Tíminn - 02.09.1973, Blaðsíða 21

Sunnudagur 2. september 1973
TÍMINN
21
Timamynd. Róbert.
eitthvað á þriðja hundrað, þegar
það varð flest.
Samstarf Borgfirðinga
og Árnesinga i haustleit-
um.
— Hafði faðir þinn gaman af
skepnum?
— Já, alveg sérlega. Og hann
var svo glöggur á skepnur, að ég
held að mér sé óhætt að fullyrða,
að hann hafi þekkt hvern hest
aftur, sem hann hafði einu sinni
séð. Hann var oft valinn til þess
að vera við sundurdrátt á fé, af
þvi að hann þekkti svo mörg
mörk. Hann lifði sig alveg inn i
þessa hluti.
— Eru ekki góðir sauðfjárhagar
og afréttarlönd þarna?
— Jú, það má segja. Afréttur-
inn nær frá byggðinni, inn að Oki
og á Kaldadal. Við leituðum
Kaldadal i hverri leit og siðan
austur á sýslumörk Arness- og
Borgarfjarðarsýslna. Vestur með
Oki leituðum við norður að Flóka-
dalsá, en þar skiptast lönd Lund-
dælinga og Reykdælinga. Réttin
heitir Oddsstaðarétt, og þar var
réttað alla þá stund siðan ég man.
Þegar ég man fyrst eftir, var þar
alltaf margt fé úr Arnessýslu.
Menn komu úr Laugardal og,
Grimsnesi, og mér eru minnis-
stæðir sauðahóparnir, sem þeir
ráku heim á leið frá réttinni. A
þessum árum var það samkomu-
lag á milli Lunddælinga og
Árnesinga, að hinir fyrrnefndu
hirtu fé Arnesinga i Fljótstungu-
rétt og einnig að nokkru i Rauð-
gilsrétt, en Arnesingar smöluðu
saman fé Borgfirðinga, þvi sem
komið hafði fyrir þar fyrir
austan, og komu þvi vestur i
Þingvallarétt. Seint á haustin var
svo gerður millirekstur með það
fé, sem eftir hafði orðið. Þessi
verkaskipti sýslnanna fóru hið
bezta fram og voru öll hin
ánægjulegustu.
— Þú varst að minnast á sauði
þeirra Arnesinga. Var ekki lika
sauðabúskapur hjá ykkur i
Lundarrey kjardalnum ?
— Faðir minn hafði ekki sauði
svo teljandi væri. Þó voru þeir
jafnan til heima, og fram á
siðustu ár hafði pabbi þann sið að
gelda nokkur lömb, en mest var
það til gamans. Sauðaeign var
aldrei neinn liður i hans búskap.
Hins vegar hafði hann alltaf
gaman af kindum. Hann var frá-
bærlega glöggur á þær og honum
var það yndi að eiga fallegt fé.
Þorsteinn á Skálpastööum liefur ekki setiö auöum höndum um dag-
ana. Auk þess aö vera umsvifamikill bóndi hefur hann verið hrepp-
stjóri sveitar sinnar og setiö i hreppsnefnd um áratuga skeiö, og gegnt
mörgum öörum trúnaðarstörfum. En þrátt fyrir allt annrikiö og fram-
takssemina hefur Þorsteinn alltaf mátt vera að þvi að njóta þeirra un-
aössemda, sem sveitalifið hefur upp á aö bjóða. Hann er laxveiðimaö-
ur niikill og hefur átt ótaldar ánægjustundir á bökkum árinnar, sem
lellur um dalinn hans. Hann er lika ágætur hestamaður, hefur jafnan
átt margt hrossa og stundaö tamningar, bæöi fyrir sjálfan sig og aðra.
Þá er og þess aö geta, aö Þorsteinn hefur ort um hesta sina, — fleira og
meira en hann sýnir almenningi.
l'm þennan fjölhæfa dugnaöarmann — sem sýnist að minnsta kosti
tiu árum yngri en hann er — er dálitiö hægt aö fræöast meö þvi að lesa
meöfvlgjandi viðtal.
Skólaganga.
— Það er nú mál til komið að
snúa sér að sjálfum þér. Þú hefur
farið i búnaðarskóla, þegar þú
hafðir aldur til?
— Fyrst fór ég tvo vetur að
Núpi i Dýrafirði. Það var 1919-
1920 og 1920-21. Siðan fór ég að
Hvanneyri og varð búfræðingur
þaðan vorið 1923.
— Attu ekki góðar minningar
frá þessum frægu menntasetr-
um?
— Jú, mikil ósköp. Þær eru1
fleiri en svo að hugsanlegt sé að
gera þeim nein viðhlitandi skil i
stuttu viðtali. Ég minnist bæði
skólasystkina minna og fólksins
sem var starfandi við skólana
með ánægju, sem engan skugga
ber á. A Núpi hófust kynni min og
konunnar minnar, sem verið hef-
ur min hamingja.
— Séra Sigtryggur hefur verið
skólastjóri á Núpi þegar þetta
var?
— Já, já, hann var það þá. Þar
fór maður sem var kennari af
köllun og innri þörf. Ég held að
það sé rétt með farið, að hann hafi
verið innan fermingaraldurs,
þegar hann var farinn að kenna
norður i Eyjafirði. Slik var
fræðsluhneigðin sem með honum
bjó. t raun og veru vann hann
kauplaust við skólann á Núpi um
langt árabil. Að visu reiknaði
hann sér kaup, nokkuð yfir tvö
þúsund krónur, en hann gaf skól-
anum alltaf jafnháa upphæð ár-
lega.
— Það hefur verið gott að læra
hjá honum?
— Þeir sem á annað borð vildu
læra, gátu varla annað. Hann var
ágætur islenzkumaður og kenndi
hana. Hann var mjög söngelskur
og samdi bæði lög og ljóð. Það var
ósk hans og þrá, að unga fólkið
hefði gagn af samvistunum við
hann. — Hitt er annað mál, að
skilyrðin, sem skólinn á Núpi átti
við að búa, myndu flestum þykja
frumstæð nú á dögum.
— Var ekki lif i tuskunum,
þegar komið var að Hvanneyri?
— Stofnanirnar eru ólikar.
Núpur var að mörguleyti sniðinn
eftir lýðháskólunum dönsku. Það
var ekki strangt með próf, en þó
voru þau um hönd höfð þar.
A Hvanneyri voru eingöngu
strákar, sem auðvitað voru uppi-
vöðslusamir. Við vorum að vaxa
og þurftum að hrista úr klaufun-
um og reyna á kraftana. Það var
mikið flogizt á og mikið verið i
knattspyrnu. Þegar ég lit yfir það
nú, eftir hálfa öld, finnst mér það
allt hafa verið harla gott.
Skólastjóri á Hvanneyri var
hinn þjóðkunni maður, Halldór
Vilhjálmsson, höfðingi i sjón og
raun. Það var ekki aðeins að hann
stýrði skólanum með inni mestu
prýði, heldur var hann lika slikur
bóndi sjálfur, að hann átti þar
stórglæsilegt bú.
— Eru ekki einhverjir félagar
þinir frá Hvanneyri þér sérstak-
lega minnisstæðir?
— Þetta voru allt svo einstak-
lega skemmtilegir og ágætir
félagar, að ég treysti mér ekki til
þess að nefna þar einn öðrum
fremur. Ég get ekki sagt um það
nú og hér hverjir þeirra gerðust
bændur og hverjir ekki, en ég
veit, að meirihluti þeirra urðu
bændur. Og hitt held ég að mér sé
óhætt að fullyrða, að þeir hafi
allir orðið hinir nýtustu þjóð-
félagsþegnar, hver á sinum stað.
Heimilisstofnun og bú-
skapur.
— Svo hefur þú haldið heim i
Skálpastaði og gerzt þar bóndi,
þegar þú hafði lokið námi?
— Þegar ég fór að Hvanneyri,
voru ástæður föður mins þannig,
að ég varð að kosta mig sjálfur.
Ég átti tvö eða þrjú hross og seldi
þau til þess að geta farið i skól-
ann. Og þegar ég fór úr skólanum
um vorið, var pyngjan harla létt.
Næstu sex ár liðu við ýmis
störf, heima og heiman. Árið 1929
gekk ég i hjónaband og átti þá eitt
ár lögheimili á Akranesi. Ég var
sjómaður á vertiðinni en stundaði
húsabyggingar um sumarið.
Vorið eftir fluttist ég aftur heim
að Skálpastöðum og byrjaði þar
búskap, að visu við alíerfið skil-
yrði, þvi að einmitt það ár varð
verðfall á landbúnaðarafurðum,
en ég hafði keypt allt i skuld. Það
voru erfið ár, sem þá fóru i hönd.
— Já, erfið ár, segirðu. En
hvenær gaztu þá farið að hefjast
handa með allar þær miklu um-
bætur, sem þú gerðir á jörðinni?
— Þær hófust strax fyrsta
vorið. Þá sáði ég grasfræi i meira
en hektara, og þar með byrjaði sá
F'ramhald á bls. 39.
það rétt, að þaö hafi verið
skömmu eftir 1920, sem hann
flutti um það tillögu i búnaöar-
félagi sveitarinnar, að virkjaöur
yröi foss þar inni i dalnum til þess
að raflýsa sveitina, svo að bænd-
ur gætu notað sauðataöið á túnin.
Þá var ekki tilbúinn áburður bú-
inn að ryðja sér til rúms, hvað þá
að hann væri orðinn sá liður i bú-
skapnum sem hann er nú.
— Var ekki nær eingöngu sauð-
fjárbúskapur i Lundarreykjadal
á þessum árum?
—Ég sat tvö sumur yfir kviaám
— og leiddist það ákaflega.
Seinna- hjásetusumarið mitt var
1913. Þá var verið að byggja
fjárhús og hlöðu heima, og munu
fráfærurnar hafa verið gerðar til
þess að drýgja matföngin, af þvi
að óvenjumargt var um manninn
á bænum það sumar. Það var fullt
af geldfé allt i kring, þar sem ég
sat hjá ánum, þær höfðu ekki
verið i kvium ein tvö eða þrjú
undanfarin sumur og voru þvi
óþægar mjög. Heima glumdu
hamarshöggin og þau bárust til
min i hjásetuna, ef gott var veður.
Það jók til mikilla muna á óyndi
mitt, þvi að heima vildi ég vera
að sniglast i kringum smiðina, en
hlaut nú þess i stað að eltast við
óþægar kviaær.
— Þú átt þá ekki neinar róman-
tiskar endurminningar um hjá-
setu?
— Nei, það get ég ekki sagt.
— Það hefur ekki verið kominn
neinn teljandi kúabúskapur á
þessum árum?
— Ég ætla, að faðir minn hafi
oftast átt þetta fjórar til sex kýr.
Heimilið var alltaf nokkuð stórt.
Svo átti hann i kringum hundrað
og fimmtiu ær, þegar flest var, en
þá áttum við, börnin lika kindur,
svo að allt i allt hefur féð verið
Skálpastaðir i Lundareykjadal.