Fréttablaðið - 25.09.2003, Blaðsíða 18

Það er ekki laust við að áhuga-menn um miðbæ Reykjavíkur
hressist í sinni við að skoða sýningu
Aflvaka Reykjavíkur á ýmsum
hugmyndum um fyrirhugaðar
framkvæmdir í miðbænum sem nú
stendur yfir í gamla Verslunar-
bankanum að Bankastræti 5. Innan
um framkvæmdir sem eru þegar
hafnar eru aðrar sem ekki hefur
verið tekin ákvörðun um og síðan
hugmyndir sem rakið væri að
hrinda í framkvæmd. Sumar eru
það ódýrar að óhætt væri að ráðast
strax í þær. Eins og veitingahús í
Hljómskálanum. Þeir sem fylgjast
með fólki í miðbænum á góðviðris-
degi átta sig fljótt á því að þetta
fólk vantar stefnu í göngutúra sína.
Á meðan situr það á Austurvelli.
Með því að setja upp veitingahús í
Hljómskálagarðinum myndi fljót-
lega skapast hefð um að ganga
meðfram Tjörninni út í Hljóm-
skálagarð og síðan eftir hinum
bakkanum til baka niður á Austur-
völl.
Aðrar hugmyndir eru stórtæk-
ari – eins og til dæmis 101 Skugga-
hverfi og turn og torg við Borgar-
tún. En þótt þessar hugmyndir séu
stórtækar eru þær vel framkvæm-
anlegar. Það er mikil eftirspurn eft-
ir íbúðarhúsnæði í og við miðbæ-
inn. Eftirspurnin er því næg og þar
af leiðandi framkvæmdaaðilar. Það
sem hægt hefur á því að svona
verkefnum sé hrint í framvæmd er
helst seinagangur Reykjavíkur-
borgar í skipulagsmálum.
En á sýningunni má einnig sjá
dæmi um tillögur sem eru vafa-
samari. Eins og þá að hífa upp
Hressingarskálann og snúa honum
til að koma fyrir stærri byggingu
við hlið húss Almenna bókafélags-
ins. Hressingarskálinn stæði þá eft-
ir ásamt húsaþyrpingunni á horni
Lækjargötu og Austurstrætis sem
leifar af miðbæ sem löngu er horf-
inn. Þessi hornhús eru of veigalítil
til að kallast á við heillega götu-
mynd og stóru húsin til beggja
handa myndu láta þau líta út eins
og hrófatildur. Á þessu horni er rétt
að viðurkenna sigur steinsteypunn-
ar og láta timburhúsin hverfa.
Þetta horn býður upp á möguleika
fyrir glæsilega nýbyggingu sem
gæti orðið eins konar tákn Kvosar-
innar. Nýbyggingar á þessu horni
koma heldur ekki í veg fyrir hug-
myndir um göngugötur á milli hús-
anna við Lækjargötu og Pósthús-
stræti.
Þessi sýning Aflvaka leiðir í ljós
að það skortir ekki hugmyndir um
uppbyggingu miðbæjarins. Þegar
þessum hugmyndum er hins vegar
safnað saman draga þær fram
framkvæmdaleysi borgaryfir-
valda. Vandi miðbæjarins er löngu
þekktur og margræddur. Vonandi
er þessi sýning ekki liður í því að
halda umræðunni á hugmyndaplan-
inu heldur endalok hennar. Það er
kominn tími á framkvæmdir. ■
Hinn 35 ára gamli maður semsat í gæsluvarðhaldi grunað-
ur um morðið á Önnu Lindh, utan-
ríkisráðherra Svíþjóðar, var lát-
inn laus í gærmorgun.
Jafnframt skýrðu sænskir fjöl-
miðlar frá því að lögreglan hafi
handtekið annan aðila sem hafi
verið úrskurðaður í gæsluvarð-
hald vegna þess að „sterkur grun-
ur“ beindist að honum.
Hinn 35 ára gamli maður sem
hefur setið í gæsluvarðhaldi síðan
á föstudag hefur frá upphafi þver-
neitað því að hann tengist ódæðis-
verkinu á nokkurn hátt.
Samkvæmt sænskum lögum er
með tvennum hætti hægt að fara
fram á gæsluvarðhaldsúrskurð
yfir mönnum sem grunaðir eru
um afbrot. Annars vegar getur
lögreglan haldið því fram að
„nokkur grunur“ beinist að við-
komandi og hins vegar er hægt að
fara fram á gæsluvarðhald sem
byggist á „sterkum grun“. Grun-
urinn sem beinist að hinum 35 ára
gamla manni var „nokkur grun-
ur“, þannig að hámarksgæslu-
varðhaldstími án þess að ákveðn-
ari vísbendingar komi í ljós er ein
vika. Gæsluvarðhald sem byggist
á „sterkum grun“ getur að sjálf-
sögðu verið lengra.
Gæsluvarðhald rennur út á
morgun
Sú staðreynd að handtöku-
heimild og gæsluvarðhaldsúr-
skurður yfir hinum 35 ára gamla
manni byggðist á „nokkrum grun“
þykir benda til þess að lögreglan
hafi ekki sterkar sannanir gegn
honum. Líklegt þykir að lífssýni
(DNA) á húfu sem fannst nærri
morðstaðnum og fingraför á
handriði rúllustiga í NK-verslun-
armiðstöðinni tilheyri ekki þess-
um manni. Af þeim sökur telur til
dæmis sænska dagblaðið Ex-
pressen að hinn grunaði hafi verið
látinn laus.
Fleiri myndir úr eftirlits-
myndavélum
Innan lögreglunnar ríkir þó
mikil bjartsýni um að málið verði
leyst, samkvæmt Expressen.
Talið er að hið nýja spor sem lög-
reglan hefur nú rakið byggist á
upplýsingum um að morðvopninu,
sem er skeiðahnífur af algengri
gerð, hafi verið stolið úr stór-
versluninni Pub, sem er í nám-
unda við NK, sama dag og morðið
var framið. Starfsmenn Pub urðu
þess áskynja að skeiðahnífur var
horfinn, sem í sjálfu sér kemur
stundum fyrir, en að þessu sinni
hafði aðeins hnífnum verið stolið,
en slíðrin voru skilin eftir. Í versl-
uninni Pub eru einnig eftirlits-
myndavélar og gera menn nú ráð
fyrir að lögreglan hafi fundið þar
fleiri og jafnvel skýrari myndir af
hinum eftirlýsta manni sem var í
gráum hettujakka frá Nike og
með bláa derhúfu. Sá maður sem
lögreglan hefur nú handtekið hef-
ur verið úrskurðaður í gæsluvarð-
hald út af „sterkum grun“ svo að
líklegt er að fingraför hans hafi
fundist á handriði rúllustigans í
NK og lífssýni staðfesti að hann
var á morðstaðnum. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um góðar tillögur til úrbóta í
miðbænum.
Úti í heimi
■ Annar maður er nú grunaður um
morðið á Önnu Lindh en sá sem var
handtekinn.
18 25. september 2003 FIMMTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Á hverju ári eru framleiddirum 30 milljarðar lítra af víni
um heiminn. Það jafngildir sex til
sjö vínflöskum á ári á hvert
mannsbarn um heimsins breiðu
byggð. Vínneyzlan er mest í Evr-
ópu, og þar er framleiðslan
einnig mest. Frakkland, Ítalía og
Spánn framleiða meira en helm-
inginn af öllu víni heimsins. Þar
sér aldrei vín á nokkrum manni,
að heitið geti, enda er vín þar
haft um hönd á flestum heimilum
alla daga ársins.
Þetta er segin saga: ölvun og
annar ófögnuður af völdum
drykkjuskapar standa yfirleitt í
öfugu hlutfalli við vínrækt.
Drykkjulæti loða á
hinn bóginn við
lönd, þar sem vín-
framleiðsla er lítil
eða engin og vín-
neyzla er tiltölu-
lega lítil. Vínlöndin
í Evrópu eru að
mestu leyti laus
við drykkjuskap,
enda þótt
skorpulifur sé að
vísu algeng þar og
ýmsir aðrir líkam-
legir fylgikvillar
of mikillar vín-
neyzlu. Eigi að síð-
ur eru Frakkar og
Ítalar meðal lang-
lífustu þjóða
heims: þeir ná 79
ára aldri að jafn-
aði, eins og Norðmenn, svo að
ekki verður séð, að mikil vínn-
eyzla í Frakklandi og á Ítalíu sé
bráðdrepandi, öðru nær. Spán-
verjar ná 78 ára aldri að jafnaði,
eins og Finnar, á móti 77 árum í
Danmörku og 80 árum á Íslandi
og í Svíþjóð.
Breytt landslag
Vínneyzla á Íslandi er miklu
minni en víðast hvar annars stað-
ar í Evrópu. Hér hefur ríkisvald-
ið haldið uppi harðsvíraðri einok-
un á vínmarkaði, allar götur síð-
an áfengisbanni var létt af land-
inu með lögum 1935, og ríkið hef-
ur selt vín mun dýrara verði en
tíðkast í nálægum löndum. Einok-
unarverzlunin hér hefur haft
sömu afleiðingar og slíkir verzl-
unarhættir hafa nær ævinlega:
úrvalið er minna en ella væri,
gæðin minni og verðið hærra.
Stjórnarherrarnir, sem hafa stað-
ið vörð um þessa skipan í bráðum
sjötíu ár, hafa margir skotið
sjálfum sér undan afleiðingum
gerða sinna með því að tryggja
sér eftir ýmsum leiðum aðgang
að víni á kostnaðarverði í gegn-
um Áfengis- og tóbaksverzlun
ríkisins. Almenningur má á hinn
bóginn búa við það, að borðvín á
Íslandi kostar miklu meira en á
meginlandinu og einnig mun
meira en í Danmörku, Finnlandi
og Svíþjóð. Ríkið einokar vínsölu
í Finnlandi, Noregi og Svíþjóð
líkt og hér heima, rétt er það, en
vínsala er frjáls í Danmörku.
Landslag vínsölumálanna hef-
ur gerbreytzt í Svíþjóð og Finn-
landi síðustu ár, eftir að Svíar og
Finnar gengu í Evrópusambandið
1995. Síðan þá er hverjum manni
frjálst að hafa með sér nánast
eins mikið af víni til einkanota og
hann getur borið frá vínlöndun-
um á meginlandinu heim til Dan-
merkur, Finnlands og Svíþjóðar,
alveg eins og öllum er frjálst að
flytja vín frá Reykjavík suður í
Hafnarfjörð. Til að mæta sam-
keppninni hafa einkasölur ríkis-
ins í Finnlandi og Svíþjóð lækkað
verulega verð á vínum eftir inn-
göngu landanna í Evrópusam-
bandið og bætt þjónustu sína við
neytendur, en Norðmenn og Ís-
lendingar sitja ennþá fastir við
sinn keip. Þessi gagngeru um-
skipti í vínsölumálunum hafa
reynzt vera mikil búbót á mörg-
um heimilum í Finnlandi og Sví-
þjóð: nú er betra og ódýrara vín á
borðum þar en áður.
Undan innlendu ofríki
Sumir virðast halda, að Íslend-
ingar hafi tryggt sér allan hugs-
anlegan efnahagsávinning af
samstarfi Evrópuþjóðanna með
því að skrifa undir samninginn
um Evrópska efnahagssvæðið
(EES) á sínum tíma. Því fer þó
fjarri.
Íslendingar fara þvert á móti
margs á mis með því að halda sig
utan Evrópusambandsins, enda
þótt EES-samningurinn hafi
óneitanlega komið sér vel. Hér
hefur eitt lítið dæmi verið nefnt:
þegar við göngum loksins inn í
Evrópusambandið, eins og meir-
ihluti þjóðarinnar vill skv. ítrek-
uðum skoðanakönnunum Gallups
og annarra, þá munu heimilin í
landinu spara sér mikið fé á því
einu að brjótast undan einokun
Áfengis- og tóbaksverzlunar rík-
isins. Íslendingar munu þá eiga
kost á betra og fjölbreyttara
borðvíni við miklu lægra verði en
þeir neyðast nú til að greiða
vegna ríkiseinokunar.
Þetta er einmitt eitt höfuð-
markmið Evrópusambandsins: að
gera aðildarþjóðunum kleift að
brjótast undan innlendu ofríki,
sem þeim hefur reynzt ókleift að
losa sig undan á eigin spýtur.
Ekki er þó allt upp talið. Þjóðirn-
ar á útjaðri Evrópu í norðri og
austri hafa yfirleitt séð sér hag í
því að tengjast rótgrónum menn-
ingarþjóðum meginlandsins nán-
ari böndum til þess að læra af
þeim og einnig til þess að fá færi
á að láta gott af sér leiða. Við höf-
um ýmislegt fram að færa innan
Evrópusambandsins, en vín-
menning og vínsölumál eru að
vísu ekki á þeim lista. ■
■ Bréf til blaðsins „Nokkur grunur“
og „sterkur grunur“
Endursköpun miðbæjarins
■
Sumir virðast
halda, að Ís-
lendingar hafi
tryggt sér allan
hugsanlegan
efnahagsávinn-
ing af samstarfi
Evrópuþjóð-
anna með því
að skrifa undir
samninginn um
Evrópska efna-
hagssvæðið
(EES) á sínum
tíma. Því fer þó
fjarri. Íslending-
ar fara þvert á
móti margs á
mis með því að
halda sig utan
Evrópusam-
bandsins.
VIÐ MORÐSTAÐINN
Lögreglan í Stokkhólmi heldur úti vakt við
NK-verslunarmiðstöðina, þar sem vegfar-
endur geta komið með ábendingar varð-
andi morðið á Önnu Lindh.
Mér til mikillar gleði las ég umhugulsemi austfirskra kven-
félagskvenna sem nú íhuga að setj-
ast niður og prjóna hlýjan fatnað
handa starfsmönnum Impregilo
við Kárahnjúka. Þetta lýsir í hnot-
skurn örlæti íslenskra kvenna.
Þarna er ekki bara á ferðinni
umhyggja fyrir einstökum starfs-
mönnum á lágum launum sem
varla geta skrapað saman 500
krónum fyrir húfu á kollinn á sér,
og þurfa jafnvel sumir að ganga
berfættir í skónum eftir því sem
segir í Morgunblaðinu á þriðjudag,
heldur ekki síður hlýhugur í garð
ítalska fyrirtækisins Impregilo
sem tekist hefur á hendur stór-
framkvæmdir á fjöllum uppi án
þess í raun að hafa efni á því.
Var ekki einmitt forsætisráð-
herrann okkar, Davíð Oddsson, að
benda á það í fréttunum á þriðju-
dag hversu velvilji almennings í
garð fyrirtækja væri mikilvægur?
Þar lýsti hann því blátt áfram
fallega hvað fyrirtæki geta verið
virkilega viðkvæm.
Allt hefur þetta rifjað upp fyr-
ir mér einhver gæfuríkustu spor
sem ég hef stigið, en það var
hérna um árið þegar við félags-
konurnar í Kvenfélaginu Vorhvöt
tókum þátt í fjársöfnun til handa
stórfyrirtæki (líka erlendu) hér á
suðvesturhorninu sem þá átti í
umtalsverðum kröggum. Hver
veit nema við Vorhvatarkonur
förum nú aftur á stúfana og söfn-
um einhverjum krónum handa
Impregilo. Ekki virðist af veita.
Komi til þess, sem vonandi verð-
ur, mun það ekki fara hátt því Vor-
hvöt hefur ætíð leitast við að
vinna sín góðverk í kyrrþey – en
væntanlega verða undirtektir
landsmanna jafngóðar og síðast. ■
Af örlæti
Ingibjörg Helgadóttir, aðalritari
Vorhvatar Reykjavík, skrifar:
ÞORVALDUR
GYLFASON
■ skrifar um
Ísland og Evrópu-
sambandið.
Um daginnog veginn
Vínlönd