Morgunblaðið - 26.02.2005, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. FEBRÚAR 2005 31
UMRÆÐAN
Tuesday 1 March 2005
17.00–18.00
Learn
more
Learn more about the innovative one year
general management MBA; its Knowledge
and Innovation Focus and Leadership
Discovery Process.
www.mba.dk
Grand Hotel Reykjavik Iceland
Sigtun 38, 105 Reykjavik
Info meeting
Please register on our
website or by e-mail to
info.mba@cbs.dk
MIKIL umræða hefur verið und-
anfarið í fjölmiðlum um lyfjafyr-
irtækin. Af umræðunni má ætla að
þar sé stunduð neð-
anjarðarstarfsemi af
verstu gerð. Fyr-
irtækin svíki og pretti,
beri mútur á lækna,
fari með þá í skemmti-
ferðir, stundi litlar
sem engar rannsóknir
og setji ónothæf, ef
ekki skaðleg lyf á
markað. Þau sannfæri
heilbrigt fólk um að
það sé fársjúkt og
græði svo á tá og
fingri á óhæfunni.
Á Morgunvaktinni í
Ríkisútvarpinu 10.
febrúar var vitnað í
bók eftir Marcia Ang-
ell, The Truth About
the Drug Companies.
Spilað var brot úr við-
tali við Angell sem er
fyrrverandi ritstjóri
læknatímarits. Ég er
undrandi á staðhæf-
ingum Angell. Hún
fullyrti að lyfjafyr-
irtækin leggi nú minna
upp úr frumrann-
sóknum en framleiði
meira af vinsælum
lyfjum fyrir almenn-
ing. Hún sagði einnig
að næstum allar frum-
rannsóknir á lyfjum
væru gerðar í háskól-
um í Bandaríkjunum eða af Heil-
brigðisstofnun Bandaríkjanna og
kostaðar af skattpeningum almenn-
ings. Lyfjafyrirtækin beri aldrei
áhrif nýrra lyfja saman við eldri lyf,
einungis saman við lyfleysu. Því sé
alltaf verið að setja á markað lyf
sem ekki eru betri heldur en þau lyf
sem fyrir eru en mun dýrari.
Þessar fullyrðingar eru rangar
Lyfjafyrirtækin stunda vissulega
frumrannsóknir á lyfjum sem þau
framleiða og fá lyf ef nokkur öðlast
markaðsleyfi fyrr en búið er að bera
þau saman við önnur lyf sem fyrir
eru á markaðnum. Ef lyfið uppfyllir
ekki kröfur sem gerðar eru um ör-
yggi og virkni fær það ekki mark-
aðsleyfi.
Þróunarferli lyfs er langt og flók-
ið. Í byrjun eru gerðar
forklínískar rannsóknir
þar sem fjöldi efna og
efnasambanda er rann-
sakaður á rannsókn-
arstofum. Af hverjum
1.000.000 efnum þróast
að meðaltali 1 áfram í
lyf. Forklínískar rann-
sóknir taka að með-
altali 4,5 ár. Að þeim
loknum er sótt um leyfi
lyfjayfirvalda til að
gera klínískar rann-
sóknir á mönnum, fyrst
á frískum ein-
staklingum, síðan á
sjúklingum. Áður en lyf
er borið saman við önn-
ur lyf sem til eru og
teljast hefðbundin með-
ferð, er það borið sam-
an við lyfleysu. Hafi lyf-
ið enga kosti fram yfir
hana er það dauða-
dæmt. Klínískar rann-
sóknir á mönnum taka
að meðaltali 6–8 ár áð-
ur en hægt er að sækja
um markaðsleyfi.
Jafnvel þótt fjöldi
rannsókna hafi farið
fram og lyfið sýnt yf-
irburði yfir önnur lyf er
ekki sjálfgefið að það
fái markaðsleyfi. Lyfja-
yfirvöld í Evrópu og
Bandaríkjunum ákveða hvort leyfa
eigi lyfið. Þessar stofnanir fara yfir
öll gögn og rannsóknir sem krafist
er að lyfjafyrirtækin leggi fram. Það
er langt í frá að öll lyf standist þess-
ar kröfur og þó þau standist þær fá
þau ekki alltaf markaðsleyfi. Lyfja-
fyrirtækin leggja oft í kostn-
aðarsamar rannsóknir á lyfi sem
kemur aldrei á markað. Þó lyf fái
markaðsleyfi halda samanburð-
arrannsóknir við önnur lyf áfram og
rannsóknir á virkni þess á aðra
sjúkdóma. Því miður kemur stund-
um í ljós við áframhaldandi rann-
sóknir að lyf hefur hættulegar auka-
verkanir og er þá tekið af markaði.
Eins og margir aðrir sá Angell of-
sjónum yfir gróða lyfjafyrirtækja og
sagði hún að þau eyddu aðeins 14%
af sölu í rannsóknir en 31% í mark-
aðssetningu og stjórnun og 17% af
sölu lyfjanna væru hreinn gróði.
Jafnvel þótt við gæfum okkur að
þessar tölur væru réttar, þá þætti
varla mikið í vel rekinni matvæla-
eða tískubúð á Íslandi að hagnaður
væri 17% af sölu. Auðvitað fer stór
hluti af veltu fyrirtækja í markaðs-
setningu á vörum þeirra. Ef ekki er
eytt í markaðssetningu og varan
kynnt veit enginn af henni. Lyfja-
fyrirtækin eins og önnur einkarekin
fyrirtæki þurfa að standa undir sér
sjálf, annars fara þau á hausinn. Því
verða þau að koma sinni vöru á
framfæri. Þau þurfa hins vegar að
hlíta öðrum reglum um markaðs-
setningu en önnur fyrirtæki hér á
landi. Þau hafa ekki leyfi til að
fræða almenning beint um sína
vöru, auglýsa í sjónvarpi, útvarpi,
dagblöðum eða tímaritum. Þau hafa
aðeins leyfi til að kynna sína vöru
fyrir læknum og öðrum heilbrigð-
isstéttum og auglýsa í fagtímaritum
fyrir heilbrigðisstéttir. Til að læknir
geti valið bestu fáanlegu meðferð
fyrir sjúkling sinn þarf hann að vita
hvað er í boði og þekkja kosti og
galla. Þess vegna þurfa lyfjafyr-
irtækin að upplýsa lækna um sína
vöru. Við verðum að ætla læknum
bæði góða dómgreind og heilbrigða
skynsemi. Við treystum þeim til að
skera okkur upp og jafnvel skipta
um hjarta í okkur. Er ástæða til að
ætla að skynsemi þeirra rjúki út í
veður og vind og dómgreindin
bregðist þeim þegar kemur að lyfj-
um? Af hverju er svo oft öllu illu
trúað um samskipti lækna og lyfja-
fyrirtækja? Jafnvel gengið svo langt
að tala um mútur. Getur verið að
þeir sem hrópa hæst um mútur og
skemmtiferðir dæmi af eigin
reynslu?
Árlegur viðburður er að reynt sé
að koma höggi á lyfjafyrirtækin og
gera þau ótrúverðug gagnvart al-
menningi og stjórnvöldum. Fjöl-
miðlar bera mikla ábyrgð er þeir
fjalla um þessi mál og gera verður
þá kröfu að fjallað sé um þau af fag-
mennsku og staðreyndir kynntar.
Því miður virðist stundum vera mis-
brestur á því.
Sannleikurinn um
lyfjafyrirtækin?
Gunnur Petra Þórsdóttir
fjallar um lyfjafyrirtækin
Gunnur Petra
Þórsdóttir
’Ég er undr-andi á staðhæf-
ingum Angell.
Hún fullyrti að
lyfjafyrirtækin
leggi nú minna
upp úr frum-
rannsóknum en
framleiði meira
af vinsælum
lyfjum fyrir al-
menning.‘
Höfundur er hjúkrunarfræðingur og
vinnur við klínískar lyfjarannsóknir
hjá lyfjafyrirtækinu AstraZeneca.
Hjördís Ásgeirsdóttir: „Ég er ein
af þeim sem heyrðu ekki bankið
þegar vágesturinn kom í heim-
sókn.“
Vilhjálmur Eyþórsson: „For-
ystumennirnir eru undantekning-
arlítið menntamenn og af góðu fólki
komnir eins og allir þeir, sem gerast
fjöldamorðingjar af hugsjón. Afleið-
ingar þessarar auglýsingar gætu því
komið á óvart.“
Jakob Björnsson: „Mannkynið
þarf fremur á leiðsögn að halda í
þeirri list að þola góða daga en á hel-
vítisprédikunum á valdi óttans eins
og á galdrabrennuöldinni.“
Jakob Björnsson: „Það á að fella
niður með öllu aðkomu forsetans að
löggjafarstarfi.“
Ólafur F. Magnússon: „Ljóst er að
án þeirrar hörðu rimmu og víðtæku
umræðu í þjóðfélaginu sem varð
kringum undirskriftasöfnun Um-
hverfisvina hefði Eyjabökkum verið
sökkt.“
Ásthildur Lóa Þórsdóttir: „Viljum
við að áherslan sé á „gömlu og góðu“
kennsluaðferðirnar? Eða viljum við
að námið reyni á og þjálfi sjálfstæð
vinnubrögð og sjálfstæða hugsun?“
Bergþór Gunnlaugsson: „Ég hvet
alla sjómenn og útgerðarmenn til að
lesa sjómannalögin, vinnulöggjöfina
og kjarasamningana.“
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar
REYKVÍKINGUM og lands-
mönnum öllum er annt um miðborg
Reykjavíkur og vilja veg hennar sem
mestan. Umræða um stöðu og framtíð
hennar hefur færst í
aukana og nú síðast um
Laugaveginn og nýtt
deiliskipulag. Árið 1997
var samþykkt að hefja
endurskoðun deili-
skipulags Kvosarinnar
frá 1986 og vinna að
miðborgarsvæðinu.
Uppbygging varð ekki
sú sem vænst var, m.a.
vegna nýrrar versl-
unarmiðstöðvar í
Kringlu. Breyttar
áherslur voru í byggð-
arverndun og ný löggjöf
kvað fastar að orði um
deiliskipulagsgerð og
samráð.
Stefnumótun
í húsvernd
Árið 1994 samþykkti
skipulagsnefnd að hefja
undirbúning að framtíð-
arstefnumótun í hús-
vernd og tryggja að ákvarðanir í
skipulagsmálum samræmdust menn-
ingarlegum markmiðum húsverndar.
Niðurstaðan var gefin út í þemahefti
um húsvernd, fylgigagni með Aðal-
skipulagi. Þar kvað við nýjan tón í
málefnum húsverndar, m.a. að stefnt
skuli að varðveislu staðbundinna og
listrænna sérkenna í húsagerð og
skipulagi sem gefi Reykjavík sérstöðu
meðal borga og sé mikilvægur þáttur
af ímynd hennar. Einnig að hugtakið
húsvernd feli í sér skilning á sam-
hengi milli fortíðar og nútíðar, þar
sem varðveisla á byggingararfi og efl-
ing byggingarlistar haldist í hendur.
Þá beri að virða upprunalega gerð
bygginga bæði í sögulegu og listrænu
tilliti óháð aldri þeirra og stílgerð og
tryggt verði að hvert tímabil eigi sér
fulltrúa. Skilgreindir voru flokkar
varðveislu, svo sem húsafriðun,
verndun 20. aldar byggingarlistar og
heildstæðra götumynda.
Grunnur að húsverndarstefnu var
útfærður í Þróunaráætlun miðborgar
árið 2000. Áætlunin er upphaf endur-
skoðunar deiliskipulags, einskonar
uppbyggingaráætlun. Hún felur í sér
stefnumörkun um framkvæmd, land-
notkun, samgöngumál, íbúðarsvæði,
mótun umhverfis, uppbyggingu og
verndun sem eru forsendur í þeirri
skipulagsvinnu sem unnin hefur verið
sl. ár.
Húsakönnun og samráð
Þegar skipulagt er á byggðum
svæðum ber að vinna húsakönnun,
sem leggur mat á verndargildi bygg-
inga. Skal hún höfð til hliðsjónar við
skipulagsgerðina. Við upphaf deili-
skipulagsvinnu fyrir fimm árum var
gerð húsakönnun á þeim reitum sem
til skipulags voru og var það kynnt
Húsfriðunarnefnd. Var deiliskipu-
lagsvinnan kynnt hagsmunaaðilum og
kallað þrívegis eftir athugasemdum
þeirra, en í lögum er kveðið á um sam-
ráð af þessu. Í kjölfar athugasemda
og frekari vinnu varð breyting á
skipulaginu og kom m.a. fram meiri
áhugi á uppbyggingu við Laugaveg-
inn.
Uppbyggingarmöguleikar
Nú liggur fyrir samþykkt deili-
skipulag að reitunum við Laugaveg,
nú síðast svo kallaðs Timburhúsa-
reits, frá Laugavegi 44–62. Á honum
er heildstæðust byggð eldri húsa við
Laugaveg. Samkvæmt skipulaginu
má reisa um 60 þús. fm nýbygginga
við götuna, þ.a. 30 þús. fm versl-
unarrými. Byggingarmagn nú er um
190 þús. fm, þar af 27 þús. fm versl-
unarhúsnæði. Mögulegt niðurrif húsa
er um 13 þús. fm og af því um 4 þús.
fm í verslun. Verður þá um ríflega 50
þús. fm verslunarhúsnæði að ræða við
Laugaveg. Til samanburðar er versl-
unarrými í Kringlunni rúmlega 45
þús. fm og tæplega 35 þús. í Smára-
lind. Á fimmta tug húsa eru friðuð eða
vernduð. Nauðsynleg uppbygging
aðalverslunargötu höfuðborgar og
verndunarstefna geta
því átt samleið.
Verslunargatan
Laugavegur
Laugavegurinn er ein
elsta verslunargata
bæjarins og hefur
byggst upp á löngum
tíma. Lesa má sögu
þéttbýlismyndunar frá
fyrstu tugum 19. aldar
og dæmi eru um fulltrúa
hvers byggingarstíls í
byggingarsögu Reykja-
víkur. Friðað timburhús
á Laugavegi 1, 20. aldar
steinhús á Laugavegi
34–42 og hús Máls og
menningar, vel hannað
verslunarhús í anda
módernisma eftirstríðs-
áranna, eru góð dæmi.
Við götuna standa ein
144 hús, að bakhúsum
meðtöldum, af þeim eru
65 steinsteypt, 17 steinhlaðin og 72
timburhús. Fjölbreytnin er mikil, hún
er aðalsmerki sem hefur verið leiðar-
ljós í nýju skipulagi.
Áhugi á Laugaveginum og bygg-
ingu og rekstri við hann hefur aukist
á undanförnum misserum í kjölfar
skipulagsgerðar. Fyrir liggja skil-
málar um að hönnun bygginga og al-
menningsrýma í miðborginni verði í
hæsta gæðaflokki og falli að umhverfi
sínu. Væntingar um að vel verði stað-
ið að verki eru eðlilegar og áskorun og
ábyrgð hlýtur að felast í því að hanna
og byggja í aðalgötu borgarinnar. Þar
verður að hafa í huga að hver bygging
er barn síns tíma, vitnisburður um
samtíð sína þar sem ákveðnar for-
sendur búa að baki notkun, bygging-
araðferð og stílgerð. Nýbyggingar
okkar eru arfleifð framtíðarinnar.
Horft til framtíðar
Það er stefna Aðalskipulags
Reykjavíkur að styrkja miðborgina,
m.a. með áherslu á að Laugavegurinn
sé aðalverslunarsvæði og að í hliðar-
götum frá honum eigi verslun sér
vaxtarmöguleika. Með fjölgun íbúða,
bættum samgöngum og fjölþættri
menningu og þjónustu verði sköpuð
skilyrði fyrir auðugt mannlíf. Miðbæ-
ir borga þurfa að vera í stöðugri end-
urskoðun og eðlilegri þróun til að
halda aðdráttarafli sínu og styrk í
samræmi við kröfur samtímans
hverju sinni. Jafnvægi þarf að ríkja
milli verndunar og uppbyggingar á
sögulegum svæðum, þannig að byggt
sé í sátt við söguna og horft til fram-
tíðar.
Laugavegur –
skipulag, uppbygg-
ing og verndun
Helga Bragadóttir
fjallar um Laugaveginn
Helga Bragadóttir
’Breyttaráherslur voru í
byggðarvernd-
un og ný löggjöf
kvað fastar að
orði.‘
Höfundur er arkitekt og
skipulagsstjóri í Reykjavík.