Morgunblaðið - 14.06.2005, Side 44

44 ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Miðasalan er opin: Mánud. og þriðjud.:10:00-18:00, mið-, fim- og föstudaga: 10:00-20:00, laugar- og sunnudaga: 12:00-20:00
Miðasölusími 568 8000 - miðasala á netinu: www.borgarleikhus.is
CIRKUS CIRKÖR 14.-17. JÚNÍ
Sirkusinn sem allir tala um!
KALLI Á ÞAKINU e. Astrid Lindgren
Í samstarfi við Á þakinu
Lau 18/6 kl 14,
Su 19/6 kl 14,
Su 26/6 kl 14,
Lau 9/7 kl 14,
Su 10/7 kl 14,
Su 17/7 kl 14, Su 24/7 kl 14,
Lau 13/8 kl 14, Sun 14/8 kl 14
99% UNKNOWN - Sirkussýning
CIRKUS CIRKÖR FRÁ SVÍÞJÓÐ
Þri 14/6 kl 20,
Mi 15/6 kl 20,
Fi 16/6 kl 20,
Fö 17/6 kl 20
Aðeins þessar sýningar
Stóra svið
CIRKUS CIRKÖR ÓGLEYMANLEG UPPLIFUN!
Nýja svið, Litla svið og Þriðja hæðin
ALVEG BRILLJANT SKILNAÐUR
Einleikur Eddu Björgvinsdóttur
Þri 14/6 kl 20 - Styrktarsýning,
Fi 16/6 kl 20, Lau 18/6 kl 20, Su 19/6 kl 20
Síðustu sýningar
Alveg brilljant
einleikur
Eddu Björgvins.
þriðjudaginn 14. júní í
Borgarleikhúsinu!
STYRKTARSÝNING
fyrir leikskáldið
Árna Ibsen
fimmtudagur 16. júní
laugardagur 18. júní
sunnudagur 19. júní
ALLRA SÍÐUSTU
SÝNINGAR!
Miðasala Borgarleikhússins,
sími 568 8000.
SÝNING Blaðaljósmyndarafélags
Íslands hefur verið árviss um nokk-
urt skeið en í ár er í fyrsta sinn gefin
út bók með myndunum af sýning-
unni. Blaðaljósmyndarafélagið gefur
bókina út. Nú eru fáeinir mánuðir
síðan ég sá sýningu félagsins í Gerð-
arsafni en þar gat að líta sömu
myndirnar og í bókinni. Það er for-
vitnilegt að bera saman reynsluna af
því að fletta bókinni heima í stofu
eða skoða sýninguna, niðurstaðan er
sú að bókarformið hentar ákaflega
vel og þrátt fyrir augljósan stærð-
armun njóta myndirnar sín vel á síð-
unum. Hver og ein fær þann tíma og
það næði sem hún krefst, þær berj-
ast ekki um athyglina og aðrir
áhorfendur eru heldur ekki að
trufla. Það er því vel til fundið að
gefa myndirnar út á bók og hér birt-
ist þverskurður af landi og þjóð
samtímans.
Ljósmyndir eru óaðskiljanlegur
hluti af fréttaflutningi og það er list
að fanga augnablikið þannig að eftir
standi mynd sem lifir en margar
slíkar er þó að finna í þessari bók.
Eins og á sýningunni er myndunum
skipt í efnisflokka, fréttamyndir,
íþróttamyndir, portrett, landslags-
myndir, o.s.frv. Þetta gerir bókina,
rétt eins og sýninguna, aðgengilega
og lesandinn missir síður þráðinn.
Augljóst er af myndunum að blaða-
ljósmyndarar eru upp til hópa metn-
aðarfullir og leggja sig fram við að
ná góðum myndatökum, áherslurnar
eru síðan ólíkar bæði eftir ljósmynd-
urum og myndefni. Ragnar Ax-
elsson, Rax, á nokkrar af myndum
ársins en myndir hans einkennast af
viðleitni til að fanga eilífðina í
augnablikinu. Kjartan Þorbjörnsson
á sömuleiðis fleiri en eina mynd árs-
ins, bæði portrett og íþróttamynd.
Ljósmyndir Páls Stefánssonar frá
vinnu við Kárahnjúka að vetrarlagi
eru eftirminnilegar og margar port-
rettmyndir lýsa vel myndefni sínu,
hvort sem það er Gerður Kristný
sem kannski veltir fyrir sér tilvon-
andi barni eða Sigurbjörn Einarsson
sem virðist horfa lengra en við hin.
Myndröð Sverris Vilhelmssonar af
hamförum við Indlandshaf var valin
myndröð ársins og sýnir bæði sorg
og von um uppbyggingu á ný.
Myndir geta sagt marga söguna
og val á sjónarhorni og svipbrigðum
getur verið mjög leiðandi, ljós-
myndir eru aldrei hlutlausar. Ef ég
væri Hillary hefði ég t.d. ekki sett
myndina í þessari bók í fjöl-
skyldualbúmið, hún hefði farið beint
í ruslið. Ljósmyndir fjölmiðla skapa
að verulegu leyti þá mynd sem við
höfum af umheiminum og því er
starf ljósmyndaranna og þeirra sem
sjá um myndefni blaða og annarra
miðla ábyrgðarmikið. Staðreyndin
er sú að ósjálfrátt trúir maður ljós-
myndum, þrátt fyrir vitneskju um
hversu mjög tölvutæknin hefur gert
okkur kleift að breyta þeim okkur í
hag en sem betur fer standa íslensk-
ir fjölmiðlar tæpast í slíku, a.m.k.
enn sem komið er.
Í stuttu máli er óhætt að segja að
bókin innihaldi margar sorglegar,
hlálegar, innilegar, ljúfar, eft-
irminnilegar og sjónrænt sterkar
myndir sem gera hana skemmtilega
í skoðun um leið og lesandinn rifjar
upp liðið ár. Ljósmyndir teknar af
listfengi eru daglegt brauð á síðum
dagblaðanna og það er tími til kom-
inn að halda þeim til haga fyrir
framtíðina. Bókin minnir lesandann
á að hafa augun hjá sér yfir morg-
unkaffinu, á síðum dagblaðanna
geta leynst ýmsar perlur.
Mynd er máttur
BÆKUR
Ljósmyndir
Útgefandi Blaðaljósmyndarafélag Ís-
lands. 2005. 191 bls.
Myndir ársins 2004,
Blaðaljósmyndarafélag Íslands
Páll Stefánsson: Ferðamenn staldra við brennisteinsauðnina í Námaskarði.
Ragna Sigurðardóttir
GUNNAR Dal er höfundur margra
ljóðabóka. Fyrsta ljóðasafn hans kom
út 1949. Þar með var áður óþekkt
ungskáld að kynna sig fyrir vænt-
anlegum les-
endum. Skáldið
hafði valið bók
sinni titilinn Vera.
Því þótti auðsætt
að bókin innihéldi
ástaljóð og Vera
væri kvenmanns-
nafnið alkunna.
Svo var að vísu
ekki. Sjálfur
leysti höfundur úr
gátunni alllöngu síðar. Hann hefði
ekki átt við kvenmannsnafnið heldur
sögnina að vera. Höfundurinn var þá
búinn að nema heimspeki um víða
veröld og senda frá sér alþýðleg rit
um þau fræði. Og »vera« er sann-
arlega ein af grunnhugmyndum
heimspekinnar. Tískustefnu áranna
eftir stríð, existensialismann, kölluðu
vísir menn verundarspeki eða veru-
fræði sem var þá þýðing á ontologie.
Undirtitillinn hjá Sartre hljóðaði til
að mynda þannig: Essai d’ontologie
phénoménologique. Ungkynslóðin,
sem hafði alist upp í styrjöldinni, vildi
grafast fyrir hin dýpri rök mannlegra
athafna og leitaði svara í verufræði
og fyrirburðafræði. Existensíalism-
anum fylgdi bölsýni, tómhyggja og
visst skeytingarleysi. Heimspeki
Gunnars Dal gekk í allt aðra átt. Þeg-
ar stundir liðu varð trúin meira en
svo áberandi í ljóðum hans. Kær-
leiksboðskapur kristninnar varð hon-
um umfram annað hugleikinn. Og svo
auðvitað ástin að því marki sem hún
grundvallaðist á kærleika.
Þetta ljóðaúrval er einmitt til-
einkað íslenskum konum. Fyrsta
ljóðið, Lilja, er ort í minningu um
konu hans. Það er tilfinningaþrungið
en eigi að síður hófstillt og gagnort.
Má því telja það með bestu ljóðum
skáldsins. Og fleiri ástaljóð prýða
þetta safn. Land minna mæðra er ort
til systra, dætra og að sjálfsögðu til
mæðra eins og fyrirsögnin vísar til. Í
sömu veru eru ljóðin Að elska er að
lifa, Land minna systra, Ljóðið um
ástina og Ég elska þig. Í öllum þess-
um ljóðum opinberar skáldið hug
sinn til konunnar og ástarinnar. Og
reyndar yfirhöfuð til mannlega þátt-
arins sem jafnan er samofinn hinu
trúarlega og eilífa. Ástin sé lífið og
þar með vitundin, undirstaða þess að
vera, »allt hitt er dauði.« Lesand-
anum fer þá loks að skiljast hví fyrsta
ljóðabókin var einmitt látin heita –
Vera. Kristinni trú sinni lýsir skáldið
á hinn bóginn í alllöngu kvæði sem
hann nefnir stutt og gagnort – Trú
mín.
En því aðeins sér maður ljósið að
það skíni gegnum myrkur. Gunnar
Dal hefur löngum bent á skuggahlið-
arnar í samfélagi manna; hefur þá
jafnan gerst málsvari lítilmagnans
gegn stórbokkanum. Kommúnism-
anum sendi hann slettur margar
meðan sú stefna var og hét, misjafn-
lega dulbúnar, en fékk þau skeyti
jafnharðan endurgoldin með vöxtum.
Ádeilukveðskapur hans, sem ortur er
í kappræðustíl, stendur oft einhvers
staðar á milli þess að vera skáld-
skapur og predikun. Ljóðin Auður og
fátækt, Þú ert fangi auðsins, Þeir
kalla þig lágstéttarmann og Píla-
grímar Mammons geta flokkast með-
al slíkra. Mun markvissari er veru-
fræði sú eða ontología þar sem
skáldið horfir út yfir mannlegt líf af
háum sjónarhóli, en dæmi þess eru
allmörg í safni þessu. Meðal slíkra
má nefna ljóðið Kyrr eru djúpin. Það
hefst svo: »Kyrr eru djúpin undir
þessum æstu öldum, / þótt nýir
stormar fari eins og söngur / um hin
gömlu höf tímans.«
Í ljóði, sem skáldið nefnir: Nútím-
inn er leyndardómur – er áréttað
hversu nærsýnn maðurinn sé einatt
andspænis atburðum líðandi stundar.
Nútíminn sé skapandi máttur en:
»Það skilur enginn augnablikið, fyrr
en það er farið.«
Vegna afskipta sinna af þjóðfélags-
málum og sérstöðu sinnar í ljóðlist-
inni var Gunnar Dal löngum umdeild-
ur. Allt um það hefur hann átt sinn
örugga lesendahóp. Og sá mun vera
nokkuð breiður. Ekki er þó líklegt að
skáldið deili þeim hópi í einu og öllu
með öðrum samtímaskáldum. Fyrir
þá, sem mætur hafa á ljóðum hans, er
úrval þetta sérlega kærkomið. Að-
eins ástríðufullur áhugamaður um
ljóðlist leggur það á sig að fara í
gegnum allar hans bækur. Hér hefur
Gunnar Dal valið og tekið saman það
sem hann telur sjálfur vera kjarnann
í ljóðum sínum og – lífsskoðun sinni
þar með. Má því ætla að hér sé að
finna það sem hann hefur best gert
og helst hefur skírskotað til samtím-
ans. Þannig gefi hér að líta þunga-
miðjuna í skrifum hans og skáldskap,
kærleiksboðskapinn og guðspekina
jafnt og þjóðfélagsgagnrýnina.
Trúin og tilveran
BÆKUR
Ljóðasafn
Ljóðasafn eftir Gunnar Dal. 194 bls. Útg.
Lafleur. Reykjavík, 2004.
Orð milli vina
Gunnar Dal
Erlendur Jónsson
STARFSMENN listasafnsins Palais des Beaux-Arts í Brussel hengja hér upp málverkið „Harmaljóðin“ eftir Antoon
Van Dyck (1599–1641) en það er hluti af sýningunni „Frá Ensor til Bosch“ sem opnuð verður í safninu á morgun. Á
sýningunni verða meistaraverk í eigu þriggja helstu listasafna Belgíu. Henni lýkur 9. september næstkomandi.
„Harmaljóðin“ hengd upp
Reuters