Fréttablaðið - 22.05.2004, Blaðsíða 41

Lopapeysa, höfuðfat og bokkaí buxnastreng. Þetta var bún-
aðurinn sem þurfti á sveitaböll-
in í den. Í þá daga voru slíkir
dansleikir haldnir í hverri sveit
og allir fóru á ballið, sveitungar,
nærsveitungar og íbúar nær-
liggjandi bæjarfélaga. Góð
stemning skapaðist í hlaðinu,
þar var spjallað um landsins
gagn og nauðsynjar, og einstaka
ómerkilegri mál líka, og auðvit-
að teygað. Svo var farið inn.
Hörkutól stíga ekki dans en
sitja þess í stað að sumbli og
horfa á dömurnar skekja sig í
takt við tónlistina. Hljómsveitin
að sunnan með magnara og ljós
af dýrustu sort. Misskilningur
veldur kjaftshöggi sem svo
veldur átökum sem enda með
hópslagsmálum. Grömum hent
út og ballið heldur áfram. Að því
loknu er gengið út í nóttina,
heppnir með förunaut - sjaldn-
ast þó lífsförunaut.
Svona gengu helgarnar,
hringinn í kringum landið og í
innsveitum líka, allt fram að
sláturtíð.
Lopapeysan víkur
En svo kom bjórinn og með
honum breyttist allt. Skemmt-
anahald færðist meira og minna
úr sveitunum og inn í þorpin og
bæina. Krár spruttu upp eins og
ber á lyngi og séðir veitinga-
menn komu upp sviði og dans-
gólfi svo hægt væri að bjóða upp
á lifandi tónlist. Slíkum
skemmtunum óx ásmegin og
fyrr en varði voru „stóru“
hljómsveitirnar farnar að troða
þar upp en létu félagsheimilin
eiga sig. Stærri samkomuhús
innan bæjarmarka nutu einnig
góðs af þróuninni.
Og straumurinn snerist við. Í
stað þess að þorpsbúarnir sæktu
böll í sveitirnar þurfti fólk til
sveita að fara á böll í kaupstöð-
unum. Stemningin er allt önnur,
ekkert er um djúsirí fyrir utan,
allir fara inn og beint á barinn.
Drukkinn er bjór í stað brenni-
víns áður. Lopapeysan hefur
vikið fyrir blazerjakka.
Um leið hefur það gerst að
ferðamálafulltrúi hefur verið
ráðinn til starfa í hverju sveitar-
félagi og ekkert sveitarfélag
stendur undir nafni ef það held-
ur ekki sína bæjarhátíð yfir
sumarmánuðina. Humardagar,
danskir dagar, norskir dagar,
fiskidagar, mærudagar, stuð-
dagar, gleðidagar, ormsteiti,
ljósahátíð og töðugjöld eru
dæmi um bæjarhátíðir þar sem
hversdagurinn er látinn lönd og
leið og allir leggja sem mest
kapp á að skemmta sér. Herleg-
heitunum lýkur svo jafnan með
miklu balli, stærsta balli ársins
á hverjum stað.
Fallin vígi
Hér að ofan er örlítið ýkt, lín-
urnar eru ekki svona tandur-
hreinar. Auðvitað eru enn haldin
sveitaböll en þeim hefur snar-
fækkað. Aðeins „heitustu“
hljómsveitir landsins treysta
sér til að leika í félagsheimilun-
um enda fjárhagsleg áhætta
talsverð þar sem kostnaðurinn
er dágóður. Gömul vígi í sveita-
ballamenningunni eru því fallin
og margt félagsheimilið má
muna sinn fífil fegurri. Ara-
tunga, Árnes, Borg, Breiðablik,
Dalabúð, Freyvangur, Hlaðir,
Hvoll, Logaland, Lyngbrekka,
Lýsuhóll og Sólvangur eru dæmi
um félagsheimili vítt og breitt
um landið þar sem hressileg
sveitaböll voru haldin á árum
áður en þykja ekki fýsileg til
dansleikjahalds í dag. Glæður
eru hins vegar enn í húsum á
borð við Húnaver, Logaland,
Miðgarð, Njálsbúð og Ýdali þó
ekki séu böllin jafn tíð og fjöl-
sótt og fyrir nokkrum árum. Þá
eru einnig stöku böll í Víðihlíð
og Félagsheimilið í Hnífsdal.
Hvar er þá dansað?
Helstu ballhúsin utan höfuð-
borgarsvæðisins er nú að finna í
stærri bæjum landsins og þar
eru jafnan seldar vínveitingar.
Sögufrægust þeirra eru
Sjallinn á Akureyri
og nafni hans á Ísa-
firði en dæmi um
önnur slík eru:
Breiðin á Akranesi,
Hótel Stykkishólm-
ur, Hótel Húsavík,
Valaskjálf á Egils-
stöðum, Egils-
búð í Nes-
k a u p s t a ð ,
Hvíta húsið
á Selfossi,
Sjávarperl-
an í Grinda-
vík, Stapinn
í Reykjanes-
bæ og Höll-
in í Vest-
mannaeyj-
um.
Á höfuð-
borgarsvæðinu
eru svo Nasa,
Gaukur á stöng,
Klúbburinn og
Players þeir
staðir sem helst
bjóða upp á lif-
andi tónlist með
v i n s æ l u s t u
hljómsveitum
landsins.
Algengt er að
verð aðgöngu-
miða á ball í vín-
veitingahúsi sé
á bilinu eitt þús-
und til átján
hundruð krón-
ur en verðið
fer allt upp í
tvö og fimm í
félagsheimilum. Sú var tíðin að
sveitaballaverðið var miðað við
verð brennivínsflösku en sú við-
miðun féll úr gildi fyrir
nokkrum árum eins og sjá má af
því að bokkan er komin upp í
rúman þrjú þúsund kall.
Ferðalagið
Líkt og vanalega munu fjöl-
margar hljómsveitir gera víð-
reist í sumar en með mismikilli
viðhöfn. Á meðan sumar láta sér
nægja að troða tækjunum í lít-
inn sendiferðabíl dugar öðrum
ekkert minna en heilu lang-
ferðabifreiðarnar. Og rúturnar
eru ekkert smá slor, búnar koj-
um, ísskápum og dvd-spilurum
þannig að ekki ætti að væsa um
menn á langferðum. Sumar
sveitir hafa reyndar þann hátt-
inn á senda tækniliðið landleið-
ina með græjurnar en fljúga
sjálfar.
Búnaður hljómsveitanna er
misjafn að vöxtum, allt frá ein-
földustu söngkerfum upp í heilu
stæðurnar af mögnurum og há-
tölurum, ljósagrindum og reyk-
vélum.
Kostun innan poppheimsins
hefur færst í vöxt og er nú svo
komið að ekkert almennilegt
band leggur land undir fót nema
njóta til þess stuðnings stórfyr-
irtækja. Rútur eru þá merktar
kostandanum, sem einnig stend-
ur straum af auglýsingakostn-
aði. Uppákomur eru svo haldnar
í hans nafni á helstu þéttbýlis-
stöðum. Dæmi um slíkt eru
samningar Í svörtum fötum og
Tryggingamiðstöðvarinnar,
Skítamórals og Retró og Flugfé-
lags Íslands, Írafárs og Símans,
Á móti sól og Iceland Express.
Hverjir gera það gott?
Viðmælendum Fréttablaðsins
bar saman um að nokkrar hljóm-
sveitir ættu gott sumar í vændum
og eru þær allar í hópi helstu ball-
sveita landsins. Í svörtum fötum,
Á móti sól, Skítamórall og Stuð-
menn voru sagðar gera það gott,
sem og Paparnir og SSSól.
Brimkló og Hljómar verða
einnig á ferðinni einhverjar
helgar og sömu sögu er að segja
af Írafári, Sniglabandinu og
Milljónamæringunum. Auðvitað
blása mun fleiri hljómsveitir til
dansleikja hringinn í kringum
landið og aldrei að
vita nema bönd á
28 22. maí 2004 LAUGARDAGUR
Sveitaballamenningin er að líða undir lok. Það sem enn eimir eftir af henni má frekar flokka til varðveislu þjóðlegra hátta fremur en viðtek-
inna venja í skemmtanahaldi. Böllin hafa að mestu færst úr félagsheimilum sveitanna inn á vínveitingahús þéttbýlisstaðanna.
Dansað, daðrað
og drukkið af stút
En svo kom bjórinn
og með honum
breyttist allt. Skemmtana-
hald færðist meira og
minna úr sveitunum og inn
í þorpin og bæina. Krár
spruttu upp eins og ber á
lyngi og séðir veitingamenn
komu upp sviði og dans-
gólfi svo hægt væri að
bjóða upp á lifandi tónlist.“
,,
Í SVÖRTUM FÖTUM
Sjálfsagt vinsælasta hljómsveit landsins þessi dægrin.
Á DANSGÓLFINU
Heldur er ólíklegt að þessi sjón verði al-
geng á sveitaböllunum í sumar.
STUÐMENN
Hljómsveit allra
landsmanna lætur
ekki sitt eftir liggja í
sumar.