Fréttablaðið - 02.06.2004, Blaðsíða 14

ORÐRÉTT
Innan fárra daga verða kosnir
þingmenn sem munu á næstu
árum oftlega hafa meiri áhrif á ís-
lenska löggjöf en íslenskir alþing-
ismenn. Um það bil 350 milljónir
manna hafa atkvæðisrétt í kosn-
ingunum en nær engir Íslending-
ar eru þar á meðal.
Evrópuþingið sem kosið verð-
ur til í beinum kosningum í 25
ríkjum Evrópusambandsins 13.
júní hefur vaxið mjög að mikil-
vægi á síðustu árum. Um það bil
fjögur af hverjum fimm nýjum
lögum ESB þurfa nú samþykki
þingsins en meirihluti lagasetn-
ingar í aðildarlöndum sambands-
ins á uppruna sinn hjá Evrópu-
sambandinu. Þingið tekur lög ekki
aðeins til samþykktar eða synjun-
ar heldur hefur það vaxandi áhrif
á innihald lagasetningar Evrópu-
sambandsins. Ef ný stjórnarskrá
ESB verður að veruleika á næstu
misserum munu áhrif þingsins
vaxa enn frekar. Evrópuþingið
mun hafa umtalsverð áhrif á stór-
an hluta allrar nýrrar löggjafar á
Íslandi á næstu árum.
Stundum er sagt, og það með
nokkrum rétti, að EES samning-
urinn hafi gefið okkur Íslending-
um allt sem við vildum í sam-
skiptum okkar við Evrópu án þess
að við þyrftum að fórna nokkru í
staðinn. Samningurinn var líklega
ásamt síðari heimstyrjöldinni og
kalda stríðinu einn þriggja stórra
happdrættisvinninga okkar Ís-
lendinga á tuttugustu öldinni.
Ólíkt hinum var hann líka heppi-
legur fyrir viðskiptavini okkar.
Samningurinn varð hins vegar
ekki til fyrir vinskap í garð Ís-
lendinga og hefði ekki orðið að
veruleika nema fyrir sögulegar
tilviljanir sem sneru að arfleifð
síðari heimstyrjaldarinnar og lok-
um kalda stríðsins. Við fengum að
fljóta með og héldum samningn-
um eftir að þjóðirnar sem hann
var hugsaður fyrir gengu í ESB,
eins og Svíþjóð og Austurríki, eða
gerðu sérsamninga við samband-
ið eins og Sviss.
Samningurinn felur hins vegar
greinilega í sér þá fórn að við höf-
um ekki alltaf mikla möguleika til
að hafa áhrif á löggjöf sem við
þurfum þó að innleiða í íslensk
lög. Það munu að vísu engin dæmi
vera til um að þetta hafi komið
sér stórkostlega illa fyrir íslenska
hagsmuni. Mikið af þeirri réttar-
bót sem orðið hefur á Íslandi á
síðustu árum hefur líka komið að
utan og á ýmsum sviðum allt frá
dómsmálum til viðskiptamála get-
um við verið þakklát fyrir útlenda
leiðsögn. Íslensk stjórnvöld hafa
líka yfirleitt getað komið sjónar-
miðum sínum á framfæri þegar
um sérstök hagsmunamál er að
ræða. Það er líka aðeins í undan-
tekningartilvikum sem hagsmun-
ir okkar eru öndverðir við hags-
muni viðskiptalanda okkar í Evr-
ópu. Fyrir þá sem líta með hefð-
bundnum hætti til fullveldis hlýt-
ur málið hins vegar að vera mjög
alvarlegt. Frá sjónarhóli lýðræðis
hljóta áhyggjurnar líka að fara
vaxandi.
Þetta er ekki síst vegna auk-
inna valda Evrópuþingsins. Vax-
andi áhrif þingsins gera lagasetn-
ingu í ESB flóknari og auka vægi
stofnunar sem við eigum ekki
trausta aðkomu að. Við eigum
enga fulltrúa á Evrópuþinginu og
hagsmunagæsla íslenska ríkisins
gagnvart því er um margt erfiðari
en gagnvart öðrum stofnunum
sambandsins. Vaxandi völd þings-
ins vekja ennfremur athygli á
þeirri óþægilegu staðreynd að
kjósendur í Póllandi og Portúgal
geta stundum haft áhrif á íslenska
löggjöf sem íslenskir kjósendur
og þingmenn hafa ekki áhrif á.
Áhrif Íslendinga á Evrópu-
þinginu væru auðvitað ekki mikil
þótt við værum aðilar að ESB.
Væri okkur úthlutað sætum í
samræmi við stærð þjóðarinnar
fengjum við innan við hálfan
þingmann á 732 manna þingi en
hálf milljón kjósenda að meðaltali
er að baki hvers þingmanns. Ekk-
ert ríki hefur hins vegar færri
þingmenn en þá fjóra sem Malta
hefur á þinginu og mætti ætla að
við fengjum þrjá eða fjóra þing-
menn ef við værum í ESB. Danir
og Finnar hafa sextán, Þjóðverjar
tæplega hundrað svo dæmi séu
tekin. Þótt þingmenn á Evrópu-
þinginu líti í vaxandi mæli á sig
sem fulltrúa pólitískra sjónar-
miða frekar en fulltrúa tiltekinna
landa taka þingmenn einstakra
ríkja oftlega höndum saman þeg-
ar um er að ræða sérstök hags-
munamál viðkomandi ríkis. Rík
hefð er fyrir því í öllum stofnun-
um ESB að taka alvarlega sér-
hagsmuni ríkja og ganga ekki
gegn þeim.
Þótt Evrópuþingið hafi fengið
aukin áhrif og völd verður ekki
sagt að þingið vekji mikinn áhuga
kjósenda og líklegt er að einungis
helmingur evrópskra kjósenda
neyti atkvæðisréttar síns. Það er
raunar álíka þátttaka eins og í
bandarískum forsetakosningum
og mun meiri þátttaka en oft er í
bandarískum þingkosningum.
Þinginu hefur hins vegar greini-
lega mistekist að ná til almenn-
ings. Það gæti breyst á næstu
árum þegar mönnum verður ljós-
ara að þangað eru að safnast
raunveruleg völd. ■
F ram að síðasta starfsdegi Alþingis í vikunni sem leið ríkti óvis-sa um það hvort væntanlegt frumvarp ríkisstjórnarinnar umskattalækkanir yrði lagt fram. Niðurstaðan var að fresta málinu
fram á haust. Hefur komið fram að Sjálfstæðisflokkurinn vildi sýna
frumvarpið fyrir þinglok en að Framsóknarflokkurinn hafi hafnað því.
Þetta hefur kallað fram vangaveltur um það hvort málið geti jafnvel
orðið tilefni stjórnarslita á haustdögum þegar kveða þarf upp úr um
innihald frumvarpsins. Hafi ríkisstjórnin ekki áhuga á að framhald
verði á slíkum bollaleggingum virðist skynsamlegt að forsvarsmenn
hennar, Davíð Oddsson forsætisráðherra og Halldór Ásgrímsson utan-
ríkisráðherra, kveði þetta tal niður nú þegar.
Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar á síðasta ári voru gefin ótví-
ræð loforð um skattalækkanir, bæði eðli þeirra og tímasetningu. Þar
sagði að ríkisstjórnin ætlaði „að nýta aukið svigrúm ríkissjóðs til að
tryggja aukinn kaupmátt þjóðarinnar með markvissum aðgerðum í
skattamálum“. Þetta var skýrt svo: „Á kjörtímabilinu verður m.a.
tekjuskattsprósenta á einstaklinga lækkuð um allt að 4%, eignarskatt-
ur felldur niður, erfðafjárskattur samræmdur og lækkaður og virðis-
aukaskattkerfið tekið til endurskoðunar með það í huga að bæta kjör al-
mennings. Enn fremur er ætlunin að auka möguleika almennings á
skattfrjálsum viðbótarlífeyrissparnaði. Skattalækkanir verði nánar
ákveðnar í tengslum við gerð kjarasamninga“.
Í ljósi þess að nokkrir mánuðir eru liðnir síðan gengið var frá kjara-
samningum stærstu samtaka á vinnumarkaði er ekki óeðlilegt að óþol-
inmæði hafi verið farið að gæta innan þings og utan með efndir þessa
loforðs. Framsóknarflokkurinn hefur ekki gefið skýr svör við því
hvers vegna hann lagðist gegn því að frumvarpið yrði lagt fram fyrir
þinglok. Við vitum því ekki hvort skoðanamunur er á milli stjórnar-
flokkanna um mikilvæg efnisatriði í því frumvarpi sem þegar mun
hafa verið samið.
Í grein sem Hjálmar Árnason þingflokksformaður framsóknar-
manna ritar á heimasíðu sína á netinu í fyrradag staðhæfir hann að
aldrei hafi annað staðið til en að efna loforðið. En hvert er þá vanda-
málið? Þau orð að kjarasamningum sé ekki að fullu lokið þar sem
ósamið sé við opinbera starfsmenn eru ekki sannfærandi því að frá
upphafi hefur verið ljóst að átt var við kjarasamninga á almennum
vinnumarkaði. Þess er heldur ekki að vænta að opinberir starfsmenn
rjúfi þær viðmiðanir sem samið hefur verið um.
Hjálmar Árnason gefur hins vegar til kynna að ágreiningur sé um
efnisatriði með því að velta upp spurningum um það hvort svigrúm sé
til fjögurra prósenta lækkunar tekjuskatts ef einnig eigi að lækka virð-
isaukaskatt á matvæli og taka upp svokölluð barnakort. Einnig gerir
hann að umtalsefni fjárhagsleg vandamál velferðarkerfisins í þessu
samhengi. Vangaveltur þingmannsins eru út af fyrir sig málefnalegar.
Auðvitað hljóta stjórnvöld að vega og meta tekjur og útgjöld ríkissjóðs
þegar ákvarðanir eru teknar um skattalækkanir. En kjarni málsins er
sá að í stjórnarsáttmálanum var búið að slá föstu hvaða leiðir yrðu
farnar og hvenær. Óviðunandi er að við það sé ekki staðið. Almenning-
ur á rétt á því að fá skýr svör við því hvaða ljón séu í veginum. ■
2. júní 2004 MIÐVIKUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Almenningur á rétt á að vita hvort ágreiningur sé
innan stjórnarflokkanna um skattalækkanir.
Óviðunandi tafir
á skattafrumvarpi
Villst á guðspjalli
Frelsið [eftir John Stuart Mill
var] kannski óheppileg lesning í
málþófi eins þingmanna Sam-
fylkingarinnar. Máli sínu til
stuðnings hefði hann átt að fara
með Hayek eða Milton Fried-
man eða Hannes Hólmstein,
annálaða og ótvíræða Ayatollah
óskoraðs frelsis einstaklingsins.
Glúmur Baldvinsson
DV 1. júní.
Steinhissa
Mjög kemur á óvart að tveir þing-
menn Sjálfstæðisflokksins skuli
hafa uppi brigslyrði í garð Fram-
sóknarflokksins vegna skatta-
málanna. Tilefnið er óþarft því
aldrei hefur staðið til annað en
að fylgja eftir því sem kveðið er á
um skattalækkanir í stjórnarsátt-
málanum.
Hjálmar Árnason alþingismaður.
Althingi.is/hjalmara
Lögfræði fyrir byrjendur
Samkvæmt meginreglum ís-
lenskrar stjórnskipunar er það
hlutverk löggjafans að setja lög.
Við það verkefni er hann bund-
inn af reglum stjórnarskrárinnar.
Jón Steinar Gunnlaugsson lagapró-
fessor.
Morgunblaðið 1. júní.
FRÁ DEGI TIL DAGS
En kjarni málsins er sá að í stjórnarsáttmálanum
var búið að slá föstu hvaða leiðir yrðu farnar og
hvenær. Óviðunandi er að við það sé ekki staðið. Al-
menningur á rétt á því að fá skýr svör við því hvaða ljón
séu í veginum.
,,
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 515 75 00 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
EVRÓPUÞINGIÐ
JÓN ORMUR
HALLDÓRSSON
Löggjafi í Evrópu
Við eigum enga full-
trúa á Evrópuþinginu og
hagsmunagæsla íslenska
ríkisins gagnvart því er um
margt erfiðari en gagnvart
öðrum stofnunum sam-
bandsins. Vaxandi völd
þingsins vekja ennfremur
athygli á þeirri óþægilegu
staðreynd að kjósendur í
Póllandi og Portúgal geta
stundum haft áhrif á ís-
lenska löggjöf sem íslenskir
kjósendur og þingmenn
hafa ekki áhrif á.
,,
Til varnar Pútín
Sú grundvallarregla réttarríkisins að menn
eru saklausir uns sekt er sönnuð fyrir dómi
virðist eiga erfitt uppdráttar hjá ritstjóra
Prövdu - afsakið Morgunblaðsins - eigi rúss-
neskir viðskiptajöfrar í hlut. Ritstjórinn furð-
ar sig á því í leiðara blaðsins í gær að á Vest-
urlöndum skuli vera útbreiddar efasemdir
um það hvort handtökur og rannsóknir á
fjármálum nafnkunnra rússneskra auðkýf-
inga byggist á lögmætum sjónarmiðum.
Ritstjórinn setur á
sig skikkju rúss-
nesks saksókn-
ara - nú eða
blaðafulltrúa
Pútíns forseta -
og spyr að hætti
málflytjanda í
sóknarræðu: „Er
óhugsandi að þessi
maður hafi í raun stundað stórfelld skatt-
svik? Ef svo er hví skyldi hann ekki fá dóm
fyrir þau skattsvik?“
Látum liggja milli hluta hvað er hugsanlegt
og hvað óhugsandi. Það svið er nokkuð
breitt! En gott - fyrir Pútín - að einhver hef-
ur trú á rússnesku lýðræði og réttarkerfi.
Nema lesa eigi pistilinn í anda Kremlar-
fræða? Þá hefur ritstjórinn áreiðanlega gert
góðverk á heimavelli og glatt a.m.k. eina
sál.
Tilefni til stjórnarslita?
Sjálfstæðismenn eru mjög reiðir fram-
sóknarmönnum fyrir „svik“ í skattamálum.
Skyggir málið á samstarf flokkanna og set-
ur spurningarmerki við það hvað gerast
muni við ráðherraskiptin í haust. Fram-
sóknarmenn búa sig undir það að sjálf-
stæðismenn muni hafa í frammi ýtrustu
kröfur um skattalækkanir og að gengið
verði frá þeirri niðurstöðu áður en Halldór
Ásgrímsson tekur við forsætisráðuneytinu
15. september. Annars vofi stjórnarslit yfir.
Kannski mun því
sigur framsókn-
armanna á síð-
ustu dögum
þingsins telj-
ast dýrkeyptur
þegar öll kurl
eru komin til
grafar í haust.
degitildags@frettabladid.is