Morgunblaðið - 21.07.2005, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 21. JÚLÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
Í BRÉFI til blaðsins 21. júní sl. not-
aði Páll P. Daníelsson orðið um-
hverfistalíbani á annan veg en ég
hafði áður heyrt. Sú samlíking hafði
verið notuð um framkvæmdirnar við
Kárahnjúka. Í fyrra var sagt frá því
í blöðum, að sprengingarnar við
Kárahnjúka væru það stórt inngrip í
náttúruna að þær jöfnuðust á við
skemmdarverk talíbana á Búddha-
líkneskjunum í Bamylan í Afganist-
an, en þetta skrifaði Torgny Nordin,
sænskur heimspekingur og vísinda-
blaðamaður, í Gautaborgarpóstinn
25. janúar 2004. Nú er farið að ræða
um viðgerðir á styttunum og að
koma þeim í fyrra horf, nokkuð sem
aldrei verður hægt að gera fyrir
Jöklu. Í desember 2002 skrifaði
Nordin um álæði (megalomani) Ís-
lendinga. Honum fannst furðulegt
að við skyldum telja jákvætt að
virkja jökulár. Það þurfi stór lón
með takmarkaðan endingartíma,
sem hann segir hins vegar óend-
anlegan í Svíþjóð. Í Mbl. 30. maí sl.
sögðu jarðfræðingar sem hafa unnið
við Kárahnjúka: „Því er afar ólíklegt
að Kárahnjúkavirkjun stafi hætta af
eldvirkni Snæfells eða Kárahnjúka
næstu hundrað árin, eða líftíma
virkjunarinnar.“ Ekki hef ég séð
metna hættu af skriðuföllum í lónið,
þegar setlögin verða vatnsósa, né af
framhlaupi Brúarjökuls.
Enginn vill verða af þeim fram-
förum sem notkun áls í samgöngu-
tækjum býður upp á. Við skulum
líta á hnattlíkan, á korti er Ísland
hlutfallslega stórt. Komast stór fljót
fyrir á þessari eyju lengst norður í
höfum? Er einhver glóra í því að
300.000 manna þjóðfélag standi und-
ir 5% af álbræðslu heimsins? Ég sá
nýlega á netinu að heppilegasta
landið fyrir álbræðslu væri Zaire
með samnefndu fljóti (áður Kóngó).
Talið er að í Afríku séu aðeins 6% af
virkjanlegu vatnsafli nýtt. Í Fin-
ancial Times mátti lesa að ódýr orka
væri lykillinn að ódýrri álbræðslu.
Álver væru því reist á skrýtnum
stöðum (odd places) eins og Íslandi,
Síberíu og Dubai. Undanfarið hefur
meirihluti nýrra álvera gengið fyrir
rafmagni frá vatnsorku.
Pál dreymir um að ál frá Íslandi
verði notað í Boeing-þotur, sem
smíðaðar eru í Washington fylki við
Kyrrahafið. Í National Geografic
Magazine dec. 1974 er grein um
Columbia-ána, lífæð fylkisins.
Vatnasvið árinnar er stærra að flat-
armáli en Frakkland, þ.e. meira en 5
sinnum stærra en Ísland. Á þessum
tíma voru einar 11 stíflur í Col-
umbia-ánni og sex álbræðslur, sem
létu í té ál í 707 og 747 Boeing-
þotur. Vatnið er líka notað í áveitur í
regnskugga Klettafjalla og lónin
hjálpa til við að hafa hemil á flóðum.
Nú er 31 ríkisrekin virkjun við ána
og nokkrar einkareknar. Sam-
kvæmt samningi 30. júní 2005 fá ál-
ver aðeins 577 megavött af orku frá
ríkisreknu virkjununum. Þar af fær
Alcoa 320 megavött og borgar fyrir
þau 59 milljónir dollara á ári næstu
5 árin. Lengri er samningstíminn
ekki.
Í nýútkomnu riti, „Á Sprekamó“,
á Júlíus Sólnes, verkfræðingur og
prófessor, grein: „Að virkja eða ekki
að virkja – það er spurningin.“ Þar
segir hann: „Einhver furðulegasta
röksemd, sem komið hefur fram í
þessum deilum, er sú staðhæfing að
Íslendingum beri skylda til að
byggja álver á Íslandi til að draga
úr hnattrænni losun gróðurhúsa-
lofttegunda. Álver væru annars þar
sem raforka frá eimyrjuspúandi
kola- og olíuorkuverum yrði notuð.
Hér væri hins vegar aðeins notuð
„hrein og óspillt“ náttúruorka. Þessi
áróður hefur heppnast svo vel að
annar hver maður á Íslandi trúir
þessu. Nú vill svo til að óvirkjað
vatnsafl í heiminum er gríðarlegt.
Vatnsafl á Íslandi kemst ekki á blað
í þeim samanburði. Það er hægt að
byggja öll heimsins álver í löndum
Suður-Ameríku og víða í Asíu og
Afríku. Í rauninni væri miklu nær
að stuðla að því að álver séu byggð í
löndum þriðja heimsins til þess að
skapa betri atvinnuskilyrði þar. Við
Íslendingar þurfum miklu síður á
slíku að halda.“
BERGÞÓRA
SIGURÐARDÓTTIR,
læknir
Byggðarholti 24, Mosfellsbæ.
Álglýja og skyrið græna
Frá Bergþóru Sigurðardóttur:
BJÖRK Vilhelmsdóttir, stjórn-
arformaður Strætó bs., skrifar grein
í Morgunblaðið l6. júlí sl. Segir hún
unnið undir slagorðinu „Alla leið“.
Ég vil bæta um betur og segja:
„Alla leið til að komast í strætó“.
Björk blæs á kvartanir Björns
Finnssonar, starfsmanns ÍTR, varð-
andi aðgengi barna að nýja leiða-
kerfinu. Hún veit auðvitað betur.
Ásgeir Eiríksson, forstjóri hjá
Strætó bs., sagði eitthvað á þá leið í
fjölmiðli að þetta nýja leiðakerfi
væri ekki hugsað fyrir aldraða.
Ótrúlega mikill hroki og aldurs-
flokkafordómar felast í þessari yf-
irlýsingu.
Fólk í úthverfum, sem þarf að
treysta á almenningssamgöngur, er
meira og minna sniðgengið ef það
getur ekki hlaupið nokkur hundruð
metra „Alla leið til að komast í
strætó“, t.d. í hálku, hríðarbyl og
hvassviðri á vetrum. En eldra fólkið
fær, ef guð lofar, smá bitlinga í
framtíðinni frá Strætó flexibus,
hægferðir milli klukkan tíu og þrjú á
daginn. (Eldri borgarar! Munið að
vera komnir heim fyrir klukkan
þrjú).
Ég hélt að það væri skylda borg-
aryfirvalda að sjá öllum íbúum, ung-
um og öldnum, fötluðum og ófötl-
uðum, fyrir góðum almennings-
samgöngum. Strætó á ekki að vera
aðeins fyrir þá, sem eru ungir og
hraustir eða búa miðsvæðis í borg-
inni.
Kannski væri betra að hugsa mál-
ið upp á nýtt og þá á íslensku en
ekki á sænsku og latínu.
ÞURÍÐUR
GUÐMUNDSDÓTTIR
Ránargötu 42, Reykjavík.
Alla leið til að
komast í strætó og
strætó flexibus
Frá Þuríði Guðmundsdóttur:
MENNING
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050
Rithöfundasamband Íslandssendi frá sér félagatal 2005á dögunum. Þar kemur
fram að félagar í RSÍ eru 361 og
hafa aldrei verið fleiri frá stofnun
sambandsins (1974) en samtök rit-
höfunda voru starfandi allt frá 1928
en klufu sig í tvær fylkingar eftir
pólitískum línum á 5. áratugnum og
sameinuðust ekki að fullu fyrr en
1974. Rithöfundasambandið hefur
aðsetur í Gunnarshúsi við Dyngju-
veg í Reykjavík og formaður þess er
núna Aðalsteinn Ásberg Sigurðsson.
Eitt af því sem vekur athygli er að
innan RSÍ eru aðeins fjórir skráðir
félagar undir 30 ára aldri.
Ragnheiður Tryggvadóttir, fram-
kvæmdastjóri RSÍ, segir að skýr-
ingin á þessu sé einföld, ungu höf-
undarnir telji sig einfaldlega ekki
hafa efni á því að vera í RSÍ, það
kosti 16 þúsund á ári.
„Það hefur verið rætt mjög
óformlega hvort taka eigi upp
þrepaskiptingu, þar sem lægra
gjald væri lagt á yngstu meðlimina.
Þar sem það hefur verið gert í rit-
höfundasamtökum í löndum í kring-
um okkur hefur það gefist vel.“
Rithöfundasambandið sem slíkt
hefur ekki úti nein spjót til að
krækja í nýja meðlimi að sögn Ragn-
heiðar.
„Hingað til hefur bara verið tekið
við umsóknum. Gerð er krafa um að
höfundur hafi birt tvö verk op-
inberlega í viðurkenndum miðli,
hvort sem er með útgáfu, eða á leik-
sviði eða sambærilegan hátt. Á veg-
um RSÍ er starfandi inntökunefnd
sem fer yfir allar umsóknir og ber
henni að meta fagurfræðilegt gildi
þeirra verka sem höfundurinn legg-
ur fram.“
Að sögn Ragnheiðar er ekkert í
lögum RSÍ sem segir að höfundur
þurfi að hafa atvinnu af skrifum sín-
um, aðeins að hann hafi birt tvö
verk eins og áður sagði.
„Þetta eru mjög svipaðar reglur
og gilda í löndum í kringum okkur.“
Skiptingin á milli kynja er sú að
karlar eru helmingi fleiri í RSÍ en
konur.
„Kynjaskiptingin er nánast sú
sama hér og annars staðar í Norður-
Evrópu.
Mér er tjáð af þeim sem hafa
skoðað þetta að hlutfallið end-
urspegli markaðinn mjög vel. Karl-
höfundar eru einfaldlega helmingi
fleiri en konurnar.“ Ragnheiður
segist þó hafa tekið eftir því að
kvenhöfundarnir séu trygglyndari
félagar en karlarnir.
„Þær halda áfram að vera félagar
þó þær hætti að skrifa en karlarnir
eru fljótari að hverfa ef þeir fara að
gera eitthvað annað.“
Þegar aldursskipting höfundanna
er skoðuð er stærsti hópur félaga
innan RSÍ á milli 50 og 60 ára eða
101 samtals. Næstfjölmennastur er
hópurinn mill 40 og 50 ára og síðan
eru þeir sem komnir eru yfir 60 ára
aldurinn. Yngri en 40 ára eru 43 þar
af 4 undir þrítugu eins og áður
sagði.
„Stærsti hópurinn, sem er núna á
milli 50–60 ára, er einfaldlega aktív-
asti hópurinn og er sama fólkið og
kom mjög sterkt inn fyrir 15–20 ár-
um. Þetta er enn þá okkar sterkasti
höfundahópur.“
Ragnheiður segist sjá þess merki
að næsta kynslóð sé að taka við.
„Við sjáum á umsóknum að nýr
sterkur hópur er að koma inn og
taka við af hinum.“
Að sögn Ragnheiðar hafa aldrei
verið fleiri skráðir félagar í RSÍ en
núna. „Á síðasta ári fjölgaði um 10
og það er óvenjulegt því árin á und-
an var þetta nokkuð jafnt á milli ára,
svona rétt innan við 350.“
Þegar Ragnheiður er spurð um
hver ávinningur sé að því fyrir höf-
unda að ganga í RSÍ stendur ekki á
svörunum.
„Fyrir utan praktíska hluti eins
og að sjá um vörslu ýmissa sjóða
sem rithöfundar eiga tilkall til, þá er
starf skrifstofunnar að miklum
hluta fólgið í því að svara fyr-
irspurnum um höfundarrétt, taxta,
samninga og leiðbeina fólki í þeim
frumskógi.
Fólk er orðið meðvitað um mik-
ilvægi þess að hafa svona
batterí á bakinu. Það þarf jafnvel
á meiri stuðningi að halda við alls
kyns samningagerð þar sem útgáfu-
möguleikum og miðlum til útgáfu
hefur fjölgað mjög. Stundum getur
þetta orðið mjög flókið. Það er orðið
meira um alls kyns frávik frá skýr-
um rammasamningum um útgáfu.
Þar þurfa höfundar að gæta sín. Það
verður æ algengara að menn vilji
nota hugverkið í alls kyns tilgangi
og reynslan hefur margsýnt okkur
að það borgar sig að semja um alla
slíka notkun.“
Höfundar Íslands
’Það verður æ algeng-ara að menn vilji nota
hugverkið í alls kyns til-
gangi og reynslan hefur
margsýnt okkur að það
borgar sig að semja um
alla slíka notkun.‘
AF LISTUM
Hávar Sigurjónson
Morgunblaðið/ÞÖK
Rithöfundasamband Íslands hefur aðsetur í Gunnarshúsi á Dyngjuvegi 8 .
havar@mbl.is
Í ÞINGHOLTSSTRÆTI 9 var
mikið tónlistarlíf undir lok 19. ald-
ar því þar voru haldin svokölluð
Píuböll sem helstu þjónustupíur
bæjarins sóttu vel.
Húsið, sem flutt var á Árbæj-
arsafnið árið 1969, var byggt af
snikkaranum Helga Jónssyni árið
1846.
Synir Helga, þeir Jónas og
Helgi, voru kraftmiklir hljóðfæra-
leikarar og tónskáld. Jónas var
dómorganisti og Helgi samdi með-
al annars lagið Öxar við ána.
Í dag verður sýningin, Lifað og
leikið, opnuð í húsi Helga snikk-
ara, þar sem sögð er saga tónlist-
arfólksins sem í húsinu bjó.
Þrír safnverðir Árbæjasafnsins,
þær Drífa Kristín Þrastardóttir,
Halldóra Ósk Hallgrímsdóttir og
Helga Maureen Gylfadóttir, unnu
að uppsetningu sýningarinnar og í
heimildarvinnslunni kynntust þær
vel því tónlistarlífi sem var á land-
inu fyrir rúmum 100 árum.
Fullt hús tónlistar
Herbergin í húsinu eru fjögur;
eitt þeirra er tileinkað dans-
leikjum sem haldnir voru í kring-
um aldamótin 1900, í tveimur her-
bergjanna eru sagðar sögur
bræðranna Jónasar og Helga og í
því fjórða fá gestir að kynnast
Guðrúnu Daníelsdóttur kennara,
sem meðal annars spilaði og
kenndi á gítar. Halldóra Ósk segir
að í heimildum standi að einkar
hentugt væri fyrir konur að læra
á gítar því þeir væru mjög með-
færileg hljóðfæri og er það svolítið
skondið.
Augljóst er, á stærð dansleikja-
herbergisins, að ekki margir hafi
komist að í einu á dansgólfinu.
Drífa segir ýmiss konar dansleiki
hafa verið vinsæla í Reykjavík á
þessum árum og á sýningunni er
að finna myndir og sögur af ýms-
um þeirra.
Lúðrar og orgel
Jónas og Helgi Helgasynir fóru
báðir til Danmerkur í nám árið
1875. Þegar þeir sneru heim
tveimur árum síðar varð Jónas
dómorganisti og Helgi stofnaði
Lúðurþeytarafélag Reykjavíkur.
„Jónas lagði í raun grunn að
tónlistarkennslu í landinu og þeg-
ar hann deyr árið 1903 höfðu allir
organistar Íslands verið í læri hjá
honum,“ lýsir Helga.
Lúðurþeytarafélagið var mann-
að af áhugasömum mönnum sem
Helgi smalaði saman. Þeir tóku
einungis þrjá mánuði til æfinga og
síðan hófu þeir að spila op-
inberlega.
„Í heimildum má sjá að mis-
jafnar sögur hafi farið af leikni
flokksins í blásturshljóðfæraleik,“
segir Drífa.
Frítt verður inn á Árbæjarsafn í
tilefni af opnun sýningarinnar og
hvetja safnverðirnir fólk til að
koma og skoða og jafnvel stíga
dans í anda Píuballanna við harm-
onikkutónlist sem hljómar í hús-
inu.
Sýningar | Lifað og leikið í Árbæjarsafni
Gítar einkar meðfærilegt hljóðfæri
Eftir Völu Ósk Bergsveinsdóttur
valaosk@mbl.is
Morgunblaðið/Árni Torfason
Stofan í húsi Helga snikkara sem
stóð við Þingholtsstræti 9.