Morgunblaðið - 06.05.2005, Blaðsíða 24

24 FÖSTUDAGUR 6. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Smáauglýsingavefurinn sem virkar
Dásamlegar minningar þurfa ekki
að taka fáránlega mikið pláss.
Settu ókeypis smáauglýsingu á mbl.is.
Það kostar ekkert að reyna.
Hreinsaðu út úr geymslunni!
Óke
ypis
smá
augl
ýsin
gar
Í MORGUNBLAÐINU 27. apríl
birtist grein eftir sr. Bjarna Karls-
son, sem hann nefnir Dónatrú, og
leitast hann við með þeim skrifum
að gera náðinni skil svo sem fram-
kvæmd hennar kemur fram í Biblí-
unni í formi hins gamla og nýja sátt-
mála. Til frekari glöggvunar fyrir þá
sem ekki eru heima í þessum efnum
liggur málið þannig
fyrir, að á tímum
Gamla testamentisins
talaði Guð til fólksins
fyrir munn leiðtoga
sinna (sbr. Móse) og
spámanna. Fyrirmælin
voru að ætla má ein-
föld: Sá sem hlýðir
mun lifa en hinn
óhlýðni mun deyja.
Boðorðin tíu voru gefin
á þessum tíma. „Þú
skalt ekki …“ er nokk-
uð sem menn almennt
kannast við. Ísr-
aelsmenn áttu ekki að hafa aðra
guði o.s.frv. Eftir dauða Krists og
upprisu er talað um að fyrirheiti
hins nýja sáttmála hafi komið til
framkvæmda, það að Guð gaf mann-
inum anda sinn í stað hins bein-
skeytta „þú skalt ekki“-fyrirmælis.
Náð Guðs nægir okkur. Nú gildir
það ekki lengur að leggja áhersluna
á hlýðnina, svo sem áður var, heldur
lifa menn undir og umvafðir náð-
arvæng Guðs. Vekur það spurn-
inguna hvort skilyrði til frelsunar
hafi verið á annan hátt varið á tím-
um Gamla testamentisins en nú.
Þungamiðja Gamla testament-
isins er Kristur, krossfestur og upp-
risinn með fyrirgefninguna sem
kjarnann. Allt fórnarkerfi Ísr-
aelsmanna snerist um þessa tákn-
mynd. Þar bar hverjum einstaklingi
að koma til þjónustunnar með til-
tekið dýr, leggja hönd sína á höfuð
þess, játa syndir sínar og aflífa það í
návist og með aðstoð prestsins. Litið
var á neitun sem beina uppreisn
gegn Guði, í því að sá sem neitaði
sagði í reynd að hann gæti lifað án
Guðs. Mönnum bar að hlýða að við-
lagðri dauðarefsingu. Í dag eru
menn ekki gerðir höfðinu styttri
þótt þeir taki ekki þátt í táknkerfi
kirkjunnar. Hvað þá með trúna?
Marteinn Lúter lagði áherslu á þátt
trúarinnar í lífi ein-
staklingsins; reyndar
svo að allt annað víkur
til hliðar. Trúin ein
(sola fide). Er þá eðl-
islægur munur á trúnni
og þar með fyrirgefn-
ingunni á þessum
tveimur tímaskeiðum?
Fyrirmælin sem voru
áður; „þú skalt
ekki“ …, taka á sig
merkinguna „þú munt
ekki …“ Sá sem gefur
sig Guði mun ekki leit-
ast við að hafa aðra
guði o.s.frv. Einstaklingnum ber eft-
ir sem áður að rækta trú sína. „Því
að ef vér syndgum af ásettu ráði,
eftir að vér höfum öðlast þekkingu
sannleikans, þá er úr því enga fórn
að fá fyrir syndirnar“ (Heb. 10:26).
Munurinn á þessum tveimur sátt-
málum er því minni en margur
hyggur.
Ég velti því fyrir mér hvort tilefni
greinar sr. Bjarna sé umræðan und-
anfarið um samkynhneigð m.t.t.
kirkjunnar, og með vísan til farís-
eanna beini hann spjótum sínum að
þeim sem varið hafa hugtakið „kyn-
villa“ í Biblíunni. Gamla testamentið
tekur af öll tvímæli um að maðurinn
haldi sig við gagnstætt kyn. Vand-
inn hér er að líti menn á þessi fyr-
irmæli sem hluta af gamla sáttmál-
anum, sem gildir ekki lengur að
forminu til, þá gilda aðrar forsendur
í skjóli þess nýja. Maðurinn lifir á
tíma náðarinnar, þannig að allt sem
hann gerir er honum þar með fyr-
irgefið. Kemur það m.a. fram í
barnaskírninni þar sem barnið er
falið Guði m.t.t. náðarinnar, fyr-
irgefningarinnar og endurfæðing-
arinnar (iðrunarinnar) í einu lagi.
Að sama skapi gerir þessi skilningur
á altæki náðarinnar málið flóknara
þegar þýða skal hugtök út frá gamla
sáttmálanum yfir á hið nýja tímabil.
Gildandi bann við að karlmaður
leggist með karlmanni í Gamla
testamentinu kallar þannig á nýjan
skilning, nýja túlkun, á nýju tíma-
bili. Ég dreg þá ályktun út frá grein
sr. Bjarna, að þeir sem líta á ábyrgð
mannsins gagnvart Guði í ljósi ein-
hvers konar hlýðni út frá fyr-
irmælum gamla sáttmálans teljist
farísear og þar með andhverfir
framgangi fagnaðarerindisins (ev-
angelion), en þjóðkirkjan er lútersk-
evangelísk að skilgreiningu.
Biblían talar sterklega gegn sam-
kynhneigð, en það er ekki þar með
sagt að Guð útiloki samkynhneigða,
en talsverð hætta er á að menn leggi
þetta tvennt að jöfnu. Skilyrði til
frelsunar hafi verið þau sömu allt
frá upphafi mannsins þótt útfærslan
hafi tekið breytingum. Mönnum ber
að breyta svo sem þeir best vita og
eru færir um. Kirkjan, samfélag
manna, er til þess kölluð að styrkja
manninn á þeirri göngu. Frelsun
mannsins er Guðs að meta.
Af dónatrú séra Bjarna
Ómar Torfason skrifar í tilefni
af grein sr. Bjarna Karlssonar ’Skilyrði til frelsunarhafi verið þau sömu allt
frá upphafi mannsins
þótt útfærslan hafi tekið
breytingum.‘
Ómar Torfason
Höfundur er sjúkraþjálfari
á Akureyri.
FORRÁÐAMENN Háskóla Ís-
lands fagna nýútkominni skýrslu
Ríkisendurskoðunar
um HÍ og enn eru yf-
irlýsingar um rann-
sóknarháskóla í
fremstu röð. Með til-
liti til þess fjölda ein-
staklinga sem hafa
numið og/eða kennt
við fremstu háskóla í
heimi og HÍ hefur
hafnað eða jafnvel
dæmt óhæfa hefði
mátt ætla að HÍ væri
einn af þeim fremstu.
Svo er ekki að sjá í
skýrslu Ríkisend-
urskoðunar og erfitt
er að sjá hverju er
fagnað þegar litið er á
gæði.
Ríkisendurskoðun
bendir á að til séu
upplýsingar um
gæðamat og röðun
háskóla og eru slíkar
aðgengilegar á net-
inu. Á nýlegum lista
yfir 500 bestu í heim-
inum er HÍ ekki getið
og ekki heldur á lista
yfir 125 bestu í Evr-
ópu. Á heimslista frá
árinu 2003 eru banda-
rískir háskólar efstir, síðan enskir
sem eru efstir á Evrópulista.
Helstu skólar hinna Norður-
landanna eru á þessum listum,
Karólínska Institut efst, fertugasta
á heimslista og níunda á Evr-
ópulista.
Rannsóknarvirkni HÍ er borin
saman við 9 aðra háskóla og eru
aðeins fjórir þeirra á heimslista og
tveir á Evrópulista og er HÍ þeim
neðar. Ríkisendurskoðun getur að-
eins eins skóla sem er neðar en HÍ.
Ríkisendurskoðun bendir á að
fjöldi ritverka í ritrýndum tímarit-
um sé mælikvarði á viðleitni til vís-
indavinnu, en tilvitnanatíðni í rit-
verkin sé mælikvarði á vægi
vísindavinnunnar. Fjöldi greina frá
HÍ er nokkur en þær hafa vakið
litla athygli (orð Ríkisendsk.), til-
vitnanatíðni er að meðaltali aðeins
4,11 og er Ísland þar aðeins átj-
ánda af 22 löndum sem könnuð eru.
Ríkisendurskoðun bendir á að
lágmarkskröfur við ráðningar
kennara víki frá kjörmynd við er-
lenda rannsóknarháskóla. Greint er
frá því að stöðuveitingar hafi valdið
ágreiningi og er það mildilega orð-
að því deilur hafa oft orðið miklar
og ekki allar náð til fjölmiðla.
Ráðningarferlinu er lýst, en
dómnefnd fjallar fyrst um hæfi um-
sækjenda og má engan ráða nema
verið talinn hæfur, þ.e. engan sem
dómnefnd telur óhæfan. Deild-
arfundir taka síðan ákvarðanir um
ráðningu, oft með atkvæðagreiðslu.
Skýrslan getur þess að haldið hef-
ur verið fram að þetta ráðning-
arferli fyrirbyggi ekki að kunnings-
og klíkuskapur geti ráðið ferðinni.
Er þetta reynsla margra. Fram
kemur að umsækjendur geti ekki
skotið ágreiningi til óháðs aðila til
endurskoðunar álits dómnefndar.
Þetta ráðningarkerfi hefur úti-
lokað marga hæfa einstaklinga. Af
fimm áhrifamestu vísindamönnum
Íslands sóttu fjórir um stöðu við
HÍ, þremur var hafnað. Umsækj-
endum sem hafa numið
og/eða kennt við m.a.
Brown University,
Harvard, Karólínska,
Kings College, Lund,
Sahlgrenska og Yale
hefur verið hafnað og
jafnvel taldir óhæfir.
Nokkurra dæma
skal getið: Harvard
læknaskólinn er talinn
sá besti í heiminum.
Fyrir nokkrum árum
sótti Harvard-
menntaður læknir og
kennari lækna í sér-
námi við þann skóla
um prófessorsstöðu við
HÍ. Annar umsækjandi
hafði fengið sína sér-
menntun á lítilli deild á
Hringbrautarspítala
með stuttri kynnisdvöl
á erlendum sjúkra-
húsum. Af vinum sín-
um í dómnefnd og
Læknadeild HÍ var
hann talinn hæfari og
ráðinn.
Lækni, sem hefur
þrisvar verið við
kennslu lækna á allt að
fimmta ári í sérnámi
við Yale og á ritverk sem hefur náð
um 425 tilvitnunum eða 100 sinnum
meira en meðaltal við HÍ, hefur
fjórum sinnum verið hafnað og
tvisvar formlega talinn óhæfur til
að kenna íslenskum læknastúd-
entum.
Læknir og kennari við háskóla-
sjúkrahúsið í Lundi sótti um pró-
fessorsstöðu og hafði þá um 120 til-
vitnanir í vísindavinnu, nokkrir
umsækjenda milli 50 og 60 og einn
tvær. Sérfræðingurinn frá Lundi
var talinn óhæfur. Lesendur geta
ráðið í hver var talinn hæfastur og
ráðinn.
Leitun til dómstóla eða umboðs-
manns til að hnekkja augljóslega
hagræddu áliti dómnefnda hefur
verið árangurslaus. Ekkert tillit
verið tekið til rangfærslu á sér-
fræðiviðurkenningu, enginn munur
gerður á sérnámi við héraðs- eða
háskólasjúkrahús, enginn munur á
grein í Læknablaðinu eða Lancet.
Afleiðingarnar orðið uppsögn úr
starfi.
Dómnefndir hér á landi innan HÍ
og heilbrigðiskerfisins hafa þannig
vald sem á sér enga hliðstæðu í
vestrænum ríkjum, til að upphefja
verðleikalitla einstaklinga eða níða
aðra og gera út um starfsferil
þeirra. Með þessu hefur starfs-
kröftum verið sóað og mikilvæg
tengsl til framhaldsmenntunar
glatast.
Í lokaorðum Ríkisendurskoðunar
er staðhæft að nokkuð sé í land að
kennaralið uppfylli sömu mennt-
unarkröfur og gerðar eru við við-
urkennda erlenda rannsóknarhá-
skóla og bent er á þörf á að bæta
ráðningarferil.
Hlálegt er að í fylgdarliði forseta
Íslands til Kína verða fulltrúar ís-
lenskra háskóla til að reyna að laða
að kínverska nemendur. Ein-
staklingur sem kínverskir sérfræð-
ingar hafa sjálfir leitað til vegna
sérnáms og hefur nánast tvöfalt
meiri tilvitnanir í vísindatímaritum
og fræðibókum, en allir síðustu
fjórir umsækjendur um rektors-
embætti til samans, er talinn óhæf-
ur til kennslu við HÍ.
Ef ekki á að sóa meiri mannauði
og Háskóli Íslands verða lokaður
einkaklúbbur meðalmenna verður
að breyta ráðningarferli og innleiða
áfrýjunarmöguleika við álit dóm-
nefnda. Annars er fjármagni kast-
að á glæ.
Háskóli Íslands
í fremstu röð
Birgir Guðjónsson fjallar
um skýrslu ríkisendurskoðunar
um Háskóla Íslands
Birgir Guðjónsson
’Greint er fráþví að stöðuveit-
ingar hafi valdið
ágreiningi og er
það mildilega
orðað því deilur
hafa oft orðið
miklar og ekki
allar náð til fjöl-
miðla. ‘
Höfundur er læknir.
Klapparstíg 44
sími 562 3614
Gluggagrind 60 cm.
Verð kr. 1.900
Gluggagrind (smíðajárn) með fóðri
60 cm. Verð kr. 2.700