Morgunblaðið - 20.01.2005, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. JANÚAR 2005 27
UMRÆÐAN
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÞEGAR KOM að því að finna nafn
á yngri dóttur okkar hjóna gerðum
við eins og kannski flestir for-
eldrar, hugsuðum um nöfn sem
okkur þykja falleg, fólk sem okkur
þykir vænt um og hvernig viðkom-
andi nafn ætti við barnið. Eftir
umhugsun vor-
um við sam-
mála um að
nefna barnið í
höfuðið á föð-
urömmu sinni
en það er
býsna algeng
hefð á Íslandi
að skíra börn í
höfuðið á ömm-
um sínum og
öfum.
Nú barnið
var skírt eftir kúnstarinnar
reglum, við fengum skírnarvottorð
í hendurnar og allt var klappað og
klárt, það héldum við að minnsta
kosti. Nokkur tími leið en þá feng-
um við upplýsingar frá Hagstof-
unni um að ekki væri hægt að
færa nafnið inn í þjóðskrá þar sem
það væri ekki á mannanafnaskrá,
en það er skrá yfir leyfð manna-
nöfn á Íslandi og er það hlutverk
mannanafnanefndar að semja
þessa skrá samkvæmt lögum um
mannanöfn nr. 45/1996.
Þegar okkur bárust þessar upp-
lýsingar sendum við inn erindi til
mannanafnanefndar þar sem við
skýrðum mál okkar og bentum á
að tvær konur bæru nú þegar
þetta nafn í þjóðskrá og að önnur
þeirra væri amma barnsins. Níu
mánuðum síðar eða í janúar 1999
þegar stúlkan var orðin 14 mánaða
og hafði gengið undir því nafni
sem hún var skírð rúmu ári fyrr
fengum við svar frá manna-
nafnanefnd um að ekki væri hægt
að leyfa þetta nafn þar sem það
bryti í bága við lög um mannanöfn,
væri samsett úr tveimur nöfnum
og það bæri að forðast.
Samsett nafn? Já það er að vísu
rétt en hvað með öll hin samsettu
nöfnin sem hlotið hafa náð hjá
mannanafnanefnd og prýða nú
mannanafnaskrá?
Af hverju má ekki heita Anna-
lísa en í fínu lagi að heita Anna-
bella? Jú ef hefð hefur skapast fyr-
ir nafni sem annars brýtur í bága
við lögin má nota það nafn áfram!
Til þess að hefð teljist hafa
stofnast þarf nafnið að fullnægja
a.m.k. einu eftirfarandi skilyrða:
a) Það er nú borið af a.m.k. 20
Íslendingum.
b) Það er nú borið af 15–19 Ís-
lendingum og sá elsti þeirra
er a.m.k. 30 ára.
c) Það er nú borið af 10–14 Ís-
lendingum og sá elsti þeirra
er a.m.k. 60 ára.
d) Það er nú borið af 5–9 Íslend-
ingum og kemur fyrir í mann-
talinu 1910.
e) Það er nú borið af 1–4 Íslend-
ingum og kemur þegar fyrir í
manntalinu 1845.
f) Það er nú ekki borið af nein-
um Íslendingi, en nafnið kem-
ur fyrir í manntalinu 1845 og
hefð þess hefur ekki rofnað.
Hefð telst rofin ef nafnið kem-
ur hvorki fyrir í manntalinu
1910 né síðar.
Þessi upptalning hljómar dálítið
eins og spilareglur í nýju spili sem
var gefið út fyrir jólin, jú þú færð
þetta mörg stig fyrir að geta svo
og svo mikið, enda ganga svona
spil út á að búnar eru til reglur
sem leikmennirnir þurfa að fara
eftir eins og flestir þekkja. En eiga
svona klausur heima í íslenskum
lögum? Hverjum datt þetta eig-
inlega í hug? Hvert er markmið
þessarra laga? Hefur einhver velt
því fyrir sér?
Er einhver öðrum hæfari í að
ákveða hvað börnin okkar eiga að
heita? Er foreldrum ekki treyst-
andi fyrir því? Eru nokkurs staðar
annars staðar í heiminum starfandi
mannanafnanefndir?
Hver skyldi kostnaðurinn vera
við að starfrækja þessa nefnd?
Hún er jú skipuð af dóms-
málaráðherra til fjögurra ára í
senn að fengnum tillögum frá
heimspekideild Háskóla Íslands,
lagadeild Háskóla Íslands og Ís-
lenskri málnefnd, allt eftir kúnst-
arinnar reglum, en hver er tilgang-
urinn?
Að lokum má velta fyrir sér
hvort þetta stæðist fyrir Mannrétt-
indadómstóli Evrópu.
(Nafnið Guðborg er samsett úr
guð annars vegar og borg hins
vegar, og er leyfilegt samkv.
mannanafnaskrá.)
GUÐBORG AUÐUR
GUÐJÓNSDÓTTIR,
Brekkubyggð 30, Garðabæ.
„Geðþóttaákvarðanir“
eða mannréttindabrot?
Frá Guðborgu Auði Guðjónsdóttur:
Guðborg Auður
Guðjónsdóttir
NOKKUR umræða hefur átt sér
stað í fjölmiðlum að undanförnu
varðandi Impregilo, ítalska stór-
fyrirtækið sem vinnur að byggingu
Kárahnjúkavirkjunar. Fjölmiðlar
fylgjast grannt með stöðu mála
þar eystra og eru fljótir til ef eitt-
hvað fréttnæmt er á ferðinni. Nú
snýst umræðan um
hvort fyrirtækið
greiði starfsmönnum
sínum laun eftir ís-
lenskum kjarasamn-
ingum eða ekki. Í því
sambandi hafa verið
nefndir kínverskir
verkamenn sem fyr-
irtækið hefur hug á
að ráða til starfa.
Laun á Íslandi eru
vafalaust há í þeirra
augum ef miðað er
við kjör í þeirra
heimalandi. Í þessu
sambandi hefur verið nefnt að
samkeppnisstaða þeirra fyrirtækja
sem fara eftir kjarasamningum sé
harla veik ef önnur fyrirtæki kom-
ast upp með að hunsa þá hina
sömu kjarasamninga og undirbjóða
þá sem spila eftir reglunum, meðal
annars með því að ráða starfsfólk
á lægri launum en kjarasamningar
kveða á um. Forystumenn ASÍ
hafa eðlilega lagt á það þunga
áherslu að fyrirtækið virði íslenska
kjarasamninga og fari eftir þeim.
Þeir hafa jafnvel hótað því að verði
Impregilo látið komast upp með
hluti sem samtökin séu ósátt við
þá geti það haft áhrif á gerð kjara-
samninga á hausti komanda. Fé-
lagsmálaráðherra hefur að nokkru
leyti tekið undir orð þeirra og tel-
ur óforsvaranlegt að láta fyr-
irtækið komast upp með að fara
ekki eftir íslenskum kjarasamn-
ingum ef að sú reynist raunin.
Hvað kemur þetta málefnum blað-
bera við? Það munu vera um 10 ár
síðan blaðberar fóru að berjast
fyrir því að fá formlegan kjara-
samning gerðan við vinnuveitendur
sína. Lítið gekk í upphafi en við
frágang kjarasamninga árið 2000
var sett í viðauka að stefnt skyldi
að því að ljúka gerð kjarasamnings
fyrir blaðbera hið fyrsta. Enn liðu
nokkur ár en þar kom að í apríl
2003 gerði Árvakur, útgáfufélag
Morgunblaðsins, kjarasamning
vegna blaðbera sinna við Versl-
unarmannafélag Reykjavíkur. Stór
áfangi í kjarabaráttu blaðbera náð-
ist með þessum samningi. En síðan
hefur ekki mikið gerst. Þau fyr-
irtæki sem annast dreifingu
Fréttablaðsins ehf. og
DV hins endurborna
hafa alfarið neitað að
ganga til kjarasamn-
inga við VR vegna
blaðbera sinna en þeir
eru um 1200 talsins.
Ég hef spurst fyrir um
þessi mál hjá ein-
stökum verkalýðs-
félögum og svörin eru:
„Þeir vilja ekki tala við
okkur og þá getum við
ekkert gert.“ Frétt
ehf., Dreifing ehf. eða
Pósthúsið ehf. eða hvað
það fyrirtæki heitir hverju sinni
sem ræður blaðbera til að bera út
Fréttablaðið og DV auk ótölulegs
fjölda og gríðarlegs magns auglýs-
ingabæklinga ákveður starfskjör,
laun og vinnuálag blaðbera ein-
hliða. Ef blaðberar eru ekki sáttir
við það sem þeim er boðið upp á í
vinnuálagi eða launum er svarið
ósköp einfalt: „Af hverju hættirðu
ekki bara að bera út?“ Mér er sem
ég sæi viðbrögð verkalýðshreyfing-
arinnar og fjölmiðla ef Impregilo
byði sínu starfsfólki upp á slíkt
vinnuumhverfi og ræki þá starfs-
menn síðan umsvifalaust úr starfi
sem ekki væru sáttir og réði aðra
sem sættu sig við það sem í boði
væri. Morgunblaðið hefur sett sér
ákveðnar reglur um hámark á
þyngd blaða og fyrirferð þeirra.
Því virðast aftur á móti lítil tak-
mörk sett hvað Fréttablaðið (eða
dreifingarfyrirtæki þess) telur sig
geta ætlast til af blaðberum sínum
hvað fjölda eintaka (blöð og aug-
lýsingabæklingar) og þyngd þeirra
varðar. Álagið í desember sl. sló
öll met í því sambandi. Minna má
á að DV er metið þyngdarlaust
þegar greiðslur til blaðbera fyrir
þyngdarálag eru reiknaðar út. Til
skamms tíma braut Fréttablaðið
(eða dreifingarfyrirtæki þess)
landslög þegar það réð börn niður
í sjö ára aldur í vinnu. Eftir að
Vinnueftirlit ríkisins gekk í málið
voru aldursmörk blaðbera sett við
13 ára aldur eins og lög landsins
heimila. Morgunblaðið ræður ekki
yngri blaðbera en 18 ára þar sem
blaðið metur það svo að útburður
blaða sé ekki á færi barna nú til
dags. Morgunblaðið greiðir blað-
berum 13.25 kr. fyrir hvert eintak
af sérmerktum útburði s.s. Við-
skiptablaðinu. Fréttablaðið bauð
blaðberum sínum aftur á móti 5 kr
pr. eintak fyrir sams konar útburð.
Það liggur í augum uppi að sam-
keppnisstaða þess fyrirtækis er
lakari sem gert hefur formlegan
kjarasamning og spilar eftir regl-
unum heldur en þess fyrirtækis
sem ákveður einhliða starfs-
umhverfi og starfskjör starfs-
manna sinna út frá eigin hags-
munum. Þess vegna verður að
verja stöðu þeirra fyrirtækja sem
hafa gert kjarasamning við starfs-
fólk sitt gagnvart þeim fyr-
irtækjum sem vilja ekki gera slíka
samninga. Tilvera kjarasamn-
ingagerðar byggist á því að kjara-
samningur komi ekki í bakið á
þeim sem vilja spila eftir
ákveðnum leikreglum. Fyrst að
verkalýðsforystan hefur snúið
trukknum í gang og búin að reka í
framdrifið vegna umræðunnar
gagnvart Impregilo, þá þótti mér
hæfa að vekja athygli þeirra á
stöðu blaðbera Fréttablaðsins
fyrst af stað er farið á annað borð.
Ég á ekki von á að það vefjist fyrir
þeim að klára þetta smámál fyrst
þeir ætla sér í hólmgöngu við
Impregilorisann. Ég á hins vegar
ekki von á því að fréttamenn fjalli
um mál blaðbera af sömu kost-
gæfni og stöðu starfsmanna við
Kárahnjúka en það er önnur saga.
Kjarasamning fyrir
alla blaðbera
Gunnlaugur Júlíusson
fjallar um kjarasamning
fyrir blaðbera ’Meðal annars máminna á að DV er metið
þyngdarlaust þar sem
það er ekki vigtað með
þegar greiðslur til blað-
bera fyrir þyngdarálag
eru reiknaðar út. ‘
Gunnlaugur Júlíusson
Höfundur er hagfræðingur
og faðir blaðburðardrengs.
Í 5. TÖLUBLAÐI tímaritsins
Uppeldis á sl. ári skrifar Helga Dís
Sigurðardóttir grein
sem hún nefnir Mænu-
rótardeyfing. Þessi
grein olli talsverðri um-
ræðu. Meðal annars var
viðtal við Hildi Harð-
ardóttur, yfirlækni á
fæðingardeild Land-
spítalans, í Ríkissjón-
varpinu þar sem hún
leiðréttir margar af
þeim rangfærslum sem
voru í fyrrnefndri grein.
Af einhverjum ástæð-
um sér Helga Dís
ástæðu til að halda
áfram með skrif sín í
Morgunblaðinu hinn 18. janúar og
enn eru rangfærslur. Þetta er baga-
legt og verður ekki komist hjá því að
svara þótt eðlilegast hefði verið að
leiðrétta vitleysuna áður en hún var
birt. Ég vil byrja á því að benda
Helgu Dís á að mænurótardeyfing er
ekki rétt nafn á þeirri deyfingu sem
notuð er til verkjastillingar hjá fæð-
andi konum. Mænurætur liggja að
hluta til í mænuvökvanum og að hluta
til utan við poka þann sem umlykur
mænuvökvann. Svo-
kölluð mænudeyfing,
þar sem deyfingunni er
sprautað í mænuvökv-
ann, er líka mænurót-
ardeyfing og er ekki
notuð hérlendis til
verkjastillingar í fæð-
ingu. Deyfing sú sem er
notuð sem verkjastill-
ing er almennt kölluð
utanbastsdeyfing og er
deyfingunni sprautað
að taugarótunum þar
sem þær liggja utan við
áðurnefndan mænu-
poka. Efnin sem eru
notuð til deyfingar eru mjög mismun-
andi og hafa breyst í gegnum árin.
Það sem er notað annars staðar getur
því verið mjög frábrugðið því sem er
notað hér. Það getur því verið alrangt
og villandi að vitna til rannsókna og
ráðlegginga sem gefnar eru annars
staðar og heimfæra upp á það sem er
verið að gera hér á fæðingardeild
Landspítalans. Á þeim áratugum
sem liðið hafa síðan byrjað var að
nota utanbastsdeyfingar við hríð-
arverkjum hafa orðið miklar breyt-
ingar á framkvæmd deyfingarinnar.
Að vitna í rannsóknir án þess að
kanna hvort þær eru gerðar með
þeim lyfjum og aðferðum sem hér
tíðkast getur því gefið og gefur kol-
ranga mynd. Það er því leiðinlegt að
Helga Dís skuli ekki hafa haft beint
samband við Hildi Harðardóttur, yf-
irlækni fæðingardeildar, eða við
lækna svæfingadeildar Landspít-
alans sem leggja utanbastsdeyfingar
hjá fæðandi konum áður en hún skrif-
aði aftur um þessa deyfingu. Skrif
Helgu Dísar eru því miður þess eðlis
að þau geta hrætt konur sem virki-
lega þurfa verkjastillingu í fæðingu
frá því að fá hana. Í grein sinni í
Morgunblaðinu segir Helga og vitnar
í norskar heimildir: mænurótardeyf-
ing sé árangursríkasta deyfingin sem
boðið er upp á í fæðingu, en um leið
sú sem hefur flestar aukaverkanir í
för með sér. Þetta síðasta er ekki
satt. Það eru til aðrar deyfingar og
aðferðir sem virka jafn verkjastill-
andi og eru hættulegri. Öryggi er
hugtak sem er hægt að teygja á ýmsa
vegu, fátt er 100% öruggt. Ég tek
undir með Hildi Harðardóttur að ut-
anbastsdeyfing er öruggasta og
áhrifaríkasta aðferðin gegn hríð-
arverkjum sem boðið er upp á í dag.
Eins og hún er framkvæmd á Land-
spítalanum eykur hún sennilega ekki
á tíðni keisaraskurða eða sogklukku/
tangarfæðinga og eykur ekki líkur á
því að höfuð barns snúist ekki eðli-
lega í fæðingu. Viss væg óþægindi
geta fylgt deyfingunni en alvarlegar
aukaverkanir eru sem betur fer mjög
sjaldgæfar. Undirritaður er ávallt
reiðubúinn að gefa upplýsingar um
þessa deyfingu, bæði Helgu Dís og
sérstaklega þeim konum sem eru
þungaðar og hafa fyllst áhyggjum
vegna þeirra skrifa og umræðu sem
þeim hafa fylgt. Þunguðum konum
sem vilja vita meira um verkja-
meðferð svipaða þeirri sem notuð er
á fæðingardeild Landspítalans vil ég
benda á vefsíðuna http://painfree-
birthing.com. Eins er á vef samtak-
anna Obstetric Anaesthetist’s Asso-
ciation: http://www.oaa-anaes.ac.uk
upplýsingaslóð fyrir verðandi mæður
og má þar finna bækling um verkja-
stillingu í fæðingu. Ég hvet allar
verðandi mæður til að skoða þessar
vefslóðir til að fá hlutlausar upplýs-
ingar um verkjameðferð í fæðingu,
hvernig utanbastsdeyfing fer fram og
hvaða vandamál eru tengd henni. Því
miður er ekki enn aðgengileg slóð um
þetta efni á íslensku. Þá má benda á
að þessi deyfing er ekki bara notuð
hjá fæðandi konum. Hún er einnig
notuð, og meira notuð, hjá meirihluta
þeirra sjúklinga sem fara í opna
skurðaðgerð á kviðarholi og hjá sjúk-
lingum sem fara í lungnaaðgerðir. Ég
vil ítreka að læknar svæfingadeildar
Landspítalans eru ávallt reiðubúnir
að veita upplýsingar um utanbasts-
deyfingu.
Er þetta virkilega satt?
Aðalbjörn Þorsteinsson gerir
athugasemdir við skrif Helgu
Dísar Sigurðardóttur um
verkjameðferð í fæðingu
’Skrif Helgu Dísar eruþví miður þess eðlis að
þau geta hrætt konur
sem virkilega þurfa
verkjastillingu í fæðingu
frá því að fá hana.‘
Aðalbjörn
Þorsteinsson
Höfundur hefur doktorsgráðu
í læknisfræði og er yfirlæknir við
svæfingadeild Landspítalans.
mbl.issmáauglýsingar