Morgunblaðið - 09.05.2005, Blaðsíða 24

24 MÁNUDAGUR 9. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
LAUGARDAGINN 30. apríl birtist
í Morgunblaðinu fréttaskýring und-
ir fyrirsögninni „Þrír mánuðir eða
30 dagar?“ Þar segir m.a.:
„Drífa Snædal, fræðslu- og kynn-
ingarstýra Kvennaathvarfsins, segir
að mikilvæg leiðrétting hafi verið í
dómi Hæstaréttar þar sem því hafi
verið hafnað að konan ætti sök á of-
beldinu. „Þetta er það sem okkar
barátta snerist um,“ segir Drífa en
gagnrýnir löggjöfina fyrir að taka
hvergi á kynbundnu ofbeldi. „Það
er alveg horft framhjá því að 95%
þeirra sem beita heimilisofbeldi eru
karlar og 95% sem verða fyrir því
eru konur.““ Þær tölur sem þarna
eru nefndar eru vissulega athygl-
isverðar. En eru þær réttar?
Ég hef fyrir framan mig grein úr
breska blaðinu Sunday Times.
Greinin er eftir blaðamanninn og
rithöfundinn Patriciu Pearson. Þar
stendur m.a.: „Á fundi sem Al-
þjóðlegt félag um rannsóknir á of-
beldi (International Society for
Research on Aggression) hélt í síð-
astliðnum mánuði greindi John Arc-
her frá Háskólanum í Mið-
Lancashire frá því að rannsóknir á
þúsundum karlmanna og kvenna í
Bretlandi, Bandaríkjunum og Kan-
ada sýndu að í heimiliserjum væru
konur jafn líklegar til að beita of-
beldi og karlmenn. Tölur Archers
staðfesta niðurstöður bandarískra
félagsfræðinga sem í 20 ár hafa
sent frá sér skýrslur þess efnis að
kannanir sem ná til þjóðfélagsins í
heild, en takmarkast ekki við hópa
kvenna sem hafa orðið fyrir ofbeldi,
leiði í ljós að konur slái, löðrungi,
sparki, kýli, fleygi hlutum og beiti
vopnum eins oft og karlmenn. Þótt
kannanir sýni að konur verði venju-
lega fyrir meiri skaða í átökunum
sleppa karlmennirnir ekki alltaf
ómeiddir þegar á þá er ráðist.
Rannsókn á bandarískum sjúkra-
húsum, sem birt var í ágúst 1997 og
náði til eins árs, leiddi í ljós 30.000
tilvik þar sem karlmenn höfðu orðið
fyrir meiðslum vegna heimilis-
ofbeldis.“
Í grein sem blaðið birti síðar, eft-
ir dálkahöfundinn Melanie Phillips,
er reyndar gengið lengra og því
haldið fram að nýjasta samantekt á
nær 100 rannsóknum í Bretlandi og
Bandaríkjunum bendi til þess að
konur eigi oftar upptökin að ofbeldi
á heimilum. Ofbeldi kvenna heima
fyrir fari vaxandi með auknum völd-
um þeirra á heimilunum. Í greininni
segir að margar rannsóknir á heim-
ilisofbeldi séu hlutdrægar því að
þær séu eingöngu byggðar á frá-
sögnum kvenna sem leitað hafi til
kvennaathvarfa. Þegar kannað hafi
verið hverjir hefðu hlotið sýnilega
áverka í heimilisátökum hafi þriðj-
ungur þess hóps reynst vera karl-
menn. Í þessu sama blaði (Sunday
Times) hafa birst frásagnir af
stæðilegum lögreglumönnum og
jafnvel sérsveitarmönnum sem
komið hafa til vinnu sinnar bláir og
marðir eftir eiginkonurnar. Þessir
menn neyttu ekki aflsmunar, lögðu
ekki fram kærur, og tilvikin koma
ekki fram í neinum skýrslum.
Með tilliti til þessara upplýsinga
er rétt að spyrja: Hvaðan koma þær
tölur sem birtust í Morgunblaðinu
hinn 30. apríl og notaðar eru til að
réttlæta hugtakið „kynbundið of-
beldi“? Er líklegt að á Íslandi sé
hegðun kynjanna alls ólík því sem
gerist í nágrannalöndum?
ÞORSTEINN SÆMUNDSSON
Bólstaðarhlíð 14,
Reykjavík.
Kynbundið ofbeldi?
Frá Þorsteini Sæmundssyni:
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
Í UMRÆÐU, bæði á Alþingi
og öðrum vettvangi, um framlög
ríkisins til starfsemi Mannrétt-
indaskrifstofu Ís-
lands hefur verið
vitnað til starfs-
reglna Amnesty Int-
ernational er lúta að
móttöku fjár frá yf-
irvöldum. Því hefur
verið haldið fram að
sú grunnregla Amn-
esty International að
leita ekki eftir op-
inberu fé til starf-
semi samtakanna feli
í sér að samtökin séu
þeirrar skoðunar að
yfirvöld skuli ekki
styðja við mannrétt-
indastörf sem unnin eru af öðrum
en ríkisvaldinu sjálfu.
Mikilvægi framlags samtaka,
sem ekki lúta beinni stjórn yf-
irvalda til mannréttinda, er óum-
deilt. Á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna hefur til að mynda
ítrekað verið lögð áhersla á að yf-
irvöld hvarvetna skapi aðstæður
sem og hlúi að starfsemi slíkra
samtaka. Amnesty International
setur sig aldrei upp á móti op-
inberum framlögum til samtaka
og stofnana sem sinna mannrétt-
indastarfi þó samtökin sjálf hafni
slíkum framlögum til eigin starf-
semi.
Þar sem starfsreglur Amnesty
International hafa verið dregnar
inn í umræðu um framlög stjórn-
valda til reksturs Mannréttinda-
skrifstofu Íslands, meðal annars
til að réttlæta skerðingu á
rekstrarfé til hennar, er
nauðsynlegt að leiðrétta þann
misskilning sem fram hefur kom-
ið í þeirri umræðu og skýra regl-
ur Amnesty International er lúta
að fjármögnun samtakanna.
Mannréttindasamtökin Amn-
esty International voru stofnuð
árið 1961 eða við upphaf hins
svokallaða Kalda stríðs. Frá upp-
hafi lögðu samtökin megináherslu
á óhlutdrægni, sjálfstæði og al-
þjóðlega samstöðu.
Ein þeirra meg-
inreglna sem sam-
þykkt var á fyrstu
árum samtakanna var
sú að samtökin
myndu treysta á fé-
laga og framlög
þeirra til að standa
undir kostnaði við
starfsemina en hafna
opinberu fé. Margar
ástæður lágu að baki
þessari ákvörðun,
meðal annars að
tryggt væri að engin
stjórnvöld gætu stýrt
verkefnavali samtakanna. Önnur
ástæða laut að möguleikum sam-
takanna til að stofna deildir í öll-
um löndum óháð stjórnarfari. Ein
undanþága er þó í dag frá þessari
meginreglu sem lýtur að opinber-
um stuðningi við mannréttinda-
kennslu. Amnesty-deildir geta
leitað eftir opinberum styrkjum
til slíkar kennslu og fræðslu. Ís-
landsdeild Amnesty International
fékk til að mynda fyrir þremur
árum styrk frá Menntamálaráðu-
neytinu til útgáfu á handbók um
mannréttindafræðslu sem ætluð
er til að auðvelda kennurum
kennslu um mannréttindi.
Ástæða þess að mannréttinda-
samtökin Amnesty International
vinna eftir svo skýrum reglum
varðandi fjármögnun á starfsemi
samtakanna er sú að þau eru al-
þjóðleg samtök sem leggja mikla
áherslu á að starfa í sem flestum
löndum og vera fullkomlega óháð
í verkefnavali. Þessar reglur
miða allar að því að tryggja sjálf-
stæði samtakanna annars vegar
og möguleika á að starfa sem víð-
ast og við alls konar aðstæður
hins vegar. Meðal annars vegna
þessarar reglu samtakanna hafa
Amnesty-deildir getað starfað í
löndum þar sem ástand mann-
réttinda hefur verið bágborið og
yfirvöld ekki sýnt framgangi
mannréttinda nokkurn stuðning,
jafnvel lagt stein í götu þess
starfs.
Þótt Amnesty International
hafi af ofangreindum ástæðum
sett sér reglur um móttöku op-
inbers fjár til starfsemi samtak-
anna felur það ekki í sér að sam-
tökin telji að yfirvöld skuli ekki
veita fé til mannréttindastarfs al-
mennt. Þvert á móti. Amnesty
International starfar náið með
fjölmörgum öðrum mannréttinda-
samtökum sem mörg hver eru
rekin af opinberu fé. Samtökin
leggja ríka áherslu á að yfirvöld
stuðli með virkum hætti að opinni
og uppbyggilegri umræðu um
mannréttindi og hafa þeir fjár-
munir sem yfirvöld hafa til
skamms tíma veitt til Mannrétt-
indaskrifstofu Íslands stuðlað á
mjög jákvæðan hátt að slíkri um-
ræðu hér á landi.
Framlög til mannréttinda-
starfs og starfsreglur
Amnesty International
Jóhanna K. Eyjólfsdóttir fjallar
um framlög til mannréttinda-
starfs ’Amnesty Internationalsetur sig aldrei upp á
móti opinberum fram-
lögum til samtaka og
stofnana sem sinna
mannréttindastarfi þó
samtökin sjálf hafni
slíkum framlögum til
eigin starfsemi. ‘
Höfundur er framkvæmdastjóri Ís-
landsdeildar Amnesty International.
ÉG GET ekki orða bundist eftir
að hafa lesið árás Kjartans Ragn-
arssonar á Maríu Kristjánsdóttur
í Morgunblaðinu
föstudaginn 6. maí. Í
greininni sem hann
ritar vegna leiklist-
argagnrýni hennar á
Dínamíti Birgis Sig-
urðssonar í leikstjórn
Stefáns Baldurssonar
í Þjóðleikhúsinu
ræðst hann á hana
persónulega á lúa-
legan hátt og gerir
henni upp biturleika
vegna þess að hún
hafi ekki fengið að
leikstýra nóg í leik-
hússtjóratíð Stefáns
Baldurssonar. Að
vísu er það rétt, að
Stefán Baldursson
réð frekar unga karl-
leikara til leikstjórn-
arstarfa í leikhúsinu
en reynda og gagn-
menntaða kvenleik-
stjóra. En María er
þar reyndar und-
antekning, þar sem
hún leikstýrði þríveg-
is í Þjóðleikhúsinu í
stjórnunartíð hans.
Auk þess var María
lengst af leiklist-
arstjóri Útvarpsleikhússins á
þessu tímabili og var því ekki
beinlínis í atvinnuleit.
Það hefur alltaf verið titringur í
kringum góða krítikera, en það er
aðeins á konur sem klínt er orðinu
biturleiki og ráðist á þær persónu-
lega. Þetta kalla ég kvenfyrirlitn-
ingu. Og kvenfyrirlitning er það
sem ég tel einkenna sýningu Þjóð-
leikhússins á Dínamíti. Að vísu
geri ég ráð fyrir því, að mest af
henni sé skrifað inn í textann, en
er það ekki með ólíkindum, að
þessar tvær fúríur sem okkur eru
sýndar úr lífi Nietzsche, Elísabet
systir hans og Lou
Salome, skuli sýndar á
þann hátt sem raun
ber vitni: Önnur gerist
beinlínis nauðgari fyr-
ir augum okkar og hin
rekur höndina undir
nef hinnar, eftir að
hafa strokið svita í
hana undan hand-
arkrika sínum. Þessar
senur lýsa ógeði á
konum og hafa ekkert
með samskipti þeirra
við bróðurinn og
heimspekinginn
Nietzsche að gera.
Reyndar er hann ekki
sýndur sem virtur
heimspekingur í verk-
inu, heldur sem fliss-
andi fáráðlingur, sem
hagar sér eins og ást-
sjúkur unglingur
rændur allri sjálfs-
virðingu. Voru þær
e.t.v. dínamítið og þá í
neikvæðri merkingu?
Ég veit um margar
konur sem voru mjög
óánægðar með þessa
sýningu, enda virkar
hún, sem og grein
Kjartans Ragnarssonar, sem blaut
tuska í andlit kvenna á þeim tíma-
mótum sem rétt 35 ár eru liðin frá
stofnun Rauðsokkahreyfing-
arinnar á Íslandi.
Bitrar konur
Messíana Tómasdóttir gerir at-
hugasemdir við grein Kjartans
Ragnarssonar um leiklist-
argagnrýni
Messíana Tómasdóttir
’Það hefur allt-af verið titr-
ingur í kringum
góða krítikera,
en það er aðeins
á konur sem
klínt er orðinu
biturleiki og
ráðist á þær
persónulega.‘
Höfundur er sjálfstætt
starfandi leikhúslistamaður.
ÞEGAR ég gekk til liðs við
Samfylkinguna var
tvísýnt um hvernig
henni myndi farnast.
Í dag hefur Össuri
Skarphéðinssyni í
samstarfi við þing-
menn, ötult sveit-
arstjórnarfólk og
flokksfólk um allt
land tekist að gera
Samfylkinguna að
hreyfingu sem eng-
inn efast lengur um
að muni setja svip á
öldina. Hún er stór
og sterk með skýra
stefnu. Dugnaður og
eljusemi Össurar
ásamt hæfileika hans
til að laða fólk til
samstarfs eiga stór-
an þátt í hversu vel
hefur tekist að
byggja hreyfinguna
upp um allt land.
Innihald og
tilfinning
Áherslur Össurar
á jöfn tækifæri allra,
jöfnuð og samhjálp hafa styrkt
Samfylkinguna. Það er innihald
og tilfinning í því sem Össur er að
segja. Mörgum ungum foreldrum
finnst skorta á skilning stjórn-
málamanna á vandanum sem
fylgir þeirri vegsemd að ala upp
ung börn. Össur talar hins vegar
af skilningi um þau mál. Hann
þekkir þau af því hann er sjálfur
líka að ala upp ungar dætur.
Áhersla hans á gjaldfrjálsan
leikskóla, niðurgreiðslu á þátt-
töku barna í íþrótta- og tóm-
stundastarfi, hækkun barnabóta,
lækkun matarskattsins og lækkun
skatta á barnaföt skipta miklu
máli fyrir okkur sem erum með
ung börn. Hugmyndir
Össurar fela í sér
beinar kjarabætur
fyrir barnafólk og
aukin lífsgæði
barnanna okkar.
Jákvæð
menntastefna
Hugmyndir hans
um menntun fyrir
alla, líka þær tugþús-
undir fullorðinna Ís-
lendinga sem hafa að-
eins grunnskólapróf
eða minna, finnast
mér sem kennara og
náms- og starfs-
ráðgjafa mjög já-
kvæðar. Ég tek einnig
heilshugar undir að
efld verði starfs-
menntun og tækifæri
menntafólks til at-
vinnu á landsbyggð-
inni verði aukin til
muna.
Þáverandi borg-
arstjóri sagði þegar
hún ákvað að færa sig
yfir í landsmálin að hún gerði það
ekki síst til að gæta hagsmuna
Reykvíkinga á þingi. Mér þykir
vænt um höfuðborgina mína.
Landsbyggðarkonu eins og mér
finnst hins vegar gott að hafa for-
mann eins og Össur sem sinnir
landsbyggðinni með tíðum ferða-
lögum og hefur sýnt að hann skil-
ur vandamál hennar.
Barnapólitík og
aukin lífsgæði
Aníta Jónsdóttir fjallar um for-
mannskjör í Samfylkingunni
Aníta Jónsdóttir
’HugmyndirÖssurar fela í
sér beinar
kjarabætur fyr-
ir barnafólk og
aukin lífsgæði
barnanna okk-
ar.‘
Höfundur er kennari, náms- og
starfsráðgjafi og ritari Samfylking-
arinnar í Eyjafjarðarsveit.
Jóhanna K.
Eyjólfsdóttir
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
Allt fyrir baðherbergið