Tíminn - 02.09.1973, Blaðsíða 39

Sunnudagur 2. september 1973
TÍMINN
39
® Litið yfir
þáttur búskaparsögu minnar.
Arin 1932-33 var stofnað mjókur-
samlag i Borgarnesi. Reis það
upp úr vanmáttugum félagsskap
um mjólkurvinnslu, sem hafði
verið þar áður. Arið 1934 byggði
ég fjós yfir tuttugu og tvær kýr.
Þá var hún að herja á sauðféð,
garnaveikin, sem Niels Dungal
fann upp lyfið gegn siðar. En ég
byggði mit't fjós svona stórt vegna
þess, að ég hélt að ég gæti lifað á
þeim kúm, sem i fjósið kæmust,
ef ekkert rættist úr með sauðfjár-
búskapinn, Annars var ég búinn
að koma upp nokkuð stóru fjár-
búi, þegar þetta var. Ég mun hafa
verið með um það bil þrjú hundr-
uð fjár á fóðrun um þetta leyti.
Satt að segja þótti mér það
skemmtilegra en að fást við
kýrnar og mjólkurframleiðsluna,
en maður varð að haga sér eftir
aðstæðunum, og þróunin varð sú,
að mjólkurframleiðslan varð
sterkasta haldreipið i minum
búskap.
— Þú nefndir ánægju af
kindum. Hvaða húsdýr þóttu þér
skemmtilegust?
— Umgengni við hesta þótti
mér alltaf ánægjulegust. Framan
af árum þurfti ég mikið á hjálp
þeirra að halda, bæði við
heyskap, jarðvinnslu og ferðalög.
Þegar flest var, átti ég átta hesta,
sem hægt var að setja fyrir drátt,
og ég átti lika búning á þá, svo að
þeir gátu allir verið að störfum
samtimis, hvort sem heldur var
við að brjóta land eða afla heyja.
Svo leið nú timinn. Upp úr strið-
inu komu dráttarvélarnar og ég
fékk fljótt eina. Þá léttist á klár-
unum minum, einkum þó erfiðið
við jarðræktina.
Hrossaeign og mjólkur-
framleiðsla.
— Er þarna góður útigangur
fyrir hross, eða þurftir þú að hafa
þetta allt á innigjöf?
— Stóðið bjargaði sér mestu
leyti úti. Það voru sjaldan svo
erfiðir vetur, að þyrfti að hýsa
stóðmerar og unghesta, en folöld
og veturgamalt, og eins vinnu-
hestarnir — þetta var allt á gjöf.
— Attir þú margt i stóði?
— Yfirleitt ól ég upp öll min
hross sjálfur, þau voru komin út
af stofni föður mins. Það er löng
saga og alls ekki ómerk, hvernig
þessi hrossaeign komst á rekspöl,
en kannski er ofmælt að tala um
stóð, þótt ég notaði það orð áðan.
Þetta voru svona á milli tuttugu
og þrjátiu hross, þegar flest var.
Og þegar ekki voru efni til að
kaupa hesta, hvorki til vinnu eða
skemmtunar, leiddi það af sjálfu
sér, að maður sækti þá i sitt eigið
bú.
— Þú hlýtur að hafa selt eitt-
hvað af hestum, fyrst þú varst
með svona mikla hrossfram-
leiðslu?
— Já, dálitið gerði ég það þvi,
einkum meðan erfiðast gekk að
standa i skilum við skuldirnar. Þá
seldi ég allt, sem ég gat við mig
losað. En það verður að segjast,
að þegar verðþensla striðsáranna
var komin til sögunnar, batnaði
hagurinn miklu fljótar en mann
hafði nokkru sinni dreymt um,
enda voru þá börnin sem óðast að
koma á þann aldur að geta
hjálpað manni. Þau áttu vitan-
lega sina hesta, og allt var þetta
til þess, að hrossasalan dróst
mjög saman.
— Og alltaf hefur verið ræktað,
jafnt og þétt?
— Já. Það var sama, hvort árin
voru kölluð kreppuár, striðsár
eða eitthvað annað: Alltaf var
barizt við að rækta eins mikið og
hægt var, og þar kom, að túnið
var orðið allstórt. Þá komu
fjárskipti til sögunnar,
mæðiveikin drap niður féð fyrir
manni. Við sóttum fé til
Vestfjarða, og einn var ég af
þeim, sem þangað fóru til kinda-
kaupa. Það var haustið 1951.
Svo liðu ellefu ár. Það var orðið
margt fé heima, eitthvaðyfir þrjú
hundruð kindur. Þá kom annar
vágestur til sögunnar. Það
uppgötvaðist garnaveiki í minu
fé. Þá var land mitt girt af, og
árið eftir var allt mitt fé skorið
niður og ég stóð uppi kindalaus.
Siðan hefurekki verið sauðkind á
Skálpastöðum.
Þegar hér var komið við sögu,
höfðum við stofnað félagsbú, ég
og synir minir tveir, og nú hurf-
um við að þvi ráði að byggja fjós
fyrir allmarga nautgripi, og nú
lifir maður á mjólkurframleiðslu.
— Kannski lika á hrossum?
— Þau eru nú meira til ánægju.
Ég er hættur að búa, þótt ég eigi
enn fáein hross, og þótt það komi
fyrir, að ég selji hest og hest,
þegar svo ber undir, þá er það
ekki gert i gróða skyni, heldur
einfaldlega vegna þess, að maður
má ekki fjölga þessu hóflaust. Ég
er orðinn gamall maður, og þarf
ekki á mörgum hestum að halda,
en ég þarf að njóta þeirrar
ánægju, sem hrossin veita mér.
Hestavisur
— Nú má ég til að spyrja þig um
eitt, Þorsteinn: Þú ert auðsjáan-
lega mikill hestamaður. t Borg-
arfirði er skáld á öðrum hverjum
bæ, enda eruð þið sjálfsagt allir út
af Agli Skallagrimssyni.
Þú hlýtur að hafa ort hestavisu,
og þær margar?
— Ekki ég ég svarið fyrir það að
hafa einhvern tima hnoðað
saman hestavisu, En ég hef ekki
lagt svo mikið upp úr því, að ég
hafi verið að flika þeim hlutum.
— Þú hefur kannski stungið þvi
niður hjá þér til geymslu?
— Ég skal játa, að ég átti
margar yndisstundir með
hestunum minum. Þá getur
maður komizt i það skap að vilja
lýsa hugsun sinni með sérstökum
hætti, og þá hefur það slys hent,
að orðið hafa til ferhendur.
— Ætlar þú ekki að leyfa mér að
birta neina?
— Ég veit ekki, hvað segja skal
um þetta. Mér er ekki fullkom-
lega ljóst, hvort ég hef getað
skilað þvi til annarra eins og ég
fann til sjálfur, þegar mér varð
þetta að orði. — Jú, kannski ég
lofi þér að heyra eina eða tvær
visur Mér kemur þá fyrst i hug
visa, sem ég orti fyrir áratugum.
Hún er um hest, sem mér þótti
vænt um. Það var rauður foli,
sem ég var að temja fyrir annan
mann. Ég var þá nýkominn yfir
ótræðiskeldu, þar sem folinn
hafði stiklað yfir án þess að
sökkva i. Þegar við vorum
komnir niður á árbakkann, gerði
ég þessa visu:
Vel ég finn mér væri það
veigamestur auöur,
ef þú gætir gert mig að
góðum manni, Rauður.
Seinna bar það til, að mér varð
þessi staka á munni:
Aldrei hestur beizli bar
betur spretti feginn,
það var sem hryndu hendingar,
hvar scm hann snerti vcginn.
Laxveiði
— Nú er Borgarfjörður við-
frægur fyrir hlunnindi, meðal
annars lax og silung. Er ekki nóg
af þeim hlutum heima hjá þér?
— Grimsá rennur eftir Lundar-
reykjadal endilöngum. Hún er
mjög laxauðug, og er orðin gull-
kista núna, siðan myndað var
veiðifélag um hana. En það er
ekki nýtt, að hún færi björg i bú á
• Skálpastöðum. Frá þvi að ég var
tiu ára. eða jafnvel enn yngri,
var ég si og æ með veiðarfæri i
nærliggjandi lækjum og siðar i
Grimsá. Ég hef vist fæðzt með
þessa bakteriu, sem
iaxveiðimenn tala um. Það'mun
ekki vera ofmælt þótt sagt sé, að
ég hafi veriðmeð einhvers konar
veiðarfæri i höndunum siðast
liðin sextiu ár. Ég eignaðist af-
bragðs áhöld til þessara hlutaog
veiddi lika oft ágætlega. Fyrir
landi Skálpastaða er Grafarhylur
sem margir þekkja. Það var ekki
óalgengt að dagsveiðin jafnaði sig
upp með tiu, tólf og upp i fimmtán
pund. einu sinni veiddi ég á
sunnudagskvöldi tvo laxa, og var
annar tuttugu og tvö pund, en hin
tuttugu og átta pund. Það er sjálf-
sagt hæsta meðalvigt, sem ég hef
fengiðá einum degi. Og skemmti-
leg var glima við þá.
— Var það lika mikill fjöldi ein-
staklinga, sem veiddist?
— Ég held, að ég hafi aidrei
veitt fleiri en ellefu eða tólf fiska
á dag. Ég man eftir sjö löxum,
sem vógu saman lagt hundrað og
átta pund. Það var falleg veiði og
ánægjulegt dagsverk, að auðvitað
fór ég margar fýluferðir. Þær
gleymast, en hitt situr eftir, sem
ánægjulegt var.
Á félagslegum
grundvelli
— Þú gazt þess áðan, að þið
hefðuð búið félagsbúi, feðgarnir.
Þið hafi þá fengið samfellda
þróun i stað kynslóðabiis?
— Það er lögmái lifsins, að einn
gengur úr leik og annar tekur við.
Þau skipti urðu auðvitað heima á
Skálpastöðum eins og annars
staðar. En ég leyfi mér að segja,
að þau hafi ekki viða orðið með
ánægjulegri hætti en þar. Upp úr
1960stofnuðum við félagsbú, tveir
synir mfnir og ég bjuggum þannig
i um það bil áratug. Það var mjög
skemmtilegur tími í mfnum
búskap, og ég gleðst mjög yfir
þvi, að búskapur minn skyldi
enda á þann hátt, að þessir
tveir nýtu menn tóku við honum 1
tiu ár, eða tæplega það, gat ég
búið með þeim og siðan dregið
.mig út úr, þegar allt var komið á
góðan rekspöl.
— Ert þú alveg hættur búskap
núna?
— Já, ég dró mig til baka frá
féiagsbúskapnum árið 1970, og
hef ekki verið bóndi siðustu tvö
árin. Ég vildi hætta, og hafði tii
þess margar gildar ástæður.
Starfsþrek mitt var ekki hið sama
og áður, og ég fann, að ég gat ekki
boðið upp á sömu afköst og þeir,
sem að búskapnum stóðu með
mér. Auk þess vildi ég hætta,,
áður en ég væri kominn i kör. Mig
langaði að lifa dálitið frjálsu lifi
seinustu árin, svipast um i minu
eigin landi og öðrum. Ég vissi
lika, að ég gat hætt áhyggjulaus
þess vegna, að synir minir héldu
starfi minu áfram.
— Þið hafið nátúrlega ekki
verið iðjulausir, eftir að þið voruð
farnir að búa þrir i félagi?
— Nei, það var alltaf veriö
eitthvað að gera. Arið 1964
réðumst við i að byggja stórt fjós.
Það tekur rösklega hundrað naut-
gripi, enda þurfti þess, þvi að
höfðatalan i fjósi hefur komizt
eitthvað yíir hundraðið, þegar
flest hefur verið. Þetta var
félagsátak, og heppnaðist vel,
þótt þau hafi sina kosti og galla,
þessi lausagöngufjós. Það er litil
vinna að hirða þetta og reka.
— Eru gripirnir látnir ganga
lausir i fjósinu?
— Já, þar er aldrei bundin kýr,
og ungviðið er haft laust i sinum
stium. Það er ekki annað að gera
en að koma fóðrinu til gripanna,
vatnið hafa þeir hjá sér, og svo er
allt á grindum með tveggja og
hálfs meters hauggeymslu undir,
svo að skepnurnár eru alltaf
þurrar og þokkalegar. Ég hef
ekki getað betur séð, en að
skepnum liði ágætlega við þessar
aðstæður.
— Hvað eru eiginlega margar
mjólkandi kýr,i hundrað gripa
hjörð?
— Það er dálitið misjafnt.
Svona á milli sextiu og sjötiu. Það
þarf gifurlega mikið kálfauppeldi
til þess að halda við svo stórum
stofni, þvi að mjólkurkýr heltast
úr lestinni af fleiri ástæðum en
elii einni saman. Kvigur mis-
heppnast stundum, og margt
fleira getur bjátað á.
Á góðu kveldi
— Viltu ekki segja eithvað
fleira um búskapinn?
Það held ég ekki. Það gæti
litið út eins og lofgerðaróður frá
sjálfum mér um mig og mina
syni. Ég vil aðeins bæta þvi við,
að mér finnst þettá ánægjulegur
endir á búskaparsögu gamals
manns. Nú er ég orðinn „kóngsins
lausamaður”, get verið þar sem
mér gott þykir og hef ekki undan
neinu að kvarta.
— Þú ert nú reyndar búinn að“
segja það, — en ertu ekki
ánægður með lifið, eins og það
varð?
— Jú sannarlega. t gamla daga
voru það kallaðar góðar sögur.
sem enduðu vel, og ég get ekki
annað séð, en að það eigi við um,
mina starfssögu Hún var að
visu erfið og meira að segja
kannski tvisýn, um skeið, en þetta
þróaðist allt til þeirrar áttar að
fara batnandi. Ég get ekki annað
en verið ánægður, og ég er ekki
þreyttari né svartsýnni en svo, að
ég held að ég myndi halla mér að
landbúnaði, ef ög væri á
manndómsárum núna, og ætti að
velja mér ævistarf.
— vs
Skrifstofustörf
Stúlkur óskast uú þegar til afgreiðslu- og
skrifstofustarfa.
Upplýsingar hjá skrifstofustjóra.
Tollstjóraskrifstofan,
Tryggvagötu 19, simi 18500.
TISSA
WEERASINGHA
FRÁ CEYLON
iingur inaður — sem nýlokið
liefur liiiigu luími við Hibliu-
skóla i Ramlarikjunum —
verður gestur okkar i Fila-
•lelfiu, ilátúiii 2, Reykjavik,
(lagana
2. til 9. sept.
Rihliukennsla verður livern
<lagkl.5e.h. — Irá þriðjudegi
til föstudags.
Éiunig verða vakningasam-
komur á hvcrju kvöldi kl.
K.30. — Ath. á sunnudags-
kvöldum kl. 8.00.
Við viljum livetja þig til að
nota þetta cinslæða tækifæri
til að koma og hlusta á fram-
úrskarandi predikára.
Þakpappa
Asfaltpappa
Veggpappa
Ventillagspappa
Loftventla
Niöurföll fyrir
pappaþök
Þakþéttiefni
Byggingavöru-
verzlun
TRYGGVA
HANNESSONAR
Suðurlandsbraut 20
Simi 8-32-90
r, KALT B0RÐ\
í HADEGINU L
f NÆG BILASTÆDI \\
BLÓMASALIJR
mm
LOFTLBÐIR

\*

BORÐAPANTANIR I SIMUM
22321 22322
BORÐUM HALDIÐ TIL KL. 9.
VÍKINGASALUR