Morgunblaðið - 03.02.2005, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. FEBRÚAR 2005 25
Árum saman hafa Vestfirð-ingar kallað eftir háskólatil þess að geta menntaðsitt unga fólk og stuðlað
þar með að atgervissókn og at-
vinnusköpun í héraðinu, en eins og
alkunna er hafa Vestfirðingar
staðið frammi fyrir byggðaröskun
mörg undanfarin ár. Við höfum
farið fram á það að á okkur sé
hlustað, að við fáum sjálf að skil-
greina þarfirnar sem til staðar eru
og hafa þar með ákveðið forræði í
málinu – að sjálfsögðu þó með
samstarfi við aðra háskóla og und-
ir tilsjón menntamálaráðuneyt-
isins, eins og lög gera ráð fyrir.
Málið hefur verið látið velkjast
fram og til baka, í gegnum hverja
nefndina af annarri og endalausa
umræðu um „þekkingarsetur“,
„háskólasetur“, „háskóla“, „há-
skólanámssetur“ og nauðsyn þess
að stuðla að samstarfi rannsókn-
arstofnana hér á Vestfjörðum og
koma upp svokölluðu „þekking-
arumhverfi“. Í þeirri umræðu hef-
ur algjörlega verið horft framhjá
því þekkingarsamfélagi sem fyrir
er hér vestra, ekki síst á norð-
anverðum Vestfjörðum þar sem nú
þegar eru öflugar mennta- og
menningarstofnanir, grunnskólar,
430 nemenda menntaskóli, lista-
skólar og rannsóknarstofnanir í
ágætum samskiptum. Við
Fræðslumiðstöð Vestfjarða hefur
auk þess sprottið upp vísir að há-
skólasamfélagi í tengslum við 163
háskólanema sem þar stunda fjar-
nám í ýmsum greinum.
Þessum staðreyndum hefur ekki
verið haldið á lofti af þeim sem
hafa tekið að sér það hlutverk að
skilgreina fyrir okkur Vestfirðinga
hvað okkur sé fyrir bestu. Það
sem verra er, þeir sem raunveru-
lega ráða ferðinni virðast forðast
eins og heitan eldinn að stuðla
með einhverjum raunhæfum hætti
að því sem mest er um vert: Að
koma hér upp raunverulegri há-
skólastarfsemi sem grundvallast á
háskólakennslu í héraði. Ef marka
má niðurstöður nýjustu nefnd-
arinnar um háskólamálin hefur
það brýna hagsmunamál nú end-
anlega verið borið fyrir borð.
Stöðugildið eina, nefnt
Þekkingarsetur
Um þessar mundir er verið að
leggja lokahönd á tillögur starfs-
hóps sem menntamálaráðherra
skipaði sl. haust. Er það þriðja
nefndin sem stofnuð hefur verið
um þetta mál, en önnur ráðherra-
skipuð nefnd lauk stöfum síðast-
liðið vor. Samkvæmt gögnum sem
verkefnisstjóri nýju nefndarinnar
kynnti stjórn Fræðslumiðstöðvar
Vestfjarða hinn 19. janúar – og
nefnist „Hugmyndir að skiplagi,
helstu markmiðum og verkefnum
Þekkingarseturs Vestfjarða“ –
liggur þetta fyrir:
Gerð verður tillaga um eitt
stöðugildi inni í Þróunarsetri Vest-
fjarða (hugsanlega eitt og hálft).
Þetta eina stöðugildi mun fá heitið
„þekkingarsetur“ og verða rekið á
forræði háskólanna fyrir sunnan
og norðan. Ekki er gert ráð fyrir
aðild heimamanna, en „kannski“
verður gerður verksamningur við
Fræðslumiðstöð Vestfjarða um að
„sinna símenntun og þjónustu
vegna háskólanáms“ (nokkuð sem
Fræðslumiðstöðin hefur sinnt um
langt árabil). Verksamningur við
Fræðslumiðstöð er þó háður því
skilyrði að hún flytji sig úr þeim
húsakynnum sem hún er í nú þeg-
ar og taki sér bólfestu í sömu
húsakynnum og hið nýja þekking-
arsetur á að vera, n.t.t. í Þróun-
arsetri Vestfjarða. Þaðan flutti
Fræðslumiðstöðin vegna þrengsla
fyrir þremur árum.
Gert er ráð fyrir að stöðugildið
eina, sem nefnt er þekkingarsetur,
verði „samstarfsvett-
vangur um háskóla-
menntun, símenntun
og rannsóknir“ án þess
að það sé skilgreint
nánar með hvaða hætti
það megi verða. Þegar
innt var nánar eftir
staðbundinni háskóla-
kennslu upplýstist að
hún væri eitthvað sem
„jafnvel“ gæti komið „í
fyllingu tímans“ en
væri ekki inni á borð-
um eins og sakir
standa. Semsagt – ekk-
ert á döfinni!
Viðbrögð við
umræðunni
Í grein sem undirrituð birti í
síðustu viku á bb.is um málefni há-
skólastarfs á Vestfjörðum var gerð
grein fyrir ofangreindri stöðu
málsins. Sú umfjöllun byggðist á
gögnum sem lögð hafa verið fyrir
stjórn Fræðslumiðstöðvar Vest-
fjarða og þar rædd af verkefn-
isstjóra starfsnefndar mennta-
málaráðherra. Viðbrögðin við
þessu greinarkorni hafa ekki látið
á sér standa og hefur nú verið
gripið til ýmissa ráða í umræðunni
til þess að varpa rýrð á það sem
upplýst hefur verið um gang máls-
ins. Hefur menntamálaráðherra
tjáð sig í útvarpsviðtali við svæð-
isútvarp Vestfjarða, auk þess sem
starfsnefndin hefur sent frá sér
yfirlýsingu þar sem fullyrt er að
dregnar hafi verið „ótímabærar
ályktanir“ af störfum hennar. Sé
lesið grannt í gegnum yfirlýsingu
nefndarinnar verður þó ekki með
nokkru móti séð annað en að þar
staðfestist allt það sem fram kem-
ur í fyrrnefndum pistli mínum –
þ.e. að áformin um uppbyggingu
háskólastarfsemi á Vestfjörðum
velti á einu stöðugildi sem til
stendur að stofna við Þróun-
arsetur Vestfjarða. Punktur. Allt
tal um það sem hugsanlega geti
fylgt í kjölfarið eru bara orð sem
enginn raunverulegur fótur er fyr-
ir þar sem engar tillögur liggja
fyrir aðrar.
Í fyrrnefndu plaggi sem nefnist
„Hugmyndir að skipulagi, helstu
markmiðum og verkefnum Þekk-
ingarseturs Vestfjarða“ – og lagt
var fyrir stjórn Fræðslu-
miðstöðvar í síðustu viku – eru tal-
in upp helstu verkefni hins fyr-
irhugaða Þekkingarseturs, en þar
er m.a. tilgreint:
- að hafa frumkvæði að rann-
sóknarverkefnum á Vest-
fjörðum og samstarfi háskóla-
og rannsóknarstofnana þar um
- að hafa milligöngu um öflun
styrkja og fjármögnun rann-
sóknar- og nýsköpunarverk-
efna
- að gera samstarfssamninga við
háskóla um þjónustu við nem-
endur á Vestfjörðum – og svo
- að markaðssetja framboð há-
skólanna á Vestfjörðum.
Í yfirlýsingu nefndarinnar kem-
ur fram að Þekkingarsetur Vest-
fjarða verði sjálfstæð stofnun með
sjálfstæðan fjárhag. Að því muni
eiga aðild háskólar og rannsókn-
arstofnanir. Á fyrrnefndum fundi
verkefnisstjóra með stjórn
Fræðslumiðstöðvar kom fram að
hugsanleg aðild Fræðslu-
miðstöðvar Vestfjarða fælist í
sjálfstæðum verksamningi sem
gerður yrði við miðstöðina, en sá
samningur yrði bundinn því skil-
yrði að hún yrði til húsa á sama
stað og þekkingarsetrið. Í yfirlýs-
ingu nefndarinnar hefur komið
fram að þar með sé
verið að bjóða mið-
stöðinni 750 fer-
metra húsnæði í
stað þeirra 420 fer-
metra sem hún hef-
ur nú. Þess er ekki
getið að umrætt
húsnæði hefur enn
ekki verið innréttað
auk þess sem óséð
er hvaðan fjármunir
eigi að koma til að
standa straum af
flutningum og þeim
kostnaðarauka sem
af því hlýst að taka
í notkun helmingi
stærra húsnæði (7–9 mkr. á ári).
Byrjað á
öfugum enda
Lögum samkvæmt er háskóli
stofnun sem „jafnframt sinnir
rannsóknum ef svo er kveðið á í
reglum um starfsemi hvers skóla“,
eins og það er orðað (2. gr.). Há-
skólum er áskilið að „veita nem-
endum sínum menntun til þess að
sinna sjálfstætt vísindalegum
verkefnum, nýsköpun og listum og
til þess að gegna ýmsum störfum í
þjóðfélaginu þar sem æðri mennt-
unar er krafist /…/ miðla fræðslu
til almennings og veita þjóðfélag-
inu þjónustu í krafti þekkingar
sinnar“. Það er með öðrum orðum
gert ráð fyrir því í lögum um há-
skóla að hjarta hverrar háskóla-
starfsemi sé sú kennsla sem þar
fer fram, að út frá henni skapist
svo skilyrði til rannsókna og ann-
arrar þekkingarstarfsemi.
Í tillögum starfsnefndarinnar er
hins vegar byrjað á öfugum enda.
Samkvæmt þeim á þekking-
arumhverfið og rannsóknarstarfið
að koma fyrst og svo má athuga
með kennsluþáttinn síðar.
Eins og málum er nú háttað er
hins vegar afar hæpið að það
þekkingarsamfélag sem til staðar
er hér vestra verði þróað miklu
lengra, nema til komi hinn nær-
andi þáttur háskólakennslunnar,
þ.e. hinnar staðbundnu háskóla-
kennslu sem heimamenn hafa svo
ákaft kallað eftir.
Hvert skal stefna?
Á fyrri stigum þessarar há-
skólaumræðu benti ég á þann
möguleika að Menntaskólinn á
Ísafirði gæti tekið að sér tíma-
bundið að veita kennslu í grunná-
föngum á háskólastigi, til þess að
flýta fyrir því að unnt verði að
hefja staðbundna háskólakennslu
á Vestfjörðum. Svipað fordæmi
var gefið þegar gagnfræðaskólar
landsins starfræktu á sínum tíma
framhaldsdeildir áður en mennta-
skólar voru komnir í alla lands-
fjórðunga. Þetta er ein leið sem
kemur til greina, en þó engan veg-
inn eina leiðin. Það mætti líka
hugsa sér þá leið sem Kristinn H.
Gunnarsson hefur lagt til, að
stofna einfaldlega háskóla – og
gera það almennilega í eitt skipti
fyrir öll.
Það væri hins vegar afleitt ef
þetta mikilvæga mál ætti að
standa og falla með því hvaða af-
stöðu menn taka til útfærslunnar.
Aðalatriðið er þetta: Það má ekki
dragast lengur að koma upp stað-
bundinni kennslu á háskólastigi á
Vestfjörðum. Vestfirsk ungmenni
eiga að geta staðið jafnfætis ung-
mennum í öðrum landshlutum
þegar kemur að möguleikum til
menntunar. Hvers vegna? Vegna
þess að menntun er mannréttindi
og uppbygging háskólanáms er
eitt brýnasta velferðar- og
byggðamál okkar Vestfirðinga eins
og sakir standa.
Ólína Þorvarðardóttir
fjallar um menntamál
Höfundur er skólameistari
Menntaskólans á Ísafirði og
stjórnarformaður
Fræðslumiðstöðvar Vestfjarða.
’Það má ekki drag-ast lengur að koma
upp staðbundinni
kennslu á háskóla-
stigi á Vestfjörðum.‘
Horfurnar í háskóla-
málum á Vestfjörðum
Ólína Þorvarðardóttir
annlækn-
og neðri
enmyndir
r á tönn-
nnilegar í
rt tennur
okið voru
kunum og
annsókn.
íkin hefðu
og vegna
t að bera
vorum öll
kkur þótti
er alltaf
nnski eins
man sig,“
aði Norð-
vel þeir
gættu að því að fólk ofkeyrði sig
ekki við þessa erfiðu og slítandi
vinnu, menn hefðu miskunnarlaust
verið reknir í frí ef þeir hafa verið
búnir að vinna of mikið. Þá væri
ekki lagt á fólk að vinna að kennsla-
rannsóknum lengur en í þrjár vikur
í senn.
Dapurlegar sögur
Svend Richter hefur áður farið til
starfa erlendis fyrir kennslanefnd
en hann vann við að bera kennsl á
lík í fjöldagröfum í Kósóvo og fólk
sem fórst með Scandinavian Star í
Óslóarfirði árið 1990. Hann segir að
það sem hafi verið erfiðast við starf-
ið á Phuket hafi ekki endilega verið
rannsóknirnar sjálfar.
„Það hanga uppi myndir af fólki
og börnum sem eru eftirlýst og það
er afskaplega dapurlegt. Við heyr-
um líka sögur af því hvernig menn
hafa tapað börnum úr höndum sér.
Og það er helst það sem hefur áhrif
á mann,“ sagði hann.
Bjarni J. Bogason aðstoðaryfir-
lögregluþjónn sagði að í fyrstu hefði
aðstaða til rannsókna verið erfið en
hún hefði fljótlega verið færð til
betri vegar. Hann sagði að norrænu
kennslanefndirnar ynnu vel saman
og væru eftirsóttar til starfa vegna
góðra og agaðra vinnubragða.
Á fundinum í gær kom fram að
ekki hefði borist beiðni um áfram-
haldandi aðstoð kennslanefndarinn-
ar.
ra eru komnir heim frá Phuket í Taílandi
Morgunblaðið/Júlíus
efnd lýstu tímafreku og erfiðu starfi á flóðasvæðunum í Phuket á Taílandi á blaða-
Richter, dósent í tannlækningum, Gísli Pálsson, aðstoðaryfirlögregluþjónn og for-
ríður Rósa Víðisdóttir tannlæknir og Bjarni J. Bogason aðstoðaryfirlögregluþjónn.
gna 100 ára afmælis togaraútgerðar
gu sjávarútvegsins
Morgunblaðið/Jim Smart
rgerður Katrín Gunnarsdóttir, Guðmundur Hallvarðsson og Jakob F. Ásgeirsson [úr
mkeppni grunnskóla í tilefni 100 ára afmælis togaraútgerðar á Íslandi.
nar um
nar Þor-
r hafi
aupin á
n, Einar
undsson,
Jens
org.
árs-
45 þús-
þegar
klárt
manns í
ar hið
um sam-
og brauð
á nótt-
rið, kjöt
m kvöld-
lasgow
et að
ó en tæp
var 225
hestöfl og ganghraði 10 sjómílur.
Samkvæmt bók Ásgeirs var
hagnaður af rekstri togarans í
fjóra vetur en þá strandaði Coot
í sunnanverðum Faxaflóa.
Áhöfnin bjargaðist.
Líkan af Coot, sem kom hingað 1905 og var fyrsti íslenski togarinn.
nvörpungurinn