Morgunblaðið - 20.11.2004, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 20. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MÍN VAR greinilega sárt saknað
af nokkrum talsmönnum R-listans við
umfjöllun í borgarstjórn um nýjustu
skattahækkanir R-listans en ég gat
því miður ekki setið síð-
ari hluta fundarins. Á
þessum fundi héldu
talsmenn R-listans því
fram að það væri sér-
kennilegt að ég væri á
móti því að R-listinn
hækkaði útsvarið í há-
mark.
Ég hef ítrekað lýst
yfir þeirri skoðun minni
í borgarstjórn Reykja-
víkur, í fjölmiðlum og
víðar að borgaryfirvöld
eigi að fara varlega í að
leggja aukna skatta og
gjöld á Reykvíkinga. Í
samræmi við það höfum við sjálfstæð-
ismenn flutt tillögur um lækkun fast-
eignaskatta. Ég hef að auki ásamt fé-
lögum mínum í borgarstjórnarflokki
Sjálfstæðisflokksins gagnrýnt harð-
lega gengdarlausa skuldasöfnun R-
listans og haldið því fram að fyrr en
síðar myndi sú óráðsía bitna á borg-
arbúum í formi hærri skatta. Nú er
komið að þeim skuldadögum. Ávallt
hefur lítið verið gert úr varnaðar-
orðum okkar og forystumenn R-
listans fullyrt að fjárhagsstaðan væri
sterk og fjármálastjórnin afar góð.
Í áratugi hefur Reykjavíkurborg,
langstærsta og öflugasta sveitarfé-
lagið í landinu, ekki nýtt sér há-
marksútsvar utan ársins 2001 en þá
var hámarksútsvar nýtt. Á þeim tíma
lá fyrir af hálfu Alþingis að hámarks-
útsvar yrði hækkað í 13,03% fyrir ár-
ið 2002.
Árið 1994 þegar R-
listinn náði völdum í
Reykjavík var útsvarið
8,4%. Við yfirtöku alls
reksturs grunnskólans
hækkaði útsvarið í
11,24%. Um það var
samkomulag fulltrúa
allra flokka í borgar-
stjórninni. Árið 2001
var samið um það milli
ríkis og sveitarfélaga að
hækka útsvarið um
0,99% til að mæta ýms-
um kostnaðarauka sem
sveitarfélögin höfðu
þurft að taka á sig.
Reykjavíkurborg hefur á und-
anförnum árum gengið miklu lengra
en öll önnur sveitarfélög á Íslandi í að
hækka útsvarið eða um 1,79% stig frá
1998–2005. Þessi hækkun gefur borg-
arsjóði rúml. 4 milljarða króna á árs-
grundvelli. Fyrir utan sífelldar hækk-
anir á útsvarinu hefur borgarsjóður
fengið verulega auknar arðgreiðslur
frá Orkuveitu Reykjavíkur og annan
fjárstuðning frá því fyrirtæki sem
nemur mörgum milljörðum króna.
Auk þess var sett á sérstakt holræsa-
gjald, sem fært hefur borgarsjóði
hátt í tug milljarða á undanförnum 10
árum.
Ég hef ávallt verið þeirrar skoð-
unar að sveitarfélög, sem búa við laka
fjárhagsstöðu, geti nýtt sér lögleyfða
tekjustofna til að mæta þeim vanda
sem þau standa frammi fyrir. Lang-
flest minni og meðalstór sveitarfélög í
landinu hafa til margra ára fullnýtt
sér útsvarið. Önnur sveitarfélög,
meðal annars þar sem fjárhagsstaðan
er betri, hafa ekki nýtt sér hámarkið.
Reykjavík sem langstærsta sveitarfé-
lagið og höfuðborg landsins á að sjálf-
sögðu að hafa burði til að fylla þann
hóp.
Nú þegar R-listinn er búinn að
koma fjármálum borgarinnar í slíkt
óefni sem raun ber vitni sjá for-
ystumenn hans ekki annan kost en að
hækka skatta á borgarbúa. Sjálf-
stæðismenn geta undir engum kring-
umstæðum borið ábyrgð á þessum
síðustu skattahækkunum. Þá ábyrgð
verður R-listinn einn að axla og þess-
vegna greiddu allir borgarfulltrúar
Sjálfstæðisflokksins atkvæði gegn
þessum skattahækkunum, enda í
engu samræmi við þá fjármálastefnu
sem við höfum boðað og myndum við-
hafa við stjórn borgarinnar.
Íslandsmet í
hækkun útsvars
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson
skrifar um skattahækkanir
R-listans
’Ávallt hefur lítið veriðgert úr varnaðarorðum
okkar og forystumenn
R-listans fullyrt að fjár-
hagsstaðan væri sterk
og fjármálastjórnin afar
góð.‘
Vilhjálmur
Þ. Vilhjálmsson
Höfundur er oddviti borgarstjórn-
arflokks Sjálfstæðisflokksins.
Í KASTLJÓSI var nýlega
fjallað um fréttir vikunnar.
Meðal gesta í þættinum var Örn
Bárður Jónsson,
prestur í Neskirkju.
Í upphafi var rætt
nokkuð um kaup
Landssímans á hlut í
Skjá einum.
Þar lýsti prest-
urinn ágæti þeirri
skoðun sinni að ekki
væri sanngjarn leik-
ur fyrir menn á
frjálsum markaði að
keppa við ríkið.
Undir lok þáttarins
lýsti Örn Bárður
opnun nýs kaffihúss
Neskirkju.
Ekki aðeins opnun
kaffihúss heldur
einnig bókabúðar og
netkaffis. Viðbygg-
ingin við kirkjuna er
öll hin glæsilegasta
og umgjörðin til fyr-
irmyndar.
Það er þó auðvitað
svo að kirkjan er
rekin fyrir fé frá hinu opinbera en
enginn kemst undan greiðslu
sóknargjalda. Staða þessa fyr-
irtækis Neskirkju er því ámóta
stöðu Landssímans.
Í ljósi þeirra pólitísku skoðana
sem Örn Bárður sagðist aðhyllast
í téðum sjónvarpsþætti leikur
undirrituðum forvitni á að vita
hvort reksturinn sé tilkominn fyr-
ir ríkisfé?
Sömuleiðis hvort mögulegur
taprekstur verði bor-
inn af skattgreið-
endum?
Er það ef til vill
ætlunin að fela einka-
aðilum að sjá um
rekstur kaffihússins?
Undirritaður treyst-
ir því að presturinn
ágæti sé samkvæmari
sjálfum sér
en svo að hann lýsi
yfir samúð með einka-
aðilum sem keppa við
ríkið en standi svo
sjálfur fyrir rík-
isrekstri í samkeppni
við einkaaðila.
Örn Bárður lýsti því
yfir í viðtalinu að hann
teldi að prestar ættu
ekki að tala neina
himnesku heldur fjalla
um fólkið sem nú býr
á jörðinni.
Vonandi sér hann
sér því fært að svara
þessum einföldu spurningum mín-
um.
Kirkjan á sam-
keppnismarkaði
Stefán Ottó Stefánsson
fjallar um umæli Arnar Bárðar
Jónssonar í Kastljósi
Stefán Ottó
Stefánsson
’Undirritaðurtreystir því að
presturinn
ágæti sé sam-
kvæmari sjálf-
um sér.‘
Höfundur er nemi
í Verzlunarskóla Íslands.
„ENGINN veit hvað átt hefur,
fyrr en misst hefur.“ Þessi orð hafa
endurtekið komið upp í huga mér
er vinir og kunningjar hafa í gegn-
um árin spurt mig hvernig ég þori
að leggja framtíð mína að veði með
því að taka þátt í opinberri umræðu
um hitamál eins og stjórnarskrár-
málið frá fyrra sumri en ekki síst
með mínum miklu afskiptum af
málefnum Íslenskrar erfðagrein-
ingar. Þetta eru mál sem vinir mín-
ir og kunningjar hafa haft miklar
skoðanir á en vilja ein-
ungis ræða yfir kaffi-
bolla því hræðslan við
bláu höndina kemur í
veg fyrir að þeir láti
skoðanir sínar á prent.
Hvort sem bláa hönd-
in er raunverleg eður
ei ríkir hræðsla við
hana úti í samfélaginu.
Hún er orðin að nokk-
urs konar frum-
spekilegu fyrirbæri
sem einstaklingar taka
tillit til þegar þeir
ákveða gjörðir sínar,
án þess að vita með vissu hvort hún
verði reidd til höggs eður ei. Hina
frumspekilegu tilveru bláu hand-
arinnar og samband einstaklinga
við hana má líkja við samskipti
sanntrúaðra við Guð; í báðum til-
fellum er ekki vitað hvort og þá
hvenær frumspekilegi krafturinn
reiðist. Þessi frumspekilega tilvera
bláu handarinnar hefur lamandi
áhrif á lýðræðislega umræðu því
hún hvetur til sjálfsritskoðunar,
sem leiðir hugann minn að Eþíópíu
í lok níunda áratugar síðustu aldar.
Ég varð þeirrar gæfu aðnjótandi
árið 1988 að kynnast lífi almenn-
ings í alræðisríki er ég starfaði fyr-
ir Rauða kross Íslands í Eþíópíu. Á
þessum tíma var landinu stjórnað
af harðstjóranum Mengistu Haile
Mariam, sem sótti fyrirmynd sína
til Sovétríkjanna og þá aðallega til
Stalíns. Þar voru njósnarar á
hverju strái sem fylgdust með lífi
almennings og var ógjörningur að
aðgreina þá því allir opinberir
starfsmenn voru í sams konar ein-
kennisbúningi. Af þessum sökum
talaði enginn um stjórnmál og önn-
ur viðkvæm málefni við ókunnuga,
sem gátu verið njósnarar. Ég
kynntist þessu áþreifanlega er ég
fór að kynnast fólkinu í bænum
sem ég bjó í, en það tók mig í sum-
um tilfellum margar vikur að
ávinna mér traust innfæddra. En
þegar traustið var
komið brustu flóðgátt-
irnar og menn töluðu
yfir kaffibolla af mikl-
um móð um hið
hörmulega stjórnmála-
ástand sem ríkti í
landinu. Þeir sem vog-
uðu sér að mótmæla
opinberlega fengu að
gjalda það dýru verði.
Ég kynntist einum
slíkum einstaklingi á
meðan á dvöl minni
stóð. Dag einn er ég
var á leið til vinnu
minnar vék sér að mér fullorðinn
maður og spurði á óaðfinnanlegri
ensku hvaðan ég væri og varð þetta
upphaf að vináttu okkar. Þessi
maður var með doktorsgráðu í hag-
fræði frá háskóla í Bandaríkjunum
og hafði verið hagfræðiprófessor
við háskólann í Addis Ababa. Hann
leyfði sér að mótmæla efnahags-
ráðstöfunum Mengistu sem leiddi
til þess að hann missti starfið við
háskólann og allar eigur sínar, auk
þess sem hann og fjölskylda hans
voru flutt nauðug í þorpið sem ég
bjó í. Hann vann sem götusópari.
Munurinn á Eþíópíu og Íslandi
er sá að við búum við réttaríki en
oft birtist okkur réttarríkið á Ís-
landi sem gljá skán yfir kraumandi
valdagræðgi ráðandi afla, sem í
mínum huga leiðir til þess að á
vissum sviðum er einungis stigs-
munur en ekki eðlismunur á
ástandinu sem nú virðist ríkja á Ís-
landi og því sem ríkti í Eþíópíu er
Mengistu ríkti. Í Eþíópíu lágu leik-
reglurnar fyrir, því ef einhver tal-
aði óvarlega við ókunnugan mann
eða mótmælti opinberlega lagði
hann starfsframann og jafnvel lífið
að veði. Hér á landi hræðast menn
ekki að tjá skoðanir sínar yfir kaffi-
bolla við hvern sem er en þegar að
því kemur að setja þær á prent
kemur upp hræðsla við hinn frum-
spekilega kraft bláu handarinnar.
Hallrímur Helgason gerði stjórn-
völdum mikinn greiða með því að
hlutgera þessa undirliggjandi
hræðslu í samfélaginu í orða-
sambandinu bláa höndin, því með
tilkomu þess gátu einstaklingar
tengt þessa óræðu hræðslu við
raunveruleg orð og þar með mynd-
að samband við þau sem er ekki
ósvipað samandi fólks við hugtakið
guð. Enginn getur sannað tilveru
Guðs eða bláu handarinnar en samt
virðast þessi frumspekilegu fyr-
irbæri stjórna athöfnum fjölda
fólks. Það þarf því að koma bláu
hendinni fyrir kattarnef og er eina
leiðin til þess sú að einstaklingar
sem hafa eitthvað til málanna að
leggja hætti að einskorða sig við
kaffibollahjal og komi hugleiðingum
sínum á prent. Hér hefur Morg-
unblaðið í gegnum árin gegnt lyk-
ilhlutverki því það er óþekkt í hin-
um vestræna heimi að Jón Jónsson
og Jóna Jónsdóttir geti birt greinar
í dagblöðum á borð við Morg-
unblaðið, nokkuð sem fólk ætti að
hafa í huga nú þegar Norðurljósa-
miðlarnir þrengja að blaðinu. Í
þessu sambandi bera háskóla-
menntaðir einstaklingar mikla
ábyrgð því í mínum huga ber þeim
siðferðisleg skylda að nota þekk-
inguna sem þeir afla sér, á kostnað
hins almenna skattborgara, til þess
að tjá sig um þau mál sem hæst
ber hverju sinni. Ég hræðist hvorki
Guð né bláu höndina en velti því
samt fyrir mér hvort mín bíði sömu
örlög og vinar míns í Eþíópíu.
Lýðræðisleg umræða
Steindór J. Erlingsson skrifar
um hræðslu í samfélaginu ’Hvort sem bláa höndiner raunveruleg eður ei
ríkir hræðsla við hana
úti í samfélaginu.‘
Steindór J. Erlingsson
Höfundur er vísindasagnfræðingur.
EKKI rekur mig
minni til þess að
þingmaðurinn Einar
Oddur Kristjánsson
hafi flutt alvöru-
þrungnar ræður í
þingsal þegar ríkið
undirritaði kjara-
samning við fram-
haldsskólakennara 7.
janúar 2001.
Forsaga þess máls
var sú að verkfall
hafði staðið yfir um
nokkurra vikna skeið,
með þeim afleiðingum
að engin próf voru
við framhaldsskólana
fyrir jólin. Um ára-
mótin fóru síðan að
heyrast raddir þess
efnis að vorönnin
gæti einnig farið í
vaskinn. Stúdentsefni
ráku skiljanlega upp
ramakvein. Samn-
ingamenn ríkisins
með umboð fjár-
málaráðherra upp á
vasann þoldu ekki við
og gengu að flestum
kröfum kennara svo
skólastarf fengist
framhaldið.
Einar Oddur vara-
formaður fjár-
laganefndar hóf þá ekki upp raust
sína og varaði við verðbólguhol-
skeflu.
Þá hafði hann vit á því að þegja
enda sjálfur aðili að samningunum,
þeirra sömu samninga og grunn-
skólakennarar hafa nú helst miðað
við í kröfugerð sinni á hendur
sveitarfélögunum.
Ekki svo að segja að
framhaldskólakenn-
arar séu ekki verðugir
launa sinna, öðru nær.
En eftir höfðinu
dansa limirnir og Ein-
ar Oddur getur trútt
um talað úr þingssal
þar sem hann sjálfur
hefur þegið launa-
hækkanir kjaradóms
sem nema tugum pró-
senta á örfáum árum.
Ef menn í stöðu
Einars Odds ætla að
kenna samningum
sveitarfélaga við
grunnskólakennara
um flest það sem illa
getur farið í þjóð-
arbúskapnum eru þeir
hinir sömu komnir
lengst út í fúafen rök-
leysunnar.
Oft er ekki víst
hvort komi á undan,
hænan eða eggið.
Þó er augljóst að nú
þegar hænan gaggar
hátt og kvartar undan
eggi sínu hefði verið
heppilegra fyrir þing-
manninn að koma fyrr
auga á hið alkunna
samhengi á milli or-
sakar og afleiðingar.
Hvar var Einar
Oddur í janúar
2001?
Einar Sveinbjörnsson
fjallar um málflutning
Einars Odds Kristjánssonar
Einar
Sveinbjörnsson
’…Einar Oddurgetur trútt um
talað úr þingsal
þar sem hann
sjálfur hefur
þegið launa-
hækkanir kjara-
dóms sem
nema tugum
prósenta á örfá-
um árum. ‘
Höfundur er bæjarfulltrúi í Garðabæ.
Fáðu fréttirnar
sendar í símann þinn