Morgunblaðið - 21.01.2005, Qupperneq 30

30 FÖSTUDAGUR 21. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
RÉTTARHÖLD yfir Saddam
standa nú fyrir dyrum og er
öruggt, að þá hefst aftur söng-
urinn síendurtekni úr röðum
beggja arma Alþýðubandalagsins
sáluga, Samfylkingar
og Vinstri grænna:
„Bandaríkjamenn
studdu Saddam!
Bandaríkjamenn
studdu Saddam!“ Bú-
ast má við, að frétta-
stofa hljóðvarps taki
undir í falsettó.
Þetta syngja þeir í
kór, og eiga þar við
meintan stuðning við
Saddam í Íran-
Íraksstríðinu 1980–
1988, en hver var
hann? Í hverju hann
fólginn?
Á tímabilinu 1980–1988 seldu
Bandaríkjamenn Írökum all-
margar óvopnaðar þyrlur. Auk
þess keyptu Írakar fimm Boeing-
farþegaþotur á tímabilinu og
fengu ábyrgð fyrir 400 milljóna
dala láni. Þetta voru í raun venju-
leg alþjóðaviðskipti, og engu
meiri eða merkilegri en búast
hefði mátt við á friðartímum.
Hernaðaraðstoð Bandaríkja-
manna við Íraka var alls engin.
Núll.
Sú undarlega staðhæfing, sem
borin hefur verið fram opin-
berlega hér á landi, að Banda-
ríkjamenn hafi selt Írökum eit-
urgastækni síðan í fyrri
heimsstyrjöld sýnir vel veru-
leikafirringu vinstri manna, innri
óvina Vesturlanda. Hatrið á
Bandaríkjunum ruglar dómgreind
þeirra og ærir þá.
Að deila og drottna
Stríðið 1980–1988 hentaði hags-
munum Bandaríkjamanna og enn
frekar Ísraelsmanna einkar vel.
Hvorugur mátti vinna. Þetta var
með öðrum orðum eitt besta
dæmið á síðari árum um það sem
Rómverjar kölluðu divide et
impera, „að deila og drottna“.
Fulltrúi í bandaríska utanrík-
isráðuneytinu lýsti þessu ágæt-
lega 1983: „Okkur er nokk sama
um þetta stríð, svo framarlega
sem það breytir ekki valda-
hlutföllum á svæðinu eða veikir
bandamenn okkar.“
Framan af hallaði mjög á Írani.
Vopn þeirra voru frá dögum keis-
arans, og þá vantaði vopn, skot-
færi og varahluti. Þeir máttu ekki
tapa, þá hefði Saddam orðið of
sterkur og því hófu Ísraelsmenn,
annaðhvort af eigin
hvötum, eða, eins og
margir telja, beinlínis
að undirlagi Banda-
ríkjamanna, umfangs-
mikla vopnasölu til
þeirra. Síðar sá
Reagan- stjórnin
möguleika á að fá
lausa gísla skæruliða
í Líbanon og afla fjár
til stuðnings við
Kontra-skæruliða í
Níkaragva, sem
Bandaríkjaþing hafði
neitað um. Þá seldu
þeir Írönum vopn
beint, en að sjálfsögðu í laumi.
Nokkru síðar skutu Írakar flug-
skeyti að bandaríska herskipinu
Sark og drápu 37 menn. Margir
telja þessa árás beinlínis hafa
verið hefnd fyrir vopnasölu og
stuðning Bandaríkjamanna við Ír-
ani. Þegar upp er staðið kemur
nefnilega í ljós, að sá aðili, sem
Bandaríkjamenn raunverulega og
sannanlega studdu hernaðarlega í
Íran-Írak stríðinu voru Íranir,
ekki Írakar.
Íran fór svo að fá vopn frá Sov-
étríkjunum, sem seldu báðum
vopn eftir vild og hallaði á Íraka.
Þá fóru Bandaríkjamenn að sjálf-
sögðu að verða vinsamlegri Sadd-
am. Sögur ganga um að þeir hafi
fengið honum loftmyndir úr
njósnagervihnöttum sínum. Aðrir
segja að bæði Íranir og Írakar
hafi fengið slíkar myndir. Um
beinan hernaðarlegan stuðning
við Íraka var aldrei að ræða. Það
er beinlínis rangt.
Vinir alræðis, lýðræðis
og mannréttinda
Hrópin um „lýðræði“ og „mann-
réttindi“ hljóma nú sem aldrei
fyrr.
Ég missti trúna á „friðarbar-
áttunni“ fyrir um 40 árum þegar
tveir hópar „friðarsinna“ börðust
innbyrðis á „friðarþingi“ í Japan
og um 25 menn voru drepnir.
Það var svo um 15 árum síðar,
sem ég missti trúna á „mannrétt-
indabaráttunni“. Þá sá ég fyrst í
smáauglýsingum Þjóðviljans sál-
uga, að forystumenn í MÍR,
„Kúbuvinafélaginu“og „vináttu-
félaginu“ við Víetnam voru farnir
að halda fyrirlestra um „lýðræði“
og „mannréttindi“ á fundum
Amnesty. Þetta geta allir séð
sjálfir, sem nenna að blaða í
gömlum Þjóðviljum. Þeir liggja
fyrir á söfnum og eru holl lesn-
ing, einkum ungu fólki. Hér var
um að ræða forystu Alþýðu-
bandalagsins sáluga, en hún
skiptist síðar niður á Vinstri
græna, Kvennalista (um skeið) og
ekki síður Samfylkingu. Frammá-
menn í Alþýðubandalaginu stofn-
uðu, (ávallt samhliða háværri
„lýðræðis“- og „mannréttindabar-
áttu“) slík „vináttufélög“ við
flestallar allra grimmustu alræð-
isstjórnir samtímans, (Albaníu,
Norður-Kóreu o.s.frv.). Ekki veit
ég hvort þeir voru allir í Amn-
esty, en þykir það ekki ólíklegt.
En vel að merkja: Hrópin um
„lýðræði“ og „mannréttindi“
hljómuðu þá hátt og snjallt, alveg
eins og nú og allra hæst frá þeim,
sem voru hvað virkastir í þessu
„vináttufélaga“-brölti.
Sem fyrr sagði missti ég þarna
alveg trúna á „mannréttinda-
baráttunni“ og hef ekki fengið
hana aftur síðan, því flest það
góða fólk, sem hér um ræðir er í
fullu fjöri og enn sem fyrr á kafi í
„mannréttindabaráttunni“.
Undarleg auglýsing í erlendu
blaði er nú á döfinni, sú undarleg-
asta í manna minnum. Ég vil að-
eins benda á eitt atriði, sem ég
veit ekki til að aðrir hafi bent á:
Al-Qaeda-menn lesa örugglega
New York Times. Forystu-
mennirnir eru yfirleitt af góðu
fólki komnir og menntamenn,
eins og allir þeir, sem gerast
fjöldamorðingjar af hugsjóna-
ástæðum. Afleiðingar þessarar
auglýsingar gætu því komið á
óvart.
Al-Qaeda les
New York Times
Vilhjálmur Eyþórsson
fjallar um Íraksstríðið
og utanríkismál ’Afleiðingar þessararauglýsingar gætu því
komið á óvart.‘
Vilhjálmur
Eyþórsson
Höfundur stundar ritstörf.
ÁR OG dagar eru liðin frá því sem
undirritaður bryddi upp á því í sínum
gamla flokki að setja skorður við
hringamyndunum í viðskiptum. Það
málsefni hlaut litlar undirtektir – eða
engar.
Hvers vegna ekki?
Vegna þess að þá – og
lengst af – studdu
stærstu fyrirtækin og
flestir fjölmiðlar – og
allir sem bragð var að –
Sjálfstæðisflokkinn, en
SÍS friðheilagt vegna
helmingaskiptareglu,
sem nú gengur aftur
ljósum logum.
Hafi á sinni tíð verið
þörf á lagareglum, sem
sporna gegn einokun,
er þeirra brýn nauðsyn
nú.
En af hvaða rótum skyldi það vera
runnið að mjög hefir hallazt á mer-
inni í samkeppnismálum hin síðari
árin? Landsstjórnarmenn láta sem
þeim sé staða þeirra mála með öllu
óviðkomandi. Á þeim er helzt að
skilja að á ferðinni séu fjandsamleg
öfl, sem hafi það eitt á oddinum að
gera þeim og þeirra hagsmunum sem
mesta bölvun.
Til þess að efla óvinaöfl hafði rík-
isstjórnin ekki unnið að því hörðum
höndum að safna auði alþjóðar á sem
fæstar hendur.
Fyrir daga uppreisn-
armanna ríkti í áróð-
ursmálum stærsta
flokksins friðsældin ein.
Morgunblaðið var að
vísu að ybba gogg um
hríð, en þjónar nú Sjálf-
stæðisflokknum til
borðs og sængur.
Aftur á móti þurfti
engum aga að beita DV
meðan þar stjórnaði
pólitíkinni handbendi
forystu flokksins, sem
ávallt hallaði réttu máli
eftir pólitískum þörfum ráðamanna.
En mestu liðsemdina veitti Rík-
isútvarpið og sjónvarp þess undir
styrkri stjórn Hannesar Hólmsteins
Gissurarsonar, atkvæðamesta rit-
þjófs þjóðarinnar og mannorðsþjófs í
hjáverkum. Og nú fá þeir heldur bet-
ur að kenna á því sem hröktu fóstra
hans úr stóli forsætisráðherra, enda
herða ríkisfjölmiðlar svo róðurinn að
Morgunblaðið kalllar einelti.
Svo föstum tökum voru frétta-
menn teknir að fréttamaður RÚV í
alþingi árin 1999–2003 þorði ekki að
heilsa formanni Frjálslynda flokks-
ins nema enginn sæi til. Enda er
starfsmönnum RÚV vorkunn, þar
sem atvinna þeirra er í veði ef þeir
misstíga sig hið minnsta í þjónustu
við rétta valdhafa. Hafa enda séð
heilum stofnunum kastað fyrir ofur-
borð ef óráðþægar reyndust.
En ógæfan dundi yfir þegar
Fréttablaðið hóf göngu sína, sem
skeytti fyrst í stað hvorki um skömm
né heiður í skrifum sínum. Létu eig-
endur þess sem þeir vissu ekki hverj-
ir réðu landinu. Riðu enda yfir ólgu-
sjóir með mútuboðum á faldi, og
ósettlegri framkomu í mesta máta.
Við svo búið mátti ekki una og hið
margfræga Fjölmiðlafrumvarp sá
dagsins ljós fyrir atbeina manna, sem
áður höfðu haft að kalla alræði í fjöl-
miðlamálum. Þeir vissu þá orðið hvað
slíkt vald ber í skauti sér; höfðu enda
nýleg dæmi þar um sem hinn nýi
samherji og vinur, Berlusconi hinn
ítalski, hafði einnig fært þeim heim
sanninn um.
Íslendingar þurfa vissulega að
setja lög um starfsemi fjölmiðla og
eins til að reisa elkur við hringa-
myndunum. Vegna fjölmiðla er mikil
þörf á slíkum reglum, ekki sízt til að
losa ríkisfjölmiðlana úr járngreipum
Sjálfstæðisflokksins og þurrka af fyr-
irtækinu þann smánarblett að hólm-
steinska ríði þar húsum.
Slíkar reglur verða að ná jafnt til
allra, en ekki beinast að einum aðila,
eins og Fjölmiðlafrumvarpið var úr
garði gert. Jafnrétti til orða og at-
hafna á að vera okkar aðall, en þau
göfugu markmið lagði minn gamli
flokkur fyrir róða fyrir margt löngu
af því sem önnur meðul hentuðu bet-
ur í valdabaráttunni – enda Fram-
sóknarflokknum líka hugþekkari.
Fjölmiðlar
Sverrir Hermannsson
fjallar um fjölmiðla ’Hafi á sinni tíð veriðþörf á lagareglum,
sem sporna gegn ein-
okun, er þeirra brýn
nauðsyn nú.‘
Sverrir Hermannsson
Höfundur er fv. form. Frjálslynda
flokksins.
MEIRA en 30% Íslendinga nefna
einhvern sparisjóðanna þegar þeir
eru spurðir hver sé þeirra aðal við-
skiptabanki eða sparisjóður, sam-
kvæmt nýlegri könnun Gallup. Eng-
inn bankanna hefur viðlíka stöðu og
sparisjóðirnir þegar
kemur að þjónustu við
einstaklinga. Könnunin
sýnir að sparisjóðirnir
eru í sókn því markaðs-
hlutdeild þeirra hefur
vaxið um 5% síðan hlið-
stæð könnun var gerð
fyrir fimm árum.
Á síðastliðnum ára-
tug hefur orðið bylting
á íslenskum fjár-
málamarkaði. Opnun
hagkerfisins, aukið
flæði fjármagns milli
landa og einkavæðing
ríkisbankanna hafa
gjörbreytt öllum að-
stæðum á þessum
markaði. Ein afleiðing
breytinganna er stór-
aukin samkeppni á öll-
um sviðum fjár-
málaþjónustu.
Sparisjóðirnir hafa
tekið virkan þátt í
þessari samkeppni
sem fjórða aflið á
markaðnum og hafa haldið sínum
hlut og gott betur, eins og fyrrnefnd
könnun sýnir. Ánægja viðskiptavina
sparisjóðanna hefur einnig mælst
meiri en viðskiptavina bankanna
fimm ár í röð, samkvæmt Íslensku
ánægjuvoginni; viðamikilli árlegri
könnun á ánægju viðskiptavina ís-
lenskra fyrirtækja.
Þrátt fyrir hina sterku stöðu spari-
sjóðanna heyrast öðru hvoru raddir
um það að sparisjóðirnir séu ekki í
takt við tímann, séu úreltar stofnanir
sem muni ekki lifa af í breyttum
heimi. Þetta er mikill misskilningur
og í raun ákaflega óábyrgur málflutn-
ingur.
Markmið sparisjóðanna
enn í fullu gildi
Sparisjóðirnir, sem eru yfir 20 á land-
inu öllu, voru flestir stofnaðir fyrir
miðja síðustu öld og sóttu fyrirmynd
sína aðallega til Norðurlandanna og
Þýskalands. Markmiðið með stofnun
sparisjóðanna var að efla byggð og
atvinnulíf á þeim svæðum sem starf-
semi þeirra náði til. Þetta markmið er
enn í fullu gildi og sá grunnur sem
sparisjóðirnir byggja á. Sparisjóð-
irnir líta á það sem hlutverk sitt að
vera bakhjarlar sinna heimabyggða
og stuðla að velferð þeirra. Hið sama
má segja um sparisjóði í öðrum lönd-
um en í flestum Evrópuríkjum eru
starfandi öflugir sparisjóðir sem eru
síður en svo að verða undir í sam-
keppni við önnur fjár-
málafyrirtæki.
Í upphafi kom það yf-
irleitt í hlut ákveðins
hóps manna á hverjum
stað að hafa forgöngu
um stofnun sparisjóðs
og leggja fram það fé
sem þurfti til. Stofnfjár-
eigendur eru þó ekki
eigendur sparisjóðs á
sama hátt og t.d. hlut-
hafar í hlutafélagi og er
nær að líkja stöðu þeirra
við stöðu innlánseig-
enda. Þeir eru fyrst og
fremst trúnaðarmenn
byggðanna og eiga að
vaka yfir hagsmunum
sjóðsins. Það er heima-
byggð hvers sparisjóðs
og íbúarnir þar sem eru
réttnefndir eigendur
hans. Sparisjóðirnir eru
þannig fyrirtæki sem
hafa samfélagslegt hlut-
verk og rækja það á
margvíslegan hátt. Sem
dæmi má nefna að sparisjóðirnir
styðja dyggilega við bakið á íþrótta-,
menningar- og góðgerðarstarfi með
fjárframlögum í sinni heimabyggð,
langt umfram það sem viðskipta-
bankarnir gera.
Víðtækt samstarf
tryggir bestu kjör
Því hefur verið haldið fram að skipu-
lag og rekstrarform sparisjóðanna
dæmi þá úr leik í þeirri hörðu sam-
keppni sem ríkir á markaðnum. Þeir
sem halda slíku fram gefa sér þá for-
sendu að hlutafélagsformið og stórar
rekstrareiningar séu það eina sem
komi til greina ef fyrirtæki ætli sér að
lifa samkeppnina af. Þeir gefa sér líka
að sparisjóðirnir þurfi að geta þjónað
öllum fyrirtækjum, stórum jafnt sem
smáum, og taka þátt í útrás þeirra.
Þetta er einfaldlega rangt.
Einn helsti styrkur sparisjóðanna
liggur í því að þeir veita við-
skiptavinum, einstaklingum og litlum
og meðalstórum fyrirtækjum fyrsta
flokks og persónulega þjónustu. Slíka
þjónustu geta þeir veitt vegna þess að
rekstrareiningar eru tiltölulega smá-
ar og boðleiðir stuttar. Á þessu bygg-
ist ánægja og tryggð viðskiptavina
sparisjóðanna. Hins vegar hafa spari-
sjóðirnir með sér víðtækt samstarf
sem tryggir viðskiptavinum þeirra
sambærileg og í sumum tilvikum
betri kjör en viðskiptavinum bank-
anna bjóðast. Dæmi um þetta er sam-
starf sparisjóðanna og Íbúðalána-
sjóðs sem felur í sér lán til íbúða-
kaupenda á betri kjörum en hér hafa
áður þekkst.
Áfram fjórða aflið
á markaðnum
Málflutningur þeirra sem telja spari-
sjóðina úrelta byggist á trúarsetn-
ingum sem standast ekki skoðun.
Sparisjóðirnir eru rótgróin, vel rekin
og stöndug fyrirtæki með trausta
bakhjarla, skýr markmið og öflugt
starfsfólk. Hagnaður sparisjóðanna
fer annars vegar í uppbyggingu sjóð-
anna og hins vegar til samfélagsins, á
meðan hagnaður viðskiptabankanna
fer til hluthafa. Tilvist sparisjóðanna
tryggir góða þjónusta við ein-
staklinga, lítil og meðalstór fyrirtæki
hvar sem er á landinu og umhyggju
fyrir sínu samfélagi. Sparisjóðirnir
ætla sér áfram að vera raunhæfur
valkostur fyrir íslenska neytendur
sem fjórða aflið á íslenskum fjár-
málamarkaði, hér eftir sem hingað til.
Íslendingar velja
sparisjóðinn
Guðjón Guðmundsson
fjallar um sparisjóðina
Guðjón Guðmundsson
’Málflutningurþeirra sem telja
sparisjóðina úr-
elta byggist á
trúarsetningum
sem standast
ekki skoðun.‘
Höfundur er framkvæmdastjóri Sam-
bands íslenskra sparisjóða (SÍSP).