Morgunblaðið - 07.09.2005, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 7. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
E
kki er það kræsilegt
að fylgjast með leit-
inni að sökudólg-
inum í Bandaríkj-
unum,
stjórnmálaskúmar og fréttamenn
reyna hver um annan þveran að
hengja einhvern fyrir hamfarirnar
við Mexíkóflóa og afleiðingar
þeirra. Guðsmaðurinn Jesse Jack-
son fullyrti að ráðamönnum í
Washington hefði verið sama um
fólkið sem var að veslast upp í
New Orleans vegna þess að það
væri flest svart á hörund og fá-
tækt. Framlag Jacksons tryggir
vafalaust að einhverjir láti lífið í
kynþáttaóeirðum þegar menn
ákveða að hefna sín á einhverjum.
Verður honum þá kennt um?
Það versta við ummæli Jack-
sons er að hann hefur auðvitað
ekki algerlega rangt fyrir sér,
hann færði okkur hálfsannleik sem
sagt er að sé oft verri en lygi. Allir
vita að samkennd hvítra með fá-
tæku, svörtu fólki er oft lítil í
reynd og sums staðar ríkir enn
kynþáttamisrétti. En tímasetn-
ingin á félagsfræðilegri úttekt
prestsins er yfirgengileg.
Meðan þúsundir björg-
unarmanna reyndu sitt besta til að
liðsinna fórnarlömbunum við
hræðilegar aðstæður, meðan hvítir
og svartir björgunarmenn, lög-
reglumenn og þjóðvarðliðar þurftu
ekki aðeins að berjast við afleið-
ingar hamfaranna heldur glæpa-
lýð, aldagamla tortryggni milli
kynþátta og beiskju fátækra og
umkomulausra New Orleans-búa,
hellti Jackson olíu á eldinn. Hann
vildi komast í fréttirnar.
Þetta er ekki maður sem tuldrar
eitthvað niður í bringuna á götu-
horni. Jackson er þjóðþekktur
vestra fyrir þátttöku sína í baráttu
fyrir auknum réttindum blökku-
manna þegar hann lagði vissulega
hönd á plóginn með Martin Luther
King. En síðustu árin hefur Jack-
son orðið einn af þessum óþolandi
„góðu“ mönnum og konum í ríka
þotuliðinu sem fjölmiðlar hampa
svo mikið vegna þess að þau styðja
blessaðan lítilmagnann með
ókeypis orðavaðli.
En klerkurinn er ekki einn um
að hafa gert mistök, listinn er
langur. Það er nú einu sinni í eðli
okkar að vona hið besta, „synda-
flóðið kemur eftir okkar dag“
sagði franskur kóngur nokkrum
áratugum fyrir byltinguna miklu
1789. Og þegar hið versta gerist
eru menn ekki alltaf viðbúnir.
Embættismenn hafa margir til-
hneigingu til að forðast að taka
sjálfir varasamar ákvarðanir sem
hægt verði að gagnrýna síðar, þess
vegna reyna þeir að ýta hlutunum
frá sér. Best að láta einhvern ann-
an sitja uppi með kvölina. Á ensku
er notað orðalagið „cover your
ass“ (passaðu rassinn á þér).
Var stjórn Bush of sein að
bregðast við ástandinu, stóð skrif-
ræði í Washington í veginum,
hunsuðu menn viðvaranir við-
urkenndra sérfræðinga um að öfl-
ugur fellibylur gæti lagt New Or-
leans og fleiri staði í rúst? Var of
litlu fé varið í að styrkja flóðgarða?
Áreiðanlega, vísbendingar um að
fótur sé fyrir þessum ásökunum
eru margar. Sama er um yfirvöld í
New Orleans að segja, þau brugð-
ust, einnig Kathleen Blanco, rík-
isstjóri í Louisiana. Forverar
þessa fólks í umræddum emb-
ættum brugðust líka vegna þess að
bent hefur verið á hættuna í
marga áratugi með reglulegu
millibili.
Vísindamenn vita að vísu enn
meira um afleiðingarnar sem felli-
bylur getur haft en þeir vissu fyrir
hálfri öld, fyrir einni öld. En einnig
þá vöruðu sumir við. Fáeinir fjöl-
miðlar vestra eru svo heppnir að
geta rifjað upp þætti og greinar
sem þeir hafa birt á síðustu árum
um flóðahættuna og geta því með
nokkrum rétti sagt að ekki hafi
verið hlustað á þá og það hefðu
ráðamenn betur gert. En sá grun-
ur læðist að mér að flestir stór-
hneykslaðir fréttamenn hafi verið
jafn andvaralausir og ráðamenn-
irnir sem nú eru skammaðir, hafi
einfaldlega sinnt öðrum málum
betur en séu nú orðnir afskaplega
vitrir eftir á. Það er ekki sterkasta
hlið fjölmiðlamanna að horfa í eig-
in barm, þeim finnst, eins og
mörgum stjórnmálamönnum,
heppilegra að benda á hina.
Rifjað hefur verið upp að í New
Orleans hafa menn ekki hikað við
að þurrka upp mikil fenjasvæði við
borgina til að nýta þau. En fenin
hafa á umliðnum öldum gegnt
mikilvægu hlutverki í lífríki stað-
arins. Þau hafa verið eins konar
öryggisventill, hafa tekið við miklu
vatnsmagni þegar fellibylir hafa
hækkað vatnsborðið.
Græðgi og aðrir mannlegir veik-
leikar hafa því leikið sitt hlutverk
eins og venjulega og varla þurfum
við að furða okkur á því. En fyr-
irhyggjuleysið er ekki bundið við
Bandaríkjamenn. Fyrir fáeinum
árum urðu geysimikil flóð á meg-
inlandi Evrópu, árnar ruddust
fram, kolmórauðar og eirðu engu.
Talsvert manntjón varð og eigna-
tjón var sums staðar gríðarlegt.
Sérfræðingar höfðu lengi talað
fyrir daufum eyrum þegar þeir
bentu á að náttúran hefði á sínum
tíma séð til þess að í miklum og
skyndilegum vatnavöxtum fyndi
vatnsflaumurinn sér farveg í fjöl-
mörgum síkjum, lækjum og fenj-
um sem nú væru að mestu leyti
horfin undir vegi og önnur mann-
virki.
Nú er verið að meta hvernig
Reykjavík sé búin undir umfangs-
miklar náttúruhamfarir og ekki
seinna vænna. Huga þarf að brott-
flutningi mörg þúsund manna frá
svæðinu og heimildarmenn segja
að í einu séum við betur stödd en
Bandaríkjamenn voru: búið er að
færa yfirstjórn viðbragðanna á
eina hendi. En ef jarðskjálftarnir
árið 2000 hefðu verið skæðari en
þeir voru er hætt við að einhverjir
hefðu verið fljótir að finna söku-
dólga sem réttast væri að reka.
Allt hinum
að kenna
En sá grunur læðist að mér að flestir
stórhneykslaðir fréttamenn hafi verið
jafn andvaralausir og ráðamennirnir
sem nú eru skammaðir, hafi einfaldlega
sinnt öðrum málum betur en séu nú
orðnir afskaplega vitrir eftir á.
VIÐHORF
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Í UMRÆÐUNNI um dagvist-
unarmálin að undanförnu er eft-
irtektarvert hvernig
umræðunni er snúið
frá vandamálinu að
allt öðru. Í viðtölum
við starfsfólk leikskól-
anna er tekið fram
hvort viðkomandi er
faglærður eða ekki.
Viðtöl eru tekin við
foreldri sem lýsa yfir
að nauðsynlegt sé að
hækka laun faglærðra
en ekki að ráða meira
af ófaglærðu fólki.
Svokallaður fulltrúi
fólksins, Stefán Jón
Hafstein, fer fram
með enn sérstæðari
hætti og slær allt út
með ummælum eins
og „að krafan hljóti
að vera að mennta
fleiri leikskólakenn-
ara“. Þannig þyrftu
leikskólarnir ekki að
reiða sig á ófaglært
starfsfólk.
Ég sem foreldri
hlýt að setja spurn-
ingarmerki við hvort
Stefán Jón sé í lagi.
Það er nefnilega svo
að þegar farið er með
barn í leikskólann á
morgnana er ekki
hægt að sjá það með neinum hætti
hvort viðkomandi starfsmaður,
sem tekur á móti barninu, sé fag-
lærður eður ei.
Aðalmálið hjá foreldrinu er
hvort tekið sé á móti barninu með
þeirri hlýju og virðingu sem
barninu ber að fá. Ég er þeirrar
skoðunar að Stefán Jón ætti að
kynna sér málin betur og hætta að
misbjóða okkur foreldrum með
slíkum ummælum um starfsfólk
sem er á lágum launum og gerir
sitt besta við daggæslu barna okk-
ar.
Hækkun leikskólagjalda
Í umræðu um hækkun leikskóla-
gjalda á stúdenta, sem borgarfull-
trúa Framsóknarflokksins tókst
að afstýra, kom ekki fram hvað
ætti að gera við hækkunina. Átti
að hækka laun starfsmanna eða
átti að hækka laun nefndarmanna
menntaráðs þar sem Stefán Jón
situr sem formaður?
Þáttur Eflingar
Athyglisvert er að
forráðamenn Efl-
ingar, stéttarfélags
ófaglærða starfs-
manna, hafa ekki tek-
ið þátt í umræðunni.
Ekki skyldi það vera
vegna persónulegra
tengsla forráðamanna
Eflingar og Samfylk-
ingarinnar?
Það sem hefur
komið frá Eflingu
sýnir svo ekki verður
um villst að þar á bæ
er ekki barist fyrir
réttmætri virðingu til
handa félagsmanna
þeirra. Enda eins og
þeir vita sem þurfa
þjónustu skrifstofu
Eflingar tekur allt
sinn tíma. Bara að
sækja um aðgang að
námskeiðum til launa-
hækkana, eða fá or-
lofsávísun eins og VR
sendir sínum fé-
lagsmönnum að fyrra
bragði árlega, tekur
einn til tvo mánuði
hjá Eflingu.
Þennan þátt vantar í umræðuna,
verkalýðsþáttinn.
Byggjum upp
Sem foreldri og kominn á miðj-
an aldur þá leiðist mér ekkert
meira en sjálfskipaðir fulltrúar
fólksins sem vita ekkert hvað þeir
eru að tala um.
Menntahroki og almennur hroki
þessa fólks í garð fólks sem vinn-
ur við að gæta stærstu auðlindar
þjóðarinnar, sem eru börnin,
finnst mér orðinn leiðinlegur.
Þjóðfélagið verður ekki byggt upp
með hroka gagnvart öðru fólki.
Þjóðfélagið verður byggt upp með
samvinnu, jákvæðni og heiðarlegri
umræðu um hvern málaflokk fyrir
sig.
Það er leitt til þess að vita að
menntunarmálin í borginni séu í
höndum fólks sem hagar sér eins
og fulltrúar Samfylkingar gera.
Einsetinn grunnskóli er ekki
kominn á. Leikskólarnir eiga á
hverju ári við starfsmannavanda.
Svo bjóða fulltrúar Samfylking-
arinnar okkur upp á umræðu um
hluti sem skipta ekki nokkru máli
eins og það þurfi að mennta fleiri
leikskólakennara. Hvað er
Fóstruskólinn/Háskólinn tómur?
Fara nemendur að námi loknu
ekki til starfa á leikskólana?
Sennilega er það vegna þess að
þeir fá hærra kaup annars staðar
en á leikskóla að námi loknu.
Þessu er Stefán Jón ekki búinn
að átta sig á.
Mín hugmynd
Í tilefni þessarar umræðu hefur
mér dottið það í hug hvers vegna
við seljum ekki hvern og einn
leikskóla. Það er staðreynd af
reynslu einkarekinna leikskóla að
það er betur hugsað um starfs-
fólkið og eins börnin.
Þeir loka ekki vegna starfsdaga
eins og opinbera kerfið gerir.
Með því að standa á eigin fót-
um er gerð meiri krafa til rekst-
urs, t.d. starfsfólks og eins að
reksturinn standi undir sér.
Starfsfólkið tekur virkari þátt í
starfi skólanna og umhverfið
verður þægilegra og hlýlegra.
Leikskóli í eigu Reykjavík-
urborgar og stjórnað af Samfylk-
ingunni, sem þessa dagana sendir
viðskiptavini (börnin) sína heim,
getur ekki boðið þetta umhverfi.
Hugsið ykkur foreldri sem verður
að vera í fríi frá vinnu vegna þess
að Reykjavíkurborg vill ekki
borga meira en kjarasamningur
Eflingar segir til um?
Þetta foreldri vinnur ekki mikið
þessa dagana. Sama foreldri sem
kaus hér um árið Reykjavíkurlist-
ann sem lofaði einsetnum skólum,
leikskólum fyrir börn borgarbúa,
jákvæðu umhverfi til að ala upp
börn.
Ég skora á foreldra að muna
þessi fleygu slagorð Reykjavík-
urlistans þegar kosið verður nú í
vor. Við eigum rétt á að fá fulla
þjónustu frá borginni svo lengi
sem við greiðum útsvarið til
hennar.
Borginni verður ekki stjórnað
lengi af fólki sem sýnir af sér
jafnmikla drambsemi og Stefán
Jón.
Umræðan um
dagvistunarmálin
Haukur Þorvaldsson fjallar um
dagvistunarmálin í Reykjavík
’Hugsið ykkurforeldri sem
verður að vera í
fríi frá vinnu
vegna þess að
Reykjavík-
urborg vill ekki
borga meira en
kjarasamningur
Eflingar segir
til um?‘
Haukur Þorvaldsson
Höfundur er sölumaður.
LEIÐARAHÖFUNDUR Morg-
unblaðsins 1. september sl. gerir lít-
ið úr þeim erfiðleikum sem íslensk
sjávarútvegsfyrirtæki eiga við að
stríða þessi misserin
vegna hás gengis krón-
unnar. Vitnað er til
fréttar blaðsins daginn
áður þar sem forsvars-
menn nokkurra sjávar-
útvegsfyrirtækja eru
spurðir um afkomu
þeirra og dregur blaðið
sérkennilegar álykt-
anir af ummælum
þeirra. Klykkir blaðið
út með því að segja að í
ljósi afkomu til-
greindra fyrirtækja
hafi þeir talsmenn
sjávarútvegsins „sem á
undanförnum árum hafi haldið því
fram að atvinnugreinin væri á von-
arvöl og geti ekki búið við þetta háa
gengi hafa haft rangt fyrir sér“.
Það er illskiljanlegt hvað fær
Morgunblaðið til þess að leggja
þessa lykkju á leið sína til þess að
reka hornin í talsmenn sjáv-
arútvegsins á þessum forsendum og
enginn hefur á undanförnum árum
haldið því fram að greinin sé á von-
arvöl. Ljóst er þó að rekstrarafkoma
greinarinnar fyrstu 6 mánuði ársins
er ekki góð. Hækkandi afurðaverð á
erlendum mörkuðum hefur dregið
úr neikvæðum áhrifum hás gengis
krónunnar, en eigi að síður fer fram-
legð fyrirtækjanna ört
minnkandi. Ýmsar
veiðigreinar eru reknar
með tapi og má þar
m.a. nefna rækju, en
rækjuveiðar og vinnsla
eru að leggjast af í
landinu eins og nýlegt
dæmi frá Vestfjörðum
sannar.
Mikil hagræðing, á
grundvelli fisk-
veiðistjórnunarkerf-
isins, hefur átt sér stað
í sjávarútveginum á
undanförnum árum
sem hefur gert fyr-
irtækin hæfari til að takast á við erf-
iðleika eins og nú steðja að. En at-
vinnugreinin getur ekki endalaust
hagrætt í rekstrinum, fækkað skip-
um, fækkað fólki og dregið úr kostn-
aði.
Því miður eru ýmis teikn á lofti
um að til tíðinda fari að draga í ís-
lensku efnahagslífi fyrr en síðar. Er-
lent lánsfé flæðir um og neyslan er í
hámarki. Það breytir þó ekki þeirri
staðreynd að skuldir verður að
greiða til baka. Hætta er á mjög slái
í bakseglin þegar sú stund rennur
upp. Þótt leiðarahöfundur Morg-
unblaðsins telji að hér sé allt í lukk-
unnar velstandi er staðreyndin eigi
að síður sú að mjög reynir nú á und-
irstöður sjávarútvegsins.
Af því hefur atvinnugreinin þung-
ar áhyggjur og sú er ástæða þess að
forystumenn hennar hafa bent á erf-
iðleikana sem fylgja háu gengi krón-
unnar. Vinur er sá er til vamms seg-
ir.
Ábending til ritstjóra
Morgunblaðsins
Björgólfur Jóhannsson gerir
athugasemdir við leiðaraskrif
Morgunblaðsins ’Þótt leiðarahöfundurMorgunblaðsins telji
að hér sé allt í
lukkunnar velstandi
er staðreyndin eigi að
síður sú að mjög
reynir nú á undirstöður
sjávarútvegsins. ‘
Björgólfur
Jóhannsson
Höfundur er formaður Lands-
sambands íslenskra útvegsmanna.