Tíminn - 02.09.1973, Blaðsíða 18

18
TÍMINN.
Sunnudagur 2. september 1973
Menn og máUfni
Forysta Islands
og 200 mílur
Kanada fór
í slóð íslands
Þaö kemur mjög glöggt i ljós
vföa um heim, að útfærsla fisk-
veiöilögsögu íslands i 50 milur
hefur haft mikil áhrif og orðið
þeim, sem berjast fyrir stækkun
fiskveiöilögsögu, mikil hvatning.
Þannig er t.d. bersýnilegt, að hún
hefur haft úrslitaáhrif i Kanada.
A fundi hafsbotnsnefndarinnar i
fyrrasumar lögöu Kanadamenn
fram óljósar tillögur um fisk-
veiöimálin, þar sem engin ákveð-
in mörk voru tilgreind. Þetta var
strax gagnrýnt af helzta stjórnar-
andstöðuflokknum i Kanada, í-
haldsflokknum, og þó einkum eft-
ir að Islendingar færðu fiskveiði-
lögsöguna út i 50 milur. Forustu-
menn hans bentu á, að það væri
hlálegt að Kanada hefði ekki
nema 12 milna fiskveiðilögsögu
meðan tsland hefði 50 milna fisk-
veiöilögsögu. Þetta varð til þess,
að sjávarútvegsmálaráöherra
Kanada, Jack Davis, flutti ráeðu á
flokksfundi 26. mai siðastl., þar
sem hann lýsti þeirri stefnu
stjórnarinnar, að 'Kanada myndi
á hafréttarráðstefnunni fylgja
þeim rikjum, sem beittu sér fyrir
200 milna óskertri fiskveiðilög-
sögu. Auk þess myndi Kanada
beita sér fyrir þvi, að fiskveiði-
lögsagan næði til þess hluta land-
grunnsins, er væri utan 200 miln-
anna, eða a.m.k. út á 1800 m dýpi.
Sfðar hafa Kanadamenn talað um
enn meira dýpi, jafnvel 3000—4000
m.
Ahrifin frá útfærslu islenzku
fiskveiðilögsögunnar sáust vel á
þvi, að ráðherrann lét fylgja
ræöuhandriti sinu, er það var af-
hent blöðunum, tvo uppdrætti,
sem sýndu 12 milna mörk, 50
milna mörk og 200 milna mörk. 50
milna mörkin voru sett vegna
þess, aö IhaIdsflokkurinn hafði
haldið þvi fram, aö Kanadamenn
mættu ekki ganga skemmra en
tslendingar. Annar umræddra
uppdrátta fylgir þessari grein.
Krókur
ó móti bragði
thaldsflokkurinn lét sér þessa
yfirlýsingu Davis vel lika, en
treysti henni ekki fullkomlega,
þar sem sá orðrómur gekk, að
rikisstjórnin öll væri ekki á sama
máli og væri þó einkum utanrikis-
ráöherrann ihaldssamari I þessu-
um málum en sjávárútvegsmála-
ráðherrann. Það væri ekki heldur
nóg að styðja 200 milurnár á haf-
réttarráðstefnunni, heldur yrði
Kanada að lýsa yfir skýrt og
skorinort, aö það ætlaði að helga
sér 200 milna fiskveiðilögsögu. I-
haldsflokkurinn flutti þvi þingsá-
lyktunartillögu, þar sem þvi var
yfirlýst, að Kanada myndi helga
sér 200 milna fiskveiðilögsögu og
yrði þaö látið koma til fram-
kvæmda strax og þurfa þætti.
Þetta er túlkað þannig, að Kan-
ada muni biða átekta og sjá fram-
vinduna á hafréttarráöstefnunni,
en geti þó helgað sér 200 milna
efnahagslögsögu, ef ráðstefnan
dregst á langinn. Þá þýðir þetta
örugglega, aö Kanada muni til-
einka sér 200 milna efnahagslög-
sögu, ef ráðstefnan fer út um þúf-
ur.
Niðurstaðan varð sú, að tillaga
Ihaldsflokksins var samþykkt
samhljóða af þinginu og er hún
þvi yfirlýst stefna Kanada nú.
Hversu mikils kanadiski I-
haldsflokkurinn metur forustu Is-
lendinga má ráða af þvi, að
nokkru eftir þessa ákvörðun
kanadiska þingsins komu fjórir
þingmenn hans hingað i heimsókn
til að kynna sér stefnu og mál-
flutning íslendinga. Tvimæla-
laust á ísland góðum skilningi að
fagna, þar sem kanadiski íhalds-
flokkurinn er, enda hagar nú
þannig til, að hann fer méð völd i
fylkjunum, sem eru á austur-
ströndinni, og ber þvi hag útgerð-
arinnar þar sérstaklega fyrir
brjósti.
Uppdráttur þessi fylgdi ræðu kanadiska sjávardtvegsráöherrans, sem sagt er frá íMönnum og málefn-
um i dag. A uppdrættinum eru merktar inn 12 milur, 50 mflur og 200 mllur — 50 milurnar eru merktar
inn vegna þess, hve mjög stjórnarandstæöingar vitnuöu i útfærslu Islenzku fiskveiöilögsögunnar og
knúöu þannig fram stefnubreytingu ríkisstjórnarinnar.
LABiJADOr?
'//// /\
'////'\ ^úverandi fiskveiöilögsaga Kanada
andgrunn (200 metrar)
idgrunn til 1800 metra
' AvVí Land
12 milna mörkin
Tillaga um
fiskveiðilögsögu við austurströnd
Kanada
50 milna mörk
200 milna mörk
Áhrifin í Noregi
1 Noregi hefur útfærsla islenzku
fiskveiðilögsögunnar tvimæla-
laust haft mikil áhrif á ákvörðun
stjórnmálaflokkanna. Hreyfing
sú, sem reis gegn inngöngu Nor-
egs i Efnahagsbandalagiö, var
yfirleitt fylgjandi útfærslu norsku
fiskveiðilögsögunnar og hafði for-
dæmi Islendinga mikil áhrif á
hana. Þeir sem beittu sér fyrir
aðild Noregs að Efnahagsbanda-
laginu, vildu hins vegar fara sér
hægt I landhelgismálum. A fund-
um hafsbotnsnefndarinnar sið-
astl. sumar, var mjög óljóst hver
afstaða Noregs myndi veröa. Úr-
slit þjóðaratkvæðagreiðslunnar
um aðildina að Efnahagsbanda-
laginu og stjórnarskiptin, sem
fóru i kjölfar þeirra, styrktu mjög
stöðu þeirra, sem vildu útfærslu
fiskveiðilögsögunnar. Málstaður
Islands hlaut jafnframt mikinn
stuðning i Noregi og ýtti það undir
útfærslustefnuna þar. Þá komst
embættismannanefnd að þeirri
niöurstöðu, að útfærsla væri hag-
stæð fyrir Noreg. Alltpetta ieiddi
til þess, að norska stjórnin ákvað
að styðja 200 milurnar bæði i haf-
botnsnefndinni og á væntanlegri
hafréttarráðstefnu. Það er mjög
þýðingarmikið, að tvö norræn riki
fylgjast nú að i þessum málum á
alþjóölegum vettvangi, þ.e. Is-
land og Noregur.
Áhrifin í Afríku
Auðvelt er að rekja það, að út-
færsla Islenzku fiskveiðilögsög-
unnar hefur viðar haft mikil áhrif
en I Kanada og Noregi. Sennilega
hafa áhrifin orðið hvað mest i
Afriku og Asiu, og þó meiri i Afr-
Iku. Þar hefur verið unnið að þvi
aö ná samstöðu allra þátttöku-
rikja Einingarsamtaka Afriku
um 200 milna efnahagslögsögu.
Það hefur verið mikill styrkur
fyrir þá menn, sem hafa starfað
mest að þessu, að geta bent á for-
dæmi Suður-Amerikuríkja, ís-
lands og annarra þeirra rikja,
sem hafa fært fiskveiðilögsöguna
út fyrir 12 milna mörkin. Óviða
eða hvergi mun málstaður ís-
lands i deilunni við Breta njóta
meiri skilnings og samúðar en i
Afriku, enda er mönnum þar
ljóst, að tslendingar eiga þar i
höggi við gamla nýlendustefnu,
sem er mikilvægt fyrir hinn ný-
frjálsa heim að brotin verði á bak
aftur. Allt hefur þetta stuðlað að
þvi, að á þjóðhöfðingjafundi Ein-
ingarsamtaka Afriku, sem hald-
inn var i Addis Abeba i júni-mán-
uði sl., var samþykktur einróma
stuðningur viö 200 milna efna-
hagslögsögu. Þetta er stærsti sig-
urinn, sem 200 milurnar hafa
unnið. Hann þykir liklegur til að
tryggja það, að þau riki, sem
munu örugglega styðja 200 mil-
urnar á hafréttarráðstefnunni, sé
oröin 80—90, eða vel röskur meiri-
hluti. Ekki þarf þá nema 10—20
rikitil viðbótar til að fá tilskilinn
meirihluta eða 2/3 hluta atkvæða.
Nýtt
forustu-
hlutverk
Eins og sagt er hér að framan
má telja vist, að meirihluti þeirra
þjóða, sem taka þátt i hafréttar-
ráðstefnunni, verði fylgjandi 200
milna efnahagslögsögu, en ekki
er vist, að tilskildur meirihluti
náist. Það getur orðið strangur
róður að ná honum, þvi að við öfl-
uga keppinauta er að fetja. Af
þessum og öðrum ástæðum^getur
vel svo farið, að hafréttarráð-
stefnan dragist á langinn og
standi i 2—3 ár, áður en endanleg
niöurstaða næst. Það væri ekkert
óeðlilegt samkvæmt þeim seina-
gangi, sem yfirleitt rikir á vett-
vangi alþjóðamála, þegar veriö
er að semja um margþætt og
vandasöm viðfangsefni.
Til þess að sigur náist á hafrétt-
arráöstefnunni, skiptir það höfuð-
máli, að rikin,sem eru fylgjandi
200 milunum, standi vel saman og
láti ótvirætt I ljós, að þau muni
helga sér 200milur, ef ráðstefnan
fer út úm þúfur. Þá verða 200 mil-
urnar að alþjóðareglu hvernig
sem ráðstefnunni reiðir af.
Af þessum ástæðum er yfirlýs-
ing sú, sem Kanadaþing sam-
þykkti um 200 milurnar mjög
mikilvæg. Af sömu ástæöum er
þaö mikilvægt að dómi þess, er
þetta ritar, að Alþingi setji fljót-
lega lög um 200 milna efnahags-
lögsögu, þótt þau verði ekki látin
koma strax til framkvæmda. Það
liggur þá fyrir, að Island muni
helga sér 200 milna efnahagslög-
sögu, ef ráðstefnan fer út um þúf-
ur, og jafnvel fyrr, ef nauðsyn
krefur. Jafnframt þyrfti að vinna
að þvi, að önnur strandriki færu
hér i slóð Islands og Kanada. ís-
land getur gegnt hér þýðingar-
miklu forustuhlutverki, alveg
eins og 1958, þegar fiskveiðilög-
sagan var færð út i 12 milur, og
1972, þegar húri var færð út i 50
milur.
Afsfaða ríkis-
stjórnarinnar
í málgögnum Sjálfstæðis-
flokksins er nýlega hafinn sá á-
róður, að rikisstjórnin sé ófús til
að vinna að þvi á væntanlegri haf-
réttarráðstefnu, að strandriki fái
rétt til að ákveða 200 milna efna-
hagslögsögu, ef aðstæður leyfa.
Blaðamönnum Sjálfstæðisflokks-
ins er þó vafalaust kunnugt um,
að rikisstjórnin lét islenzku sendi-
nefndina á fundum hafsbotns-
nefndarinnar flytja tillögu um
þetta i aprilmánuði s.l. Island
varð einnig fyrst rikja til að lýsa
yfir i hafsbotnsnefadinni stuðn-
ingi við tillögu Kenya, en Kenya
varð fyrst rikja til að flytja tillögu
I nefndinni um 200 milna efna-
hagslögsögu. Það gerðist á fund-
um nefndarinnar i ágúst 1972. A
fundum hafsbotnsnefndarinnar
hefur formaður islenzku sendi-
nefndarinnar unnið kappsamlega
að þvi, að fyrirlagi rikisstjórnar-
innar, að ná sem mestri samstöðu
um 200 milurnar.
Sjólfstæðismenn
og 200
mílurnar
Jafnframt þvi að minna á
framangreindar staðreyndir,
gefa þessi skrif ihaldsblaðanna
tilefni til að rifja upp eftirfar-
andi:
í tillögunni um landhelgismál-
ið, sem núv. stjórnarflokkar
fluttu á Alþingi vorið 1971, sagði
m.a.:
,,Þá felur Alþingi ríkisstjórn-
inni að hafa á alþjóðlegum vett-
vangi sem nánast samstarf við
þær þjóöir, sem lengst vilja
ganga og miða vilja mörk fisk-
veiðilandhelgi við landfræöilegar,
jarðfræðilegar, liffræðilegar, fé-
lagslegar og efnahagslegar að-
stæður og þarfir ibúa viðkomandi
strandrikis.”
Hér kemur fram ótviræður
stuðningur við 200 milurnar, sem
voru þá ýtrustu kröfur um efna-
hagslega lögsögu. Núverandi rik-
isstjórn flutti þessa tillögu ó-
breytta á þinginu 1971. Þegar far-
ið var að vinna að allsherjarsam-
komulagi milli flokkanna eftir
áramótin 1972, kom m.a. i ljós, að
það myndi greiða fyrir sam-
komulagi, ef þetta atriði væri fellt
niður. Það er þvi ekki að finna i
þeirri tillögu, sem Alþingi sam-
þykkti einróma, en af hálfu rikis-
stjórnarinnar var tekiö fram, að
stefna hennar væri eigi að siöur ó-
breytt I þessum efnum.
Þegar þetta er haft i huga, er
sérstök ástæða til að fagna þvi, að
Sjálfstæöisflokkurinn skuli nú
lýsa stuöningi við 200 milurnar.
Það er mikil framför frá þvi I
febrúar 1972.
Alþjóðadóm-
stóllinn og
Sjólfstæðismenn
Sú yfirlýsing Sjálfstæðisflokks-
ins, að hann vilji láta lögfesta 200
milna fiskveiðilögsögu fyrir árs-
lok 1974, getur ekki þýtt annað en
það, að hann er orðinn andvigur
þvi, að íslendingar hliti úrskuröi
Alþjóðadómstólsins, ef hann
gengur á móti þeim. Þetta hlýtur
jafnframt að þýða það, að Sjálf-
stæðisflokkurinn sé orðinn mót-
fallinn venjulegum málflutningi
fyrir dómnum, þvi að slikt væri
höfuðmóðgun við dóminn, ef það
er jafnframt látið fylgja, að ts-
lendingar muni engu skeyta úr-
skurði dómsins, ef hann gengur á
móti þeim.
Það er full ástæða til að fagna
þvi, að afstaða Sjálfstæðisflokks-
ins til Alþjóðadómsins virðist orð-
in gerbreytt, þvi að ekki er hægt
að vera samtimis fylgjandi þvi að
færa fiskveiðilögsöguna út i 200
milur og að hlita úrskurði dóm-
stólsins, sem enginn veit hver
verður.
Þ.Þ.