Morgunblaðið - 06.05.2005, Side 8

8 FÖSTUDAGUR 6. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Nú bíður þjóðin með öndina í hálsinum eftir því að næsta holl skelli sér í halelúja-þvottinn…
Fyrir Alþingi liggjaþrjú frumvörp ervarða breytingar á
áfengislögum. Í fyrsta lagi
er rætt um að lækka
áfengiskaupaaldur úr 20
árum í 18 ár. Í öðru lagi er
rætt um afnám einkasölu
ÁTVR á áfengi, þ.e. létt-
víni og bjór. Í þriðja lagi
er rætt um að lækka
skatta á áfengi.
Forvarnaaðilar hafa
lýst yfir áhyggjum sínum
vegna þessa og telja þetta
ógæfuspor og sú forvarna-
vinna sem unnin hafi verið
sé að mörgu leyti fyrir bí ef frum-
vörpin verða að lögum.
Ef litið er til þess frumvarps
sem nefnt var fyrst þá er ætlunin
með því að lækka aldursmörk úr
20 árum í 18 til neyslu á léttvíni og
bjór, að samræma löggjöfina við
það sem fyrir löngu hefur verið
gert hjá flestum þeim þjóðum
sem við berum okkur saman við
eins og segir í viðkomandi frum-
varpi.
Árni Einarsson, framkvæmda-
stjóri Fræðslumiðstöðvar í fíkni-
vörnum, bendir á ef þessir þrír
þættir eru skoðaðir nánar þá hafi
rannsóknir sýnt fram á að verði
frumvörpin að lögum muni áfeng-
isneysla aukast almennt. Hann
nefnir sem dæmi að Nýsjálend-
ingar hafi lækkað áfengiskaupa-
aldurinn árið 1999 úr 20 árum í 18.
Það hafi haft þær afleiðingar að
neysla hafi aukist töluvert hjá ald-
ursflokknum 15–16 ára. „Þar gaus
neyslan upp og fóru menn að
skoða málið og niðurstaðan varð
sú að þessi lækkun úr 20 í 18 hefði
opnað nýja og auðveldari leið fyr-
ir ungu krakkana,“ segir Árni.
Hann segir tvítuga einstaklinga
frekar hafa hikað við að vera
milligöngumenn til áfengiskaupa
fyrir 15 ára unglinga en þeir sem
eru 18 ára, enda þeir nær í aldri.
Árni segist vilja tengja þessa
niðurstöðu þeirri umræðu að á
undanförnum árum hafi náðst
góður árangur í forvarnastarfi
hérlendis, en dregið hefur úr
áfengisneyslu grunnskólanema.
Hann segir forvarnaaðila hafa
áhyggjur af því að sá árangur
fjúki einfaldlega út um gluggann
ef frumvörpin verða samþykkt.
Hann segir varðandi aðgengi að
áfengi og sölufyrirkomulag að
með því að leyfa sölu á áfengi í
verslunum muni heildaráfengis-
neysla aukast. Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunin hafi m.a. bent á
það að slíkar breytingar komi nið-
ur þar sem síst skyldi, þ.e. hafi
meiri áhrif á þá sem drekki mikið
en hófdrykkjumenn. Nauðsynlegt
sé að snúa blaðinu við hvað þetta
varðar.
Hætta á aukinni neyslu
Hann bendir á að stjórnvöld,
sveitarfélög og fjölmörg almanna-
samtök hafi með stefnumörkun og
beinum aðgerðum unnið mark-
visst að því að draga úr áfeng-
isneyslu íslenskra ungmenna.
Jafnframt bendir hann á að í heil-
brigðisáætlun, sem Alþingi sam-
þykkti árið 2001, sé stefnt að því
að árið 2010 verði áfengisneysla
nánast engin hjá börnum 15 ára
og yngri. Lækkun aldursmarka til
áfengiskaupa ógni því markmiði
og ætla megi að hún leiði til auk-
innar neyslu unglinga undir 18
ára aldri, sem geri forvarnastarf
erfiðara.
Árni segir ljóst að miklir hags-
munir liggi að baki áfengissölu
hérlendis, t.a.m. hjá áfengisinn-
flytjendum og seljendum. Hann
segir að fyrirhugaðar breytingar-
tillögur á áfengislögum verði að
meta af kostgæfni áður en
ákvörðun er tekin. Farið sé þess á
leit að allsherjarnefnd Alþingis
taki frumvarpið ekki til endan-
legrar afgreiðslu fyrr en þing-
menn hafi kynnt sér nauðsynleg-
ar forsendur og leitað álits
sérfræðinga í áfengis- og vímu-
efnamálum og málefnum ung-
menna. Hann vekur athygli á að á
vegum forsætisráðuneytis sé unn-
ið að stefnumörkun í málefnum
fjölskyldunnar. Frumvarpið um
lækkun aldursmarka til áfengis-
kaupa varði þann málaflokk um-
talsvert og ástæða til að efni þess
fái umfjöllun í þeirri nefnd áður
en það sé afgreitt frá Alþingi.
Í nýlegum tölum frá Hagstofu
Íslands kemur fram að seldir
alkóhóllítrar á hvert mannsbarn á
Íslandi frá 15 ára aldri voru 6,7
lítrar á síðastliðnu ári. Hefur ver-
ið um stöðuga aukningu að ræða
síðastliðin tíu ár og fram kemur
að nú sé svo komið að blikur séu á
lofti.
Félag áfengisráðgjafa hefur
einnig lýst áhyggjum sínum yfir
þeirri þróun sem eigi sér stað í
áfengismálum þjóðarinnar undan-
farin ár. Telja þeir ofangreind
frumvörp ekki til þess fallin að
snúa þróuninni við. Varar félagið
eindregið við að frumvörpin verði
að lögum. Einnig kallar félagið
eftir stefnumótun íslenskra
stjórnvalda í þessum efnum og
hvetur þingmenn og ráðherra til
að sýna ábyrgð og leita sér ráða
hjá sérfræðingum í heilbrigðis-
málum um þessi mál. Velferðar-
ráð Reykjavíkurborgar hefur
sömuleiðis tekið í svipaðan streng
og lýst sig andsnúið lækkun
áfengiskaupaaldurs. Slíkt myndi
auka aðgengi unglinga að áfengi
og þar með stuðla að aukinni
drykkju þeirra.
Fréttaskýring | Þrjú frumvörp á Alþingi
sem varða breytingar á áfengislögum
Forvarnastarf
verður erfiðara
Forvarnaaðilar lýsa yfir áhyggjum
vegna breytinga á áfengislöggjöf
Bjórsala hefur aukist mikið hérlendis.
Stóraukin áfengisneysla
heilsufarsvandi

Jón Kristjánsson heilbrigðis-
ráðherra lýsti yfir áhyggjum sín-
um vegna vaxandi áfengisneyslu
á Norðurlöndunum á Norður-
landaráðsþingi í Svíþjóð sl.
haust. Benti hann á að hér hefði
neyslan aukist um 40% sl. áratug.
Hann sagði m.a. ljóst að stór-
aukin áfengisneysla í dag myndi
á endanum koma fram sem
heilsufarsvandi einstaklinganna.
Slíkt myndi krefjast aukinna út-
gjalda til málaflokksins.
Eftir Jón Pétur Jónsson
jonpetur@mbl.is
KENNINGIN um ratvísi laxa seg-
ir að gönguseiði snúi ávallt aftur
sem kynþroska laxar til hrygn-
ingar í sömu á og þau klöktust út
í. Við það er yfirleitt miðað þegar
sett eru upp líkön um ferðir villtra
stofna Atlantshafslaxins. Vísinda-
menn hjá INRA, Rannsóknar-
stofnun landbúnaðarins í Frakk-
landi, hafa nú sýnt fram á að sú
eðlisávísun laxins að snúa aftur
heim í ána þar sem hann klaktist
út, virðist ekki vera eins nákvæm
þegar stutt er á milli áa.
Flæði laxa milli áa getur skipt
máli fyrir lítil vatnasvæði
Afleiðingar þessa eru mikil-
vægar, ekki aðeins fyrir líf og þró-
un tegunda, heldur einnig hreyfi-
fræði fiskistofna og veiðistjórnun.
Samkvæmt ratvísiskenningunni
má meta ástand stofna Atlants-
hafslaxins í hverri á fyrir sig.
Oft eru notuð líkön við stjórnun
fiskistofna, sérstaklega þegar sett-
ar eru takmarkanir við veiðum í
einstökum ám. En samkvæmt
þessum niðurstöðum eru sumir
laxar ekki svo ratvísir, sérstaklega
þar sem árnar liggja nærri hver
annarri. Líklegt er að flæði kyn-
þroska laxa milli áa geti skipt máli
fyrir mörg lítil vatnasvæði við
strendur Evrópu.
30% fullvaxinna laxa
eru gleymin
Vísindamenn INRA hafa notað
þessar upplýsingar við skoðun
vatnakerfis tveggja áa, Sée og Sél-
une í sunnanverðu Normandí, sem
hafa sameiginlega árósa í Mont
Saint Michel flóanum. Þeir not-
færðu sér umfangsmikil gögn, sem
safnað var um langan tíma, um
ferðir kynþroska laxa og unglaxa í
Oir ánni, þverá Sélune, jafnframt
því sem teknir voru laxar til rann-
sókna úr bæði Sée og Sélune.
Þessar upplýsingar hafa gert
þeim kleift að meta flæði einstakl-
inga innan þessa vatnakerfis.
Rannsóknirnar gefa til kynna að
meira en 30% kynþroska fisks
gleymi því að jafnaði í hvaða far-
vegi vatnakerfisins þau klöktust
út.
Með tilliti til stjórnunar laxa-
stofna sýna þessar rannsóknir
mögulega að svæðisbundna nálgun
ætti ekki lengur að einskorða við
stök vatnasvið heldur skoða stofn-
ana í stærra samhengi.
Enn er lax veiddur
í reknet við Írland
Og meira af Atlantshafslaxinum
sunnar í Evrópu. Laxveiðiráð Ír-
lands mælti með því í vor að
167.500 laxar yrðu veiddir í ár –
139.000 af sjómönnum í reknet og
27.500 af stangveiðimönnum. Þetta
er gert þrátt fyrir ráðleggingar
fiskifræðinga um 37% minni veiði
og hávær mótmæli stangveiði-
samtaka og umhverfissinna um
alla Evrópu.
Írar eru einir eftir af þeim þjóð-
um sem veiddu lax í reknet í hafi
úti við Evrópu, en ýmis samtök
vara við því að netaveiðarnar ógni
þeim litlu stofnum sem eftir eru af
villta írska laxinum. Undan strönd
Írlands ganga einnig laxar sem
skila sér í ár í Wales, Englandi,
Þýskalandi, Frakklandi og Spáni,
og gera menn ráð fyrir að netin
taki sinn toll af þeim stofnum.
veidar@mbl.is
STANGVEIÐI
Ratvísi laxa véfengd
þegar stutt er á milli áa
Morgunblaðið/Sölvi Ólafsson
Veiðimenn losa fluguna úr stórri hrygnu í Vatnsdalsá. Að því búnu var
henni sleppt aftur. Miðað við rannsókn frönsku vísindamannanna, gæti
verið samgangur milli laxa Vatnsdalsár og Láxár í Ásum, sem deila ósi.