Morgunblaðið - 30.12.2004, Blaðsíða 42

42 FIMMTUDAGUR 30. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
HESTAR
Æ
tla má að í dag
noti langflestir
frístunda-
reiðmenn alltaf
reiðhjálm með
örfáum undantekningum. Það
heyrir til mikilla tíðinda að sjá
börn eða unglinga án reiðhjálms.
Það eru hins vegar atvinnumenn-
irnir í hestamennskunni sem
draga lappirnar í þessum efnum
því mikill fjöldi þeirra notar reið-
hjálma einungis í keppni og sýn-
ingum þar sem ekki verður hjá því
komist. Nokkrir af kunnustu reið-
mönnum landsins nota aldrei reið-
hjálm nema undir slíkum kring-
umstæðum.
Það þykir nokkrum undrum
sæta hversu Íslendingar voru
fljótir að tileinka sér notkun reið-
hjálma. Til gamans má geta þess
að Þjóðverjar eru afar linir í notk-
un reiðhjálma og í nýlegri ferð
greinarhöfundar til Þýskalands
var nánast gert grín þegar farið
var í reiðtúr og Íslendingurinn
setti upp reiðhjálm. Að óreyndu
hefði mátt ætla að hinir nákvæmu
og varfærnu Þjóðverjar yrðu fyrri
til að tileinka sér reiðhjálmana en
hjálmanotkun er afar lítil hjá þeim
nema um sé að ræða þjálfun hesta
í hindrunarstökki og einhver und-
antekningartilvik. Svipaða sögu
má segja frá öðrum löndum en lík-
lega hafa Svíar gengið manna
lengst í reiðhjálmavæðingu þar
sem notkun reiðhjálma er lög-
bundin og notkun þeirra hefur
mikil áhrif á tryggingabætur verði
hestamenn þar fyrir slysum í út-
reiðum.
Bara heimska,
kæruleysi og slæmur ávani
Nokkrir kunnir reiðmenn voru
spurðir hvort þeir notuðu reið-
hjálma.
Sigurbjörn Bárðarson sagðist
ekki nota reiðhjálm að staðaldri
og ástæðan væri bara slæmur
vani, hann kvaðst mjög fylgjandi
notkun reiðhjálma en þó ekki
fylgjandi því að lögbinda notkun
þeirra.
Sigurður Sæmundsson, bóndi í
Holtsmúla og landsliðseinvaldur,
kvaðst því miður ekki nota hjálm
að staðaldri og þegar hann var
spurður hvers vegna hló hann við
og sagði: „Ætli það sé ekki bara
fyrir heimsku sakir að ég geri það
ekki,“ og bætti við: „Þegar ég er
við kennslu á Hólaskóla nota ég
alltaf reiðhjálm enda er þar skylda
allra nemenda að nota hjálma og
því ekki annað við hæfi en kennari
noti reiðhjálm.“ Sigurður kvaðst
því fylgjandi að menn notuðu reið-
hjálma og sagði að endingu að lík-
lega væri komið að þeim tíma-
punkti að hann yrði að gera
bragarbót í þessum efnum.
Sigurður Sigurðarson í Þjóðólfs-
haga kvað nei við spurningunni.
„Ég nota að vísu hjálm einstaka
sinnum en alltof lítið og ætli megi
ekki bara flokka þetta undir
kæruleysi. Ástæðurnar eru líklega
þær að mér hefur ekki þótt þægi-
legt að vera með hjálm og svo hitt
að maður telur sig það öruggan að
ekki sé þörf á því – þangað til eitt-
hvað kemur fyrir. Það gengur
sjálfsagt ekki lengur að berja
hausnum við steininn,“ sagði Sig-
urður og talaði í líkingum.
Knapi ársins, Daníel Jónsson í
Neðra-Seli, segist alltaf nota
hjálm nema þegar hann gleymi að
setja hann upp og víst komi það
stundum fyrir. „Við hérna á
Neðra-Seli, kona mín og dóttir
kappkostum að nota alltaf hjálma
þegar við förum á bak en eins og
ég segi þá vill það stundum
gleymast hjá mér en þær fara
ekki bak án hjálmsins,“ sagði
Daníel að endingu.
Þórður Þorgeirsson, sem er ný-
fluttur að Akurgerði í Ölfusi, seg-
ist verða að viðurkenna að hann
noti ekki hjálm að staðaldri. Hann
sé síður en svo á móti reiðhjálma-
notkun en hjá sér sé þetta bara
slæmur ávani. „Ég uppálegg unn-
ustu minni að nota hjálm en
gleymi svo sjálfum mér.“
Einar Öder Magnússon hefur að
eigin sögn um langa tíð notað
reiðhjálm og sagði að öll hans fjöl-
skylda og starfsfólk í Halakoti
notaði nýju Casco-reiðhjálmana að
staðaldri. „Þeir eru stillanlegir og
afar þægilegir,“ bætir Einar við
og því finni maður lítt fyrir hjálm-
inum, Einar lenti reyndar í óhappi
nýlega erlendis þar sem hann var
beðinn að prófa hest sem keyptur
hafði verið frá Íslandi. Endaði sú
prófun á þann veg að klárinn
stakk sér illilega og Einar féll af
baki – hjálmlaus aldrei þessu vant.
Sagði Einar þetta gott dæmi um
að aldrei skyldi maður á bak án
hjálmsins. Segja má að í þetta
skiptið hafi Einar sloppið með
skrekkinn, hann reyndar lenti á
höfðinu og skrámaðist á enninu en
hlaut engin alvarleg meiðsl.
Misjafnt öryggisgildi
reiðhjálma
Um öryggisgildi góðra reið-
hjálma verður ekki deilt en á það
skal bent að ekki eru allir reið-
hjálmar það öryggistæki sem ætla
má að þeir séu og veita því falskt
öryggi. Að sögn Birgis Skaptason-
ar í versluninni Ístölti eru hinir
eiginlegu öryggishjálmar merktir
með EN 1384 og þýðir að þeir
uppfylli ákveðnar lágmarkskröfur
um öryggi og tryggi ákveðin ör-
yggisgæði. Hjálmar sem merktir
eru EN 812 uppfylla ekki sömu
kröfur og að sögn Birgis eru þeir
þynnri og hinar svokölluðu skeljar
eru einnig með þessari merkingu.
Hjálmar í þessum flokki veita ein-
hverja vörn, til dæmis ef menn
reka höfuðið í eða við léttari höf-
uðhögg. Þá vekur það athygli að í
hinum svokölluðu FIPO-reglum
sem keppt verður eftir hér á landi
á nýju ári er gerð krafa um að
hjálmar sem knapar nota í keppni
séu merktir EN 1384.
Nokkurs misskilnings hefur
gætt varðandi merkingu reið-
hjálma og bendir Birgir á að CE-
merking segi ekkert um örygg-
isgæði heldur aðeins að leyfilegt
sé að selja viðkomandi hjálm í
Evrópu.
Það sem helst hefur brugðist á
eldri reiðhjálmum að sögn Birgis
eru að festingar hafa viljað slitna
og hjálmurinn skoppað af knap-
anum þegar síst skyldi en auk
þess eru mörg dæmi um að fólk
hefur skaðast á höfði þrátt fyrir
hjálminn og á hann þar meðal
annars við heilamar.
Viðurkenndir hjálmar af EN
1384-staðli eru þykkari og draga
úr höggi með því að gefa eftir.
Segir Birgir að oft komi það fyrir
að eigendur hjálma telji að þeir
hafi ekki staðist álagið þegar þeir
skemmast við það að knapinn falli
af baki og lendi á höfðinu en það
sé einmitt mikilvægur þáttur í að
draga úr högginu að hjálmurinn
gefi eftir að vissu marki.
Þá segir hann að afgerandi við-
horfsbreyting hafi orðið gagnvart
nýju hjálmunum sem fyrst þóttu
stórir og hallærislegir og knapar
sagðir líta út eins og geimfarar.
Þá þóttu þeir líkjast mjög reið-
hjólahjálmum og þótti ekki viðeig-
andi í hestamennsku. „Í dag er
þetta breytt og sem betur fer
virðist fólk taka þá stefnu að
þykja það fallegt sem sé öruggt og
gott. Það vegur einnig þungt að
tekist hefur að gera þessa hjálma
þægilega. Þeir eru léttir og yf-
irleitt með góða loftræstingu,“
segir Birgir og bætir við að eitt af
umkvörtunarefnum yfir reið-
hjálmum sé það hversu mikið
menn svitni undan þeim. Þá væru
þeir stillanlegir og hægt að vera
með þunnar húfur innan undir
þeim þegar kalt væri í veðri.
Þótt reiðhjálmanotkun sé orðin
að heita má almenn á Íslandi hafa
hestamenn ekki viljað ganga svo
langt að láta lögleiða notkun
þeirra.
Síðast á landsþingi Landsam-
bands hestamannafélaga í haust
var felld tillaga þar sem lagt var
til að þingið beindi þeim tilmælum
til alþingismanna að leggja fyrir
hið háa Alþingi Íslendinga tillögu
um lögleiðingu á notkun reið-
hjálma.
Er þetta í annað sinn sem slík
tillaga kemur fyrir þing hesta-
manna en hún hefur verið felld í
bæði skiptin en vissulega gæti slík
lögleiðing farið fyrir Alþingi án
þess að þing hestamanna sam-
þykkti ályktun þess efnis. Hins
vegar má ætla að undir öllum
kringumstæðum yrði leitað álits
hjá samtökum hestamanna ef slík
tillaga kæmi fram á Alþingi.
Lítið vit í
löskuðum kolli
Það er því orðið lítið svigrúm
fyrir afsakanir fyrir því að nota
ekki reiðhjálm í dag.
Vilji maður sýna einhverjum
væntumþykju sína í verki þá er
reiðhjálmur afar góð gjöf handa
þeim sem ekki eiga nógu góðan
reiðhjálm og einnig er rétt að
benda þeim á sem lent hafa í
slæmri byltu og hjálmur orðið fyr-
ir höggi að láta skoða hjálminn vel
því höggvernd hjálmsins getur
minnkað komi sprunga í hann og
svo ekki sé talað um brot í skel
hans.
Reiðhjálmur er ótvírætt sá bún-
aður hestamennskunnar sem síst
skyldi spara í, því höfuð- eða
heilalaus erum við lítils virði.
Reiðhjálmavæðing hestamennskunnar á Íslandi gekk ótrúlega fljótt fyrir sig þótt vissulega sé henni ekki að fullu lokið.
Valdimar Kristinsson hefur oftsinnis haft góð not af reiðhjálmi sínum og sæti vísast ekki við skriftir ef hans hefði ekki
notið við á ögurstundum. Sú var tíðin að reiðhjálmar voru að heita má aðeins notaðir til skrauts á Íslandi og þeir tæpast
settir í samhengi við öryggismálefni. Það þótti afar huggulegt að fínar dömur væru með þessa svörtu klassísku hjálma og
gjarnan hvíta slæðu undir og tilheyrandi. Síðar komu börn og unglingar inn í myndina og þar á eftir fullorðið fólk.
Vert að
varðveita
vitið
Morgunblaðið/Vakri
Eldri gerð af viðurkenndum reiðhjálmi sem hefur gegnt hlutverki sínu.
Knapinn flaug fram af hestinum og lenti á framanverðu höfðinu. Der
hjálmsins brotnaði og plastskelin losnaði af sjálfum hjálminum og hann þar
með ekki lengur nothæfur sem öryggistæki en er aftur góður vitnisburður
um gagnsemi reiðhjálma. Af knapanum er það að segja að hann slapp
ómeiddur frá þessum hildarleik þótt höggið hefði verið talsvert.
Hestamenn hafa verið frekar snemma á ferðinni með að taka hross á hús
og hefur rysjótt tíðarfar undanfarið vafalaust ráðið þar miklu. Nokkuð ber
á holdhnjóskum á baki og lend hrossa og það ýtt við mönnum að hýsa. Með-
al þeirra sem tóku inn um síðustu helgi voru þau Baldur Reynisson og
Anna Hjálmarsdóttir ásamt dótturinni Maríu og eru þau með hryssuna
Jóku frá Kringlu sem verður tamin í vetur.
Nýjustu gerðir reiðhjálma eru bæði léttir og fara vel á höfði knapa. Einnig
er yfirleitt á þeim góð loftkæling sem varnar því að menn svitni sem hefur
oft verið ástæðan fyrir því að menn skirrist við að nota hjálma.
Reiðhjálma-
væðing í hesta-
mennskunni vel
á veg komin