Morgunblaðið - 14.06.2005, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
NIÐURSTAÐA
RÍKISENDURSKOÐANDA
Ríkisendurskoðandi hefur kom-izt að tvíþættri niðurstöðu íathugun sinni á hæfi Halldórs
Ásgrímssonar, forsætisráðherra og
fyrrum utanríkisráðherra til þess að
fjalla um sölu á hlut ríkisins í Bún-
aðarbankanum til svonefnds S-hóps. Í
fyrsta lagi telur ríkisendurskoðandi
að óþarft hafi verið að hugleiða hæfi
Halldórs Ásgrímssonar í þessu sam-
bandi vegna þess, að hann hafi ekki
tekið þátt í þeim þætti umræddrar
sölu, sem meginmáli skipti.
Í öðru lagi telur ríkisendurskoð-
andi, að þegar litið sé til þeirra sjón-
armiða, sem búi að baki 6. tölulið 1.
mgr. 3. greinar stjórnsýslulaga og 2.
málsgreinar sömu greinar hafi Hall-
dór Ásgrímsson ekki verið vanhæfur
til að fjalla um þetta mál á sínum
tíma.
Í minnisblaði ríkisendurskoðanda
kemur fram, að Halldór Ásgrímsson
hafi verið frá störfum vegna veikinda
frá 14. október 2002 til 26. nóvember
það ár. Þessi veikindi ráðherrans voru
á almanna vitorði á þeim tíma og jafn-
framt ljóst að þau voru þess eðlis, að
varla gat hann sinnt miklum störfum
af sjúkrabeði sínu. Á þetta hefur Hall-
dór Ásgrímsson sjálfur bent í um-
ræðum um þetta mál síðustu vikur og
mánuði án þess, að tillit hafi verið tek-
ið til þess af hálfu þeirra, sem að hon-
um hafa sótt og er það óvenjulegt í
stjórnmálaumræðum hér svo ekki sé
meira sagt.
Í 2. málsgrein 3. greinar stjórn-
sýslulaga, sem vitnað er til í minn-
isblaði ríkisendurskoðanda segir m.a.:
„Eigi er þó um vanhæfi að ræða ef
þeir hagmunir, sem málið snýst um,
eru það smávægilegir, eðli málsins er
með þeim hætti eða þáttur starfs-
manns eða nefndarmanns í meðferð
málsins er það lítilfjörlegur að ekki er
talin hætta á að ómálefnaleg sjónar-
mið hafi áhrif á ákvörðun.“
Ríkisendurskoðandi bendir á, að á
þeim tíma, sem sala Búnaðarbankans
fór fram hafi Halldór Ásgrímsson átt
1,33% hlut í Skinney-Þinganesi hf.
(sem hann fékk í arf eftir lát föður
síns). Síðan segir: „Þannig metinn
væri hinn óbeini hlutur Halldórs af
hinu selda um 0,03% eða sem svarar
til um 3,5 milljón króna. Óbeinn hlut-
ur venzlafólks hans metinn með sama
hætti væri um 0,55% eða sem svarar
til um 66,5 milljóna króna.“
Nú er auðvitað álitamál hvaða hags-
munir teljast „smávægilegir“ í skiln-
ingi stjórnsýslulaganna. Hlutdeild í
hlutafélagi, sem nemur 0,03% er ekki
há hlutdeild en á bak við þá tölu geta
verið umtalsverðir fjármunir, alla
vega í augum hins almenna borgara,
hvort sem um er að ræða 3,5 milljónir
króna að nafnverði eða hærri upphæð.
Hitt fer ekki á milli mála, að í sam-
hengi við þær háu fjárhæðir, sem um
var að tefla í sölu Búnaðarbankans er
ekki um stóra hlutdeild að ræða.
Ríkisendurskoðandi hefur fært
málefnaleg rök fyrir sinni niðurstöðu
og tímabært að þeir stjórnarandstæð-
ingar, sem ganga nú hvað lengst í að
koma höggi á forsætisráðherrann
horfist í augu við að þeir ná ekki efnis-
legum árangri á þessu sviði.
Hitt er svo annað mál, sem Morg-
unblaðið hefur áður vikið að í þessu
samhengi, að gagnrýnin á Halldór Ás-
grímsson vegna hlutafjáreignar hans
getur verið vísbending til stjórnmála-
manna um, að tímabært sé fyrir þá,
eigi þeir hlutabréf eða aðrar sam-
bærilegar eignir að fela umsjón með
þeim eignum óháðum aðilum á meðan
þeir gegna störfum á Alþingi eða í rík-
isstjórn. Þar með firra þeir sig óþarfa
ámæli og gagnrýni. Halldór Ásgríms-
son er áreiðanlega ekki eini stjórn-
málamaðurinn, sem á hlutabréf og
fleiri í þeim hópi geta orðið fyrir áreiti
af því tagi, sem hann hefur nú kynnzt.
Þess vegna geta það verið sameigin-
legir hagsmunir þeirra, sem starfa að
stjórnmálum að koma sér saman um
starfsreglur sem þessar.
Að þessu sögðu er ástæða til að
gera athugasemdir við tvennt í þessu
máli. Í minnisblaði ríkisendurskoð-
anda segir: „Rétt þykir áður en
lengra er haldið að taka fram, að svar
við spurningum um hæfi eða vanhæfi
stjórnvaldshafa er lögfræðilegt álita-
efni, sem löggjafinn hefur alls ekki
ætlað Ríkisendurskoðun að leysa úr.“
Í framhaldi af þessari athugasemd
rökstyður ríkisendurskoðandi svo þá
ákvörðun sína að leggja eftir sem áð-
ur mat á hæfi ráðherrans og segir:
„Eins og mál þetta er vaxið og með
hliðsjón af fyrri afskiptum stofnunar-
innar af því þykir eðlilegt að huga að
þessum þætti enda verður að telja að
athugun á hæfisskilyrðum þeirra, sem
komu að ákvörðunum af hálfu stjórn-
valda í tengslum við sölu á eignum
ríkisins, geti eftir atvikum verið eðli-
legur þáttur í stjórnsýsluendurskoð-
un eins og hún er skilgreind í fram-
angreindu lagaákvæði.“
Ekki verður sagt að ríkisendur-
skoðandi sé sjálfum sér samkvæmur í
þessum málatilbúnaði.
Minnisblað ríkisendurskoðanda er
stílað á formann fjárlaganefndar. Í
því ljósi verður að taka undir athuga-
semdir Helga Hjörvar, alþingismanns
Samfylkingar, á Stöð 2 í gærkvöldi,
þegar hann lýsti furðu á því, að for-
sætisráðherra sjálfur hefði kynnt
þessar niðurstöður á blaðamanna-
fundi síðdegis í gær.
Úr því að minnisblað ríkisendur-
skoðanda, sem heyrir beint undir Al-
þingi en ekki ríkisstjórn, er stílað á
formann fjárlaganefndar var eðlilegt
að formaður fjárlaganefndar kynnti
nefndinni það fyrst og gerði grein fyr-
ir því opinberlega í kjölfarið á því.
Það er klaufalegt af forsætisráð-
herra að kynna þessar niðurstöður
með þeim hætti, sem gert var. Og þó
að það breyti engu um efni þeirra gef-
ur hann stjórnarandstöðunni nýtt
færi á að hamast á sér vegna þessara
vinnubragða. Í málum sem þessum
skiptir miklu að réttar boðleiðir séu
farnar og það var augljóslega ekki
gert í þessu máli.
Ýmsir talsmenn stjórnarandstöð-
unnar hafa reynt að gera Halldór Ás-
grímsson tortryggilegan vegna eign-
arhlutar hans í Skinney-Þinganesi hf.
og sölu Búnaðarbankans. Það er ekki
réttmætt og haldi þeir því áfram eftir
að fyrir liggja þær upplýsingar sem
ríkisendurskoðandi hefur dregið fram
og mat hans á stöðu málsins verður
ekki sagt að það sé gert af málefna-
legum hvötum.
Með skömmum fyrirvara boðaðiHalldór Ásgrímsson fréttamenntil fundar við sig í Ráðherrabú-staðnum síðdegis í gær. Hann var
þá kominn með í hendur afrit af minnisblaði
Ríkisendurskoðunar sem sent hafði verið for-
manni fjárlaganefndar, Magnúsi Stefánssyni. Í
minnisblaðinu er tekið fyrir hæfi Halldórs til
að fjalla um sölu á hlut ríkisins í Búnaðarbank-
anum til S-hópsins.
Með fjölmennum hópi fréttamanna rakti
Halldór þau helstu atriði minnisblaðsins sem
hann taldi upp úr standa. Er greint frá nið-
urstöðum Ríkisendurskoðunar hér í opnunni.
Halldór benti á þá niðurstöðu Ríkisendur-
skoðunar að hann hefði verið hæfur til að fjalla
um sölu bankanna jafnvel þótt hann hefði ekki
verið fjarverandi vegna veikindaleyfis. Á það
hefði ekki reynt þar sem Ríkisendurskoðun
hefði talið óþarft að fjalla sérstaklega um það.
Fjölskyldan verði látin í friði
„Ég hef aldrei verið í neinum vafa um hæfi
mitt í þessu máli. Ég hef verið lengi í stjórn-
málum, í yfir 30 ár, og ég skal viðurkenna það
að mér hefur sárnað sú umfjöllun sem hefur
verið síðustu daga og vikurnar. Ég hef lagt mig
fram allan þennan tíma að vinna mín störf af
einlægni og heiðarleika. Það er ný reynsla fyrir
mig að vera sakaður um eitthvað annað, eins
og hefur verið núna upp á síðkastið. Ég er
ýmsu vanur í stjórnmálum en ég ætlast til þess
að fjölskylda mín sé látin í friði. Það er allt í lagi
að fjalla um mig og gagnrýna mig, ég biðst ekki
undan því, en ég biðst undan því, eins og hefur
verið undanfarið, að það beinist gagnvart
minni fjölskyldu,“ sagði Halldór, alvarlegur í
bragði.
Hann sagði minnisblað Ríkisendurskoðunar
sýna að umrætt fyrirtæki væri ekki fjölskyldu-
fyrirtæki, rangt væri að halda því fram að fjöl-
skylda hans ein ætti Skinney-Þinganes. „Ég
vænti þess að stjórnarandstaðan sætti sig við
niðurstöðu Ríkisendurskoðunar. Ríkisendur-
skoðun er eftirlitsstofnun Alþingis,“ sagði
Halldór og benti á að hann hefði átt þátt í því
sem ungur þingmaður að flytja frumvarp um
starfsemi og eftirlitshlutverk Ríkisendurskoð-
unar.
Spurður á fundinum í gær hvort ekki hefði
verið eðlilegt að skýra frá þessum eigna-
tengslum á meðan viðræðunum við S-hópinn
stóð, sagði Halldór aldrei hafa reynt á það.
Enginn hefði haft orð á því, enda hefði legið
fyrir á þeim tíma að hann hefði ekki verið á
þeim fundum þar sem ákvarðanir í málinu voru
teknar.
Halldór sagðist hafa tekið það fram í um-
ræðum á Alþingi í vor að hann hefði verið fjar-
verandi á þessum tíma. Stjórnarandstaðan
hefði kosið að láta sem það hefði aldrei verið
sagt.
„Það hefur verið mjög undarlega að þessu
máli staðið af hálfu stjórnarandstöðunnar. Það
er alve
hefur v
halda þ
um hæt
Meira
Hann
Skinne
hópnum
störfum
isins. S
um kau
heyrt a
borgar
hjá stjó
dór ekk
fyrirtæ
ingarne
upplýsi
á Heste
Halld
gert m
en efni
forsæti
hlutur h
arð kró
„Ég er
Halldó
Forsætisráðherra boðaði fréttamenn til funda
Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra segist ýmsu hafa
kynnst á löngum ferli í stjórnmálum en honum hafi sárnað
umfjöllun um sig að undanförnu. Björn Jóhann Björnsson
var á fréttamannafundi Halldórs og kynnti sér minnisblað
Ríkisendurskoðunar, sem telur forsætisráðherra ekki hafa
verið vanhæfan til að fjalla um sölu ríkisbankanna.
Aldrei í vafa
um hæfi sitt
„MÉR finnst at-
hyglisvert á
þessu stigi máls
og gerði athuga-
semdir við það á
föstudag að
Ríkisendur-
skoðun skuli
vera að vinna
þetta verk,“ seg-
ir Ingibjörg Sól-
rún Gísladóttir,
formaður Samfylkingarinnar, um
minnisblað Ríkisendurskoðunar um
meint vanhæfi Halldórs Ásgríms-
sonar, forsætisráðherra. Hún segir
koma fram að þetta sé lagalegt
álitaefni sem löggjafinn hafi ekki
ætlað stofnuninni að leysa úr. „Þá
hlýtur maður að spyrja af hverju
hún tók sér fyrir hendur að gera
það.“
Ingibjörg telur sérkennilegt að
skýrslan skuli hafa verið kynnt á
blaðamannafundi forsætisráðherra
áður en hún var kynnt fjár-
laganefnd. „Ríkisendurskoðun er
auðvitað stofnun á vegum Alþingis
og maður skyldi ætla að hún gerði
fyrst þingnefndinni grein fyrir
skýrslunni áður en ráðherra gerði
grein fyrir henni,“ segir Ingibjörg
en að hennar mati er ljóst að full
ástæða var til þess að skoða hæfi
ráðherra. „Mér hefur fundist ráð-
herra umgangast það eins og per-
sónulega árás sem það er auðvitað
ekki. Þegar menn fara með fram-
kvæmdavald þá eru þeim alltaf sett-
ar ákveðnar skorður í athöfnum sín-
um og þeir þurfa að lúta meðal
annars reglum um hæfi. Ráðherra á
ekki sjálfur að úrskurða um eigið
hæfi eða vanhæfi. Ef það kemur til
álita þá er það annarra að úrskurða
um það og mér finnst að honum hafi
borið ákveðin frumkvæðisskylda að
vekja athygli á því. Þeirri skyldu
sinnti hann ekki. Málið snýst um að
stjórnvaldsathafnir séu hafnar yfir
allan vafa um hagsmunaárekstur.“
Ingibjörg segist ekki geta svarað
því nú hvort hún sætti sig við nið-
urstöðu Ríkisendurskoðunar um
hæfi ráðherra en bendir á að mörg-
um pólitískum spurningum sé
ósvarað um einkavæðingaferli bank-
anna. „Það eru fleiri þættir í þessu
máli og þetta er bara einn liður af
því. Þannig hafa ekki fengist pólitísk
svör við því af hverju svo oft var
breytt um stefnu í ferlinu, af hverju
hætt var við dreifða eignaraðild og
farið í kjölfestufjárfesta, af hverju
hætt var við alþjóðlegt útboð þrátt
fyrir að menn hefðu áður lagt
áherslu á mikilvægi þess að bjóða
þetta út erlendis þegar menn höfðu
áður talað um að það væri mikilvægt
að fá erlenda bankastofnun inn á ís-
lenskan markað, bæði vegna þess að
menn vildu fá erlent fjármagn inn
og eins þekkingu,“ segir Ingibjörg.
Mörgu
ósvarað
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
GUÐJÓ
Kristján
formaðu
Frjálsly
flokksin
ekki enn
tækifær
skoða sk
Ríkisen
unar va
Hann sa
ljóst að
væri svo flókið að nú þyrfti
lögfræðinga.
Þörf á
lögfræðiálit
Guðjón A.
Kristjánsson
ÖGMUNDUR
Jónasson, þing-
flokksformaður
Vinstri grænna,
segir þingmenn
almennt ekki
komna með
skýrsluna í hend-
ur. „Það var ekki
fyrr en óskað var
sérstaklega eftir
því að fjár-
laganefndarmenn fengu hana, en í
millitíðinni boðar forsætisráðherra
til fundar með fréttamönnum um
rannsóknarskýrslu um eigin hæfi án
þess að sýna þeim skýrsluna,“ segir
Ögmundur og bætir við að þessi
vinnubrögð séu svo forkastanleg að
mönnum verði orða vant.
„Við þurfum að gaumgæ
hluti, bæði þessa skýrslu R
urskoðunar og aðra hluta m
segir Ögmundur, sem telur
meginþætti að ræða í málin
fyrsta lagi þrönga lagalega
hæfi forsætisráðherra. Í öð
dómgreind hans og annarr
koma að þessum málum. O
um pólitík og pólitískt siðfe
inn þessara þátta er til lykt
Þetta verður engan veginn
þessari skýrslu. Hún segir
inni afskaplega lítið, enda m
isendurskoðandi segja sjál
skýrslunni að hann líti ekk
sem hlutverk sitt að gefa ú
legan úrskurð sem hann þó
inn að takast á hendur fyri
dögum.“
„Ég tel að þjóðin muni a
það að skilið verði við þetta
þessum hætti,“ segir Ögmu
„Varðandi Ríkisendurskoð
starfar hún undir handarja
ins og á að hafa skjól af þin
haldseftirliti sínu gagnvart
kvæmdavaldinu og þar me
sjálfsagt ráðherrum landsi
hún skuli láta þá, og þann r
sem rannsóknin beinist geg
skýrsluna er svo ævintýral
menn skortir lýsingarorð.“
Forkastanleg
vinnubrögð
ráðherra
Ögmundur
Jónasson