24 stundir - 15.03.2008, Síða 26

Guðmundur Týr Þórarinsson,
Mummi í Götusmiðjunni, hefur
unnið að meðferðarmálum í fjór-
tán ár en segist hafa verið í þeim
geira í fimmtíu ár. „Ég fæddist inn
í þennan heim, inn á brotið heimili
sem einkenndist af heimilisofbeldi
og drykkjuskap. Ég fékk minn
skerf af þessu, ég drakk og dópaði
árum saman.“ Mummi segir fé-
lagslega kerfið í molum hér á landi
og hann auglýsir eftir því að Guð-
laugur Þór Þórðarson heilbrigð-
isráherra fundi með sér um með-
ferðarmál.
Fór í forvarnir fyrir tilviljun
Mummi segir að hann hafi lent í
forvarnar- og meðferðarmálum
fyrir tilviljun. „Ég byrjaði fyrir
fjórtán árum þegar ég fór inn í fé-
lagsmiðstöð að kenna kvikmynda-
gerð. Þar fór ég að hafa áhuga á
þessum týndu krökkum sem eng-
inn veit hvað heita. Upp úr þessu
seldum við gamall félagi minn
Reykjavíkurborg þá hugmynd að
opna mótorsmiðju og þar fylltist
allt strax. Þarna komu krakkar sem
voru byrjaðir í neyslu og afbrotum
og þetta svínvirkaði.“
Í samkeppni við sendibílastöð
Á þessum tíma var sjálfræðisald-
urinn 16 ár og þegar þeim aldri var
náð kvaddi kerfið börnin að sögn
Mumma. „Það var sagt bless og
stattu þig en ég var að horfa á eftir
þessum krökkum beint í neyslu og
afbrot. Þá hætti ég í Mótorsmiðj-
unni og stofnaði fyrirtækið Mót-
orsendla sem atvinnuúrræði fyrir
þessa krakka. Við keyptum sex
vespur og kom krökkunum í vinnu
við að sendast. Í þessu vorum við í
eitt ár með opinberum styrkjum
þangað til við vorum kærð af ein-
hverri sendibílastöð á þeim for-
sendum að við værum í samkeppni
við þá með styrkjum frá hinu op-
inbera. Þetta var alveg fáránleg af-
staða, það stóð aldrei til að þetta
stæði undir sér. Við vildum bara
veita þessum krökkum einhvern
tilgang í lífinu.“
Sama hvernig jakkafötin
reikna
Mummi segir að fjölda barna
líði mjög illa andlega og það séu
þau börn sem séu í hættu á að
lenda í vandræðum í lífinu.
„Besti snertiflöturinn við þessi
börn er skólakerfið. Við eigum að
byrja strax í leikskólunum. Þegar
einhver réttir út höndina og biður
um hjálp þá á ekki að bíða heldur
bregðast strax við. Það er ódýrara
að grípa í útrétta hendi strax held-
ur en að bíða. Það er alveg sama
hvernig einhver jakkaföt reikna
hlutina út, það er alltaf ódýrara að
bregðast við strax.“
Erum ekki velferðarþjóðfélag
Mummi telur að félagslega kerf-
ið á Íslandi sé í rúst.
„Kerfið er markvisst að búa til
veika einstaklinga. Það er mín til-
finning.Við búum til miklu alvar-
legri vandamál með seinaganginum
sem er ríkjandi. Það er strákur hjá
mér sem er búinn að vera í Götu-
smiðjunni í fjögur ár. Hann getur
ekki farið frá okkur því að það tek-
ur ekkert við hjá honum eftir að
hann fer út. Það verður að búa til
þjónustu fyrir þá sem eru að koma
út úr meðferð og fangelsum. Það
þarf að kenna svo mörgum að lifa
upp á nýtt. Eftirmeðferð er svo
ábótavant að það er grátlegt. Við
krossum oft bara putta þegar við
útskrifum krakka vegna þess að þau
geta ekkert farið. Félagsráðgjafar
segja okkur að þeir hafi ekkert að
bjóða þeim. Við getum ekki kallað
okkur velferðarþjóðfélag vegna þess
að öryggisnetið er ekki til staðar. “
„Ástandi ábótavant“
Mummi segir ekki hægt að
kenna þeim sem vinna í félagslega
kerfinu um hvernig ástandið sé.
Þar séu allir að gera eins vel og þeir
geti og meira en það.
„Það eru millistjórnendurnir og
embættismennirnir sem skila
skýrslunum til stjórnamálamann-
anna sem tala aldrei hreint út. Það
er aldrei viðurkennt að kerfið sé í
rúst heldur stendur í skýrslunum
að ástandi sé ábótavant. Stjórn-
málamenn fá skrumskælda mynd
af raunveruleikanum því að þeir
tala aldrei við þá sem þekkja til.
Kannski er gallinn í samfélaginu sá
að það er bara kosið til fjögurra ára
í senn. Ráðamenn þjóðarinnar eru
alltaf að hugsa um næstu kosning-
ar og hugsa um hvernig þeir skila
ríkiskassanum þá.“
Fær ekki fund með ráðherra
Mummi segir að það sé ömur-
legt að horfa upp á fólk sem gefist
upp vegna þess hversu tregðan í
kerfinu sé mikil. Öðru hverju komi
fram hópar fólks sem sé fullt af
eldmóði og vilji taka á málum.
„Þetta er oft vel hæft fólk en það er
Öryggisnetið ekki til staðar
24stundir/Valdís Thor
➤ Götusmiðan rekur meðferð-arheimili að Brúarholti í
Grímsnesi.
➤ Þar er pláss fyrir þrettán ung-menni yngri en 18 ára og sjö
á aldrinum 18 til 20 ára.
➤ Fjármagn vantar til að full-nýta öll plássin.
GÖTUSMIÐJAN
Úrræðaleysi Mummi í
Götusmiðjunni gagnrýnir
harðlega hversu illa er stað-
ið að meðferðarmálum.
Freyr Rögnvaldsson
freyr@24stundir.is
FRÉTTAVIÐTAL
 Mummi í Götusmiðjunni segir sama hvernig jakkafötin reikni, ódýrara sé að veita fólki félagslega aðstoð strax
26 LAUGARDAGUR 15. MARS 2008 24stundir
Íslenska skólakerfið kostar meira
á hvern nemanda en skólakerfi í
flestum öðrum OECD-ríkjum.
Hérlendis eru laun starfsfólks dýr-
asti liðurinn, hvort sem um er að
ræða grunn-, framhalds- eða há-
skóla. Almennt er hægt að miða við
að laun séu um tveir þriðju af
kostnaðinum, skv. upplýsingum
frá Sambandi íslenskra sveitarfé-
laga og menntamálaráðuneytinu.
Þó eru laun íslenskra kennara með
því lægra sem gerist innan OECD,
sé miðað við landsframleiðslu.
Þetta vekur upp spurningu um
hvað af peningunum verði.
Of margt starfsfólk í skólum?
Í skýrslu OECD um Ísland, sem
út kom árið 2006, kemur fram það
álit of margir kennarar starfi í skól-
um landsins og er mælt með því að
þeim verði fækkað.
Eiríkur Jónsson, formaður
Kennarasambands Íslands, dregur í
efa að sanngjarnt sé að miða Ísland
við önnur OECD-ríki, m.a. vegna
dreifbýlisins. „Svona samanburður
er oft mjög sérstakur. Varðandi
fækkun á kennurum myndi ég
gjarnan vilja hitta þann einstakling
sem komst að þessari niðurstöðu.
Það er mjög einfalt að leggja til að
fækka kennurum, eðlilegra væri að
skoða skólana sjálfa og benda á
hverjir séu ofmannaðir,“ segir Ei-
ríkur.
Kostnaður skólanna aukist
„Á undanförnum árum hefur
kostnaður í skólakerfinu aukist
vegna ýmissa stefnubreytinga, svo
sem einsetningar grunnskóla og
lengingar skólaársins. Jafnframt er
kennt í fleiri stundir nú en áður,
kennsluskylda kennara hefur
minnkað, stjórnendum fjölgað og
farið er að veita hærri fjárhæðir til
sérúrræða,“ segir Þórður Skúlason,
framkvæmdastjóri Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga.
Starfsfólki fjölgað um 45%
Hérlendis hefur það verið með-
vituð stefna í íslenskum grunnskól-
um að fjölga starfsfólki, sem hefur
skilað sér í 45% fjölgun á undan-
förnum áratug. Nemendum hefur
þó aðeins fjölgað um rúm 3% á
sama tíma, skv. upplýsingum frá
Þórði .
„Jafnframt er kennsluskylda ís-
lenskra kennara með því lægsta
sem gerist innan OECD,“ segir
hann.
Á undanförnum árum hefur
kennurum fjölgað talsvert en þeir
voru rétt rúmlega þrjú þúsund fyrir
um áratug en orðnir tæplega 3800
árið 2006.
Þá hefur það verið stefnan að
ráða fleiri sérkennara sem sést á því
að fjöldi þeirra hefur meira en tvö-
faldast á tímabilinu (úr 185 árið
1998 í 455 árið 2006). Að auki hef-
ur verið ráðið í ýmis ný störf, t.d.
voru á þriðja hundrað deildarstjór-
ar starfandi í grunnskólum lands-
ins árið 2006 en enginn sinnti því
starfi árið 1998, skv. skólaskýrslu
Sambands íslenskra sveitarfélaga
(2007). Að lokum hefur starfsfólk
verið ráðið í störf félags- og skóla-
liða svo eitthvað sé nefnt.
Margir fámennir skólar
Þar sem greiða þarf fyrir hús-
næði og ýmsan búnað fyrir hvern
skóla, auk launanna sjálfra, er ljóst
að kostnaðurinn er meiri á hvern
nemanda eftir því sem skólinn er
fámennari.
Árið 2004 var rúmlega helming-
ur skóla landsins með tvö hundruð
eða færri nemendur og einn af
hverjum fimm skólum með nem-
endur undir fimmtíu, skv. stjórn-
sýsluúttekt Ríkisendurskoðunar á
Jöfnunarsjóði sveitarfélagana. Því
er kostnaður sveitarfélagana, sem
reka grunnskólana, mjög breytileg-
ur en hann nam frá 528 þúsundum
upp í 3,4 milljónir á hvern nem-
anda það ár, skv. Ríkisendurskoð-
un. Þá skal taka fram að hlutfall
kennaramenntaðra kennara á móti
ófaglærðum er mjög mismunandi
eftir landsvæðum. „Dæmi eru um
að nær allir kennarar skóla séu
Dýrt skólakerfi
en launin lág
 Kostnaður á nemanda í grunnskólum landsins er með því mesta
innan OECD  Þó eru laun kennara langt undir meðaltali
➤ Hérlendis voru reknir 173grunnskólar árið 2006, þar af
var 101 utan höfuðborg-
arsvæðisins.
➤ Nemendur voru 43875 samaár, svo að í landinu var einn
grunnskóli fyrir hverja 253
nemendur.
➤ Heildarkostnaðurinn var um41 milljarður.
TÖLUR UM KERFIÐ
KENNARALAUN Í OECD LÖNDUM
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
Hl
ut
fa
ll
af
la
nd
sf
ra
m
le
ið
sl
u
á
m
an
n
Ty
rk
la
nd
Kó
re
a
Sv
is
s
Þý
sk
al
an
d
Ho
lla
nd
Po
rtú
ga
l
Be
lg
ía
(fl
æ
m
sk
a)
Ja
pa
n
Sp
án
n
Be
lg
ía
(f
ra
ns
ka
)
Sk
ot
la
nd
Ný
ja
S
já
la
nd
Fi
nn
la
nd
Da
nm
ör
k
En
gl
an
d
Au
st
ur
rík
i
Lú
xe
m
bo
rg
Té
kk
la
nd
Írl
an
d
Íta
lía
Au
st
ur
rík
i
Fr
ak
kl
an
d
Un
gv
er
ja
la
nd
Gr
ik
kl
an
d
Sv
íþ
jó
ð
Ba
nd
ar
ík
in
Ís
la
nd
No
re
gu
r
OE
CD
m
eð
al
ta
l
Hlutfall grunnlauna grunn- og framhalds-
skólakennara eftir 15 ára starfsaldur af
landsframleiðslu á mann árið 2005.
Launum er umbreytt í USD með PPP samanburði. Tölur: Education at a Glance 2007, OECD Indicators.
Framhaldsskólakennarar
Grunnskólakennarar
Eftir Þóru Kristínu
Þórsdóttur
thorakrist-
in@24stundir.is
FRÉTTASKÝRING