstaðan í heilbrigð-
isnefnd hefur sent álit til fjár-
laganefndar þar sem bent er á at-
riði sem ráða verður bót á áður en
fjárlög verða afgreidd. Við bend-
um þar á alvarlega stöðu aldraðra
sem búa við það að kaupmáttur
ráðstöfunartekna þeirra hefur
minnkað þar sem skattleysismörk
hafa hvorki fylgt verðlagsþróun né
launahækkunum. Sérstaklega þarf
að huga að því að
bæta kjör þeirra líf-
eyrisþega sem
minnst hafa, s.s.
þeirra sem lifa á
greiðslum almanna-
trygginga eingöngu.
Bið eftir hjúkr-
unarrýmum er óvið-
unandi. Þrátt fyrir
að hjúkrunarrýmum
hafi fjölgað er bið
enn of löng. Nú eru
100 hjúkrunar-
sjúklingar á Land-
spítala – háskóla-
sjúkrahúsi sem með
réttu eiga ekki
heima þar og gætu
fengið betri þjónustu
annars staðar. Við
bendum einnig á
brýna nauðsyn úr-
ræða fyrir yngri
hjúkrunarsjúklinga,
undir 67 ára, svo
sem heilabilaða, sem
ekki fá hjúkr-
unarrými eins og
málum er komið nú.
Mikilvægt er að
fjölgað verði val-
kostum og úrræðum
fyrir aldraða s.s. með aukinni
heimilishjálp, dagþjálfun og hvíld-
arinnlögnum, svo þeir fái dvalist
sem lengst heima.
Lífsgæði sjúkra og aldraðra
Bæta verður stöðu heyrnar- og
talmeinastöðvar Íslands svo hægt
verði að stytta biðtíma þar. Þjóðin
er að eldast og taka verður sér-
staklega tillit til þess við fjár-
framlög til öldrunartengdrar þjón-
ustu. Bið aldraðra eftir þjónustu
er óviðunandi því hún rýrir lífs-
gæði þeirra á ævikvöldinu.
Sjúkrastofnanir eiga flestar í
miklum erfiðleikum með að halda
uppi óbreyttum rekstri vegna
kröfu um aðhaldsaðgerðir í rík-
isfjármálum. Mikið álag hefur því
verið á alla starfsmenn á und-
anförnum árum og verður að vara
við frekari kröfum um sparnað svo
ekki verði gengið á öryggi sjúk-
linga. Ný meðferðarúrræði og þró-
unarstarf innan stofnana er tak-
mörkunum háð við þessar
aðstæður og mun það hafa áhrif á
gæði heilbrigðisþjónustunnar til
lengri tíma litið.
Enn hefur ekki verið komið upp
rafrænni sjúkraskrá hér á landi og
er mikilvægt að fjármagn komi í
undirbúning að gerð hennar. Raf-
ræn sjúkraskrá er mjög mikilvæg
til að auka gæði þjónustunnar og
öryggi hennar.
Stöndum vörð um velferðarþjón-
ustuna okkar. Hún er mikilvægari
en skattalækkanir til þeirra best
settu. Þeim ber að fresta ef ekki
fæst fé til að halda úti mannsæm-
andi þjónustu.
Enn um heilbrigð-
isþjónustuna
og forgang ríkis-
stjórnarinnar
Ásta R. Jóhannesdóttir
skrifar um fjárlagafrumvarpið
Ásta R.
Jóhannesdóttir
’Skattalækk-unum til þeirra
best settu ber
að fresta ef ekki
fæst fé til að
halda úti mann-
sæmandi vel-
ferðarþjón-
ustu.‘
Höfundur er þingmaður Sam-
fylkingarinnar í Reykjavík suður.
Báðar betri
Hreinu
sulturnar