Tíminn - 02.09.1973, Blaðsíða 19

• Sunnudagur. '2. s'eptember 1973
TÍMINN
19
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Askriftagjaid 300 kr. á mánuöi innan lands,
i lausasölu 18 kr. eintakiö.
Blaðaprent h.f
Matvælaskortur í USA
Fyrir nokkru f 1 utti Erlendur Einarsson, for-
stjóri SIS, stutt spjall i útvarpið um verðlag á
landbúnaðarvörum og fiski á Bandarikja-
markaði og áhrif verðstöðvunar Nixons á þró-
un mála. Benti hann á, að verðstöðvunin hefði
leitt til þess að bændur gengu á bústofn sinn og
fóðurvörur til kjötframleiðslu voru seldar frá
Bandarikjunum.
Erlendur sagði m.a.:
„Hækkun á bandariskum landbúnaðarvör-
um hefur orðið mjög mikil á þessu ári. Verð á
sojabaunum hefur þrefaldazt, nautakjötsverð
hefur hækkað um 80-100%. Mikil verðhækkun
hefur átt sér stað á svinakjöti og kjúklingum.
Þá hefur beinlinis skortur á kjötvörum gert
vart við sig undanfarið og það i vaxandi mæli.
Ráðagerðir um aukningu framleiðslu virðast
ekki hafa verkað, enda tekur það nokkurn tima
ef auka á t.d. kjötframleiðslu. Fljótvirkast er
að auka framleiðslu á kjúklingum, en fram-
leiðslutimi þeirra er ekki nema um 2 mánuðir.
Hins vegar er talið að heilt ár þurfi til þess að
sjá aukningu á svinakjötsframleiðslu og 2 ár
eða meir, ef um framleiðslu nautakjöts er að
ræða.
Fyrr á þessu ári fóru fram i Bandarikjunum
af hálfu húsmæðra mótmælaaðgerðir vegna
hækkandi verðlags landbúnaðarafurða. Nú
geta hinar sömu húsmæður hins vegar mót-
mælt þvi, að það gerist nú æ tiðara, að nauta-
kjöt fáist ekki i verzlunum.
Það virðist augljóst, að mikill skortur á
fóðurvörum, en þær eru undirstaða kjöt- og
mjólkurframleiðslu, geri nú vart við sig i
heiminum. Efnahagsbandalagslöndin hafa ný-
lega ákveðið að setja sérstakan skatt á útflutn-
ing fóðurvara, með það fyrir augum, að dregið
verði úr útflutningi.
Við íslendingar njótumnúgóðsaf þvi alvar-
lega ástandi, sem skapazt hefur i þessum mál-
um. Á þetta við um stórhækkað verð á útflutn-
ingsvörum okkar t.d. fiskimjöli, — og freðfiski,
sem fer á Bandarikjamarkað. Sem dæmi um
hækkanir má nefna, að Cif verð á islenzku
fiskimjöli hefur hækkað á einu og hálfu ári úr
15/50 pr. kg. i 72/60, en verð á þessari vöru get-
ur verið mjög breytilegt. Þá hefur verð þorsk-
blokka hækkað mikið á þessu ári.
Fyrir íslendinga, sem byggja afkomu sina á
framleiðslu matvæla, hlýtur stóra spurningin
að vera sú, hvort ekki komi verðfall eftir þess-
ar gifurlegu hækkanir. Á þvi hlýtur að vera
mikil hætta. Á hinn bóginn velta menn þvi nú
fyrir sér, hvort varanlegur skortur á matvæl-
um i hinum vestræna heimi sé að byrja að gera
vart við sig. Ef svo væri og enda hvort sem er,
ættu íslendingar að þakka fyrir, hve islenzkir
bændur hafa aukið mikið ræktun og fram-
leiðslu á undanförnum árum og menn ættu að
láta það vera að hnýta i bændur fyrir að vilja
yrkja jörðina, sem með þvi eru að tryggja, að
íslendingar geti verið sem mest sjálfum sér
nógir um framleiðslu matvæla.”
Þessi orð Erlendar Einarssonar ættu þeir að
hugleiða, sem hafa talið islenzkan landbúnað
dragbit i islenzkum þjóðarbúskap.
— TK
ERLENT YFIRLIT
Arabar sætta sig
vel við Kissinger
Leysir hann deilu þeirra og ísraels?
Nowswi'ok hofur hór fært Kissinj'er i gorvi Motternichs.
FATT er nú meira umræbu-
efni i alþjóðmálum en utan-
rikisráðherraskiptin i Banda-
rikjunum. Yfirleitt erþeim vel
tekið, þvi að Rogers hefur þótt
aðgeröalitill og sviplitill utan-
rikisráðherra, en þeim mun
mcira orð hefur farið af
Kissinger. Raunverulega er
þetta þó varla rétturdómur.
þvi að verkaskiptingin - milli
þeirra hefur öll verið
Kissinger i vil. Kissinger
hefur sem sérstakur ráðgjafi
Nixon annazt þau svið utan-
rikismála, þar sem mests
árangurs var að vænta sökum
breyttrar afstöðu Svoétrikj-
anna og Kina. Það, sem heíur
áunnizt hjá Kissinger i sam-
bandi viö Vietnam og bætla
sambúð við kommúnistisku
stórveldin, er ekki nema að
háfu Ieyti verk hans og
Nixons. Sá árangur, sem þar
hefur náðst, byggist að miklu
leyti á breyttri afstöðu
þessara rikja til
Bandarikjanna. Án þeirrar
breytingar hefðu Nixon og
Kissinger engu áorkað. Hitt
ber hins vegar að viðurkenna,
að þeir tóku vel hinni breyttu
afstöðu Kina og Sovétrikjanna
og eiga þannig sinn þátl i þeim
árangri, sem hefur náðst.
Vissulega ber að meta hann að
verðleikum og það jafnframt,
að Kissinger hefur sýnt það i
skiptum sinum við ráðamenn
Sovétrikjanna og Kina, að
hann er bæði hygginn og
laginn samningamaður, og þó
fastur fyrir, þegar þess er
þörf. Þess vegna er það al-
mannarómur, að hann sé vel
að hinu nýja starfi sinu
kominn.
ROGERS hefur goldið þess,
að honum hefur verið ætlað
það svið utanrikismála, þar
sem helzt hefur hallað undan
fæti. Minni spenna milli
austurs og vesturs og bætt
sambúð Sovétrikjanna bæði
við Vestur-Evrópu og Banda-
rikin, hafa leitt til þess, að
Bandarikin og Vestur-Evrópa
hafa getað leyft sér að vera
meira ósammála en áður og
láta ágreiningsefni sin koma
skýrar i ljós. Jafnhliða hafa
svo ný vandamál skapazt i
sambúð þessara rikja, m.a.
efnahagsteg. Þá hefur dregið i
sundur milli Bandarikjanna
og Suður-Ameriku, m.a.
vegna aukinnar sjálfstæðis-
stefnu ýmissa rikisstjórna
þar. Þá hafa Bandarikin sýnt
málefnum Afriku aukið tóm-
læti. Rogers hefur sennilega
haft takmarkaða aðstöðu til
þess að geta sinnt þessum
málum sem skyldi, og heldur
ekki verið nægilega skapandi
og áhugasamur til að geta
gert það, þótt aðstaða hans
væri betri. Rogers reyndist
allgóður dómsmálaráðherra i
stjórn Eisenhowers, en utan-
rikisráðherraembættið virðist
hafa hentað honum sfður.
Það verður eitt af fyrstu
verkefnum Kissingers að
reyna að bæta sambúð Banda-
rikjanna og Vestur-Evrópu að
nýju. t þeim efnum veltur ekki
minna á afstöðu Vestur--
Evrópurikjanna en Banda-
rikjanna sjálfra, en Vestur-
Evrópa virðist enn ekki vera
búin að gera sér þess fulla
grein, að hún getur ekki gert
sömu kröfur til Bandarikj-
anna og áður, t.d. að Banda-
rikin hafi fjölmennt varnarlið
i Evrópu. Það var eðlilegt
ástand meðan Vestur-Evrópa
var i rústum eftir styrjöldina,
en er óeðlilegt nú, þegar rikin
þar eru ekki aðeins risin úr
rústunum, heldur sum orðin
hlutfallslega eins elnahags-
lega sterk eða sterkari en
Bandarikin. Vegna þess hve
það.er rikt i Evrópuþjóðunum
að gera miklar kröfur lil
Bandarikjanna, getur það
hlutverk, sem hér biður
Kissingers, orðið næsta
vandasamt.
Á sama hátt getur þá reynzt
Kissinger vandasamt að koma
sambúðinni við Suður-
Ameriku i sæmilegl horf.
Sambúðin við Afrikurikin
getur oltið á þvi, hvaða af-
stöðu Kissinger tekur til kyn-
þáttamáianna þar, og livort
hann heldur áfram óbeinum
stuðningi við Fórtúgal.
ÞOTT þau mál, sem hér
hafa verið nefnd, geli orðið
vandasöm, eru þau þó aldrei
nefnd sem stærsta vanda-
málið, er biður Kissingers.
Ollum blöðum, sem um þetta
hafa rætt, kemur saman um,
að mesta vandamálið, er biði
Kissingers, sé deila tsraels og
Arabarikjanna. Þar færist nú
yfirgangur Israelsmanna i
aukana, þar sem þeir haga sér
orðið á herteknu land-
svæðunum likt og þeim væri
ætiað að vera hluti tsraels til
frambúðar. Þetta eykur
hefndarhug Araba og þvi
getur komið til styrjaldar
hvenær, sem er. óneitanlega
bera Bandarikin ábyrgð á
þessu ástandi, þvi að tsrael
gæti ekki fylgt áfram yfir-
gangsstefnu sinni, nema þvi
bærist mikil aðstoð frá
Bandarik junum. Það væri
m ,a. eðlileg afleiðing af þessu,
að Arabarikin reyni að koma
höggi á Bandarikin, þar sem
þau eru viðkvæmust fyrir, en
það er i oliumálunum. Banda-
rikjunum gæti eynzt það mjög
erfitt, ef Arabarikin draga
verulega úr oliusölu til þeirra.
Inn á þá braut hljóta Araba-
rikin að fara fyrr eða siöar, ef
Bandarkin beita ekki áhrifum
sinum til að draga úr yfir-
gangi tsraels.
Fljótt á litið, ætti tilnefning
Kissingers sem utanrikisráð-
herra að niælast illa fyrir i
Arabalöndunum, þar sem
hann er lyrsti (Jyðingurinn,
sem gegnir þessu embætli i
Bandarikjunum. Niðurstaðan
virðist þó sú, að lilnelningu
hans sé sæmilega lekið i Ara-
balöndunum. Ef til vill stafar
þetta af þvi, að það sé hald
Araba að vegna þess, að
Kissinger er sjálfur Gyðingur
eigi hann auðvcldara með að
fá tsraelsmenn til tilslökunar.
Þá muni Kissinger gjarnan
vilja sýna það, að hann láti
ekki skyldleikann við ísraels-
menn ráða gerðum sinum.
KISSING ER er rétt
fimmtugur að aldri, þegar
hann tekur við utanrikisráð-
herraembættinu. liann varð
fimmtugur um það leyti, sem
hann kom til tslands á siðastl.
vori. Hp.nn er fæddur i Vestur-
Þýzkalandi, en foreldrar hans
flúðu þaðan til Bandarikjanna
1938 vegna ofsókna Nasista.
Gáfur Kissingers þóttu koma
vel i ljós, er hann var i Banda-
rikjaher á árunum 1943—45.,
og hvöttu félagar hans hann til
mennta, enda varð það úr.
Námsferill hans var glæsi-
legur og náði hann tiltölulega
ungur þvi marki að verða
prófessor við Harvard-
háskóla. Hann beitti sér fyrir
framboði Rockfellers i for-
setakjörinu 1968 og kom þvi
móVgum á óvart, er Nixon
gerði hann að sérstökum ráð-
gjafa sinum eftir kosningar-
nar. Samvinna þeirra hefur
gengið ótrúlega vel, enda
munu þeir eiga margt sam-
eiginlegt. Kissinger hefur
boðað, að hann muni sem
utanrikisráðherra leggja
áherzlu á náið samstarf við
þingið og að veita sem beztar
upplýsingar um það, sem
fram fer. Það getur skipt hann
miklu ef honum tekst þannig
að ná góðu samstarfi við
þingið og blöðin.
Þ.Þ.