Tíminn - 01.12.1974, Blaðsíða 19

Sunnudagur 1. desember 1974.
TÍMINN
19
r
tJtgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I
Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur f Aðaistræti 7, sfmi 26500 — afgreiðslusimi 12323 —
auglýsingasími 19523.
Verð i lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.
Stækkun áburðar-
verksmiðjunnar
Páll Pétursson hefur nýlega lagt fram i sam-
einuðu þingi tillögu til þingsályktunar um að
Alþingi ályktaði að fela rikisstjórninni að láta nú
þegar gera könnun á þvi hvort ekki sé timabært
að hefjast þegar handa um stækkun Áburðar-
verksmiðju rikisins i Gufunesi, þannig að hún
geti sem allra fyrst fullnægt þörf landsmanna
fyrir framleiðsluvörur verksmiðjunnar. Enn
fremur verði gerð könnun á þvi, hvort ekki komi
til greina stækkun verksmiðjunnar með útflutn-
ing áburðar fyrir augum. Ef könnun þessi leiðir
það i ljós, að stækkun verksmiðjunnar sé þjóð-
hagslega hagkvæm, felur Alþingi rikisstjórn að
láta semja og leggja fram á Alþingi frumvarp um
stækkun verksmiðjunnar. Könnun þessari verði
hraðað svo sem frekast er kostur, þannig að
niðurstöður hennar liggi fyrir áður en þeirri raf-
orku, sem tiltæk verður i landinu i nánustu
framtið, er ráðstafað til annarra greina orku-
freks iðnaðar.
í greinargerð fyrir tillögunni segir á þessa leið:
,,Það er alkunna hversu áburðarverð i veröld-
inni hefur hækkað stórkostlega undanfarið. Sam-
kvæmt upplýsingum Áburðarverksmiðju rikisins
mun áburðarverð til bænda a.m.k. tvöfaldast á
næsta vori.
Bændur hafa af þvi miklar áhyggjur hvernig
þeir geti mætt þessari stórfelldu hækkun. Það er
augljóst, að allra leiða verður að leita til þess að
halda niðri áburðarverðinu, enda hefur það áhrif
á afkomu landsmanna allra.
Fyrirsjáanlegt er að notkun áburðar ætti að
stóraukast i landinu á næstu árum, m.a. vegna
þess, að ákveðið hefur verið að gera mikið átak i
landgræðslu.
Nú mun Áburðarverksmiðjan framleiða um 2/3
af árlegri áburðarþörf landsmanna, og það er
fyrst og fremst hið háa kaupverð á þeim
þriðjungi, sem við flytjum inn, en gætum að
mestu leyti framleitt sjálfir, sem sprengir upp
áburðarverðið svo mjög sem raun ber vitni. Þar
sem framleiðsla áburðar i Gufunesi byggist að
langmestu leyti á raforku úr fallvötnum, en ekki
á oliu, eins og viðast er erlendis, hafa forsendur
eldri áætlana breytzt islenzkri framleiðslu i hag.
Flutningsmaður leggur áherzlu á það, að eðli-
legra sé að verja þeirri raforku, sem tiltæk verð-
ur i landinu i næstu framtið.til áburðarframleiðslu
fremur en til annarra greina orkufreks iðnaðar.
Reynsla og verkkunnátta íslendinga við áburðar-
framleiðslu er fyrir hendi, þörfin á auknu fram-
leiðslumagni er brýn, framleiðslan veldur ekki
náttúruspjöllum heldur hið gagnstæða, verkefnið
ekki stærra en svo, að það er viðráðanlegt fyrir
Islendinga, og eðlilegra að islenzk fallvötn mali
fremur þessari þjóð gull en útlendingum”.
Hér er tvimælalaust á ferðinni eitt mesta stór-
mál þingsins.
Hersjónvarpið
Atkvæðagreiðslan um tillögu Alberts Guð-
mundssonar sýnir vel hver þingviljinn er varð-
andi sjónvarpsstöð varnarliðsins. Áreiðanlega er
sá þingvilji i samræmi við þjóðarviljann. Vafa-
laust fæst engin lausn á þessu máli fyrr en
varnarliðið hefur komið upp alveg lokuðu kerfi
fyrir sjónvarpssendingar sinar. Þetta mál verður
alltaf til óþurftar fyrir sambúð íslands og
Bandarikjanna meðan sjónvarpið sést einhvers-
staðar utan hins afmarkaða svæðis, sem varnar-
liðinu er ætlað. Þ.Þ.
Charles W. Yost, fyrrv. sendiherra:
Bandaríkineiga enn
góða forustumenn
AAikilhæfir forsetar á árunum 1932—'63
Eisenhower var ef til vill ekki mikilhæfur forseti, en hann gat
stjórnaö mönnum og vakiö traust og glætt kjark.
UM þessar mundir getur að
lesa mörg og löng skrif um
hryggilegan skort á hæfri for-
ustu, bæði i Bandarikjunum og
heiminum yfirleitt. Á þvi leik-
ur naumast efi, að þessar
kvartanir hafa við nokkur gild
rök að styðjast.
Vist er um það, að sú for-
usta, sem álpaðist út i Viet-
namófæruna og var svo rúm
fjögur ár að koma þvi i kring
að hverfa þaðan eftir að búið
var að taka ákvörðun um það,
getur naumast vænzt þess, að
sæta vægilegri meðferð i sög-
unni. Núverandi forusta, hvort
heldur er i Hvitahúsinu eða á
þingi, er varla til þess fallin að
stæla kjark og efla traust
bandarisku þjóðarinnar i
efnahagsþrengingum þeim,
sem að steðja.
Eigi að siður væri bæði
rangt og óheppilegt að draga
af þessum mistökum i náinni
fortið þá ályktun, að banda-
riska þjóðin sé eins og sakir
standa ófær um að ala og
þroska þá afburða forustu,
sem hefir sett svip sinn á sögu
okkar á liðinni tið. Raunin er
og allt önnur þegar betur er að
gáð.
ÉG var minntur á þessa
staðreynd um daginn, þegar
ég var viðstaddur minningar-
athöfn um Paul Hoffman.
Hann byrjáði með tvær hend-
ur tómar og hófst hratt til for-
ustu i stórfyrirtæki. Þegar
hann var hátt á sextugsaldri
hóf hann nýjan feril i opinberri
þjónustu sem yfirmaður
Marshall-áætlunarinnar. Þar
með varð hann yfirsmiður
endurreisnar Evrópu. Hátt á
sjötugs aldri tók hann aftur
við nýju hlutverki, og þá sem
stjórnandi þróunaráætlunar
Sameinuðu þjóðanna. Þar átti
hann viðlika hlut að framför-
um þriðja heimsins og hann
hafði áður átt að endurreisn
Evrópu. Þarna var óneitan-
lega á ferð Bandarikjamaður
á heimsmælikvarða, sem
lagði sitt af mörkum þegar til
hans var leitað og ávallt var
reiðubúinn til forustu þegar
nauðsyn krafði.
Meðal þeirra, sem til máls
tóku við minningarathöfnina
um PaulHoffman, var Averell
Harriman, annar risi af okkar
kynslóð. Hann var einnig við-
skiptajöfur, sem hóf opinbera
þjónustu á miðjum aldri.
Hann gerðist fyrst sérstakur
fulltrúi Roosevelts forseta i
London á fyrri hluta heims-
styrjaldarinnar siðari og siðar
sendiherra i Moskvu. Svo varð
hann ráðherra i ráðuneyti
Trumans, farandsendiherra,
yfirmapur öryggismála, fylk-
isstjóri i New York og vara-
utanrikisráðherra á stjórnar-
árum Kennedys forseta. Nú er
hann orðinn áttræður, en er
eigi að siður i forustu
Demokrataflokksins.
SATT að segja er forusta
Bandarikjamanna alveg ein-
stök áratugina þrjá milli 1933
og 1963. Erfitt mun að finna
jafn glæsta og trausta forustu,
jafnvel á gullöldinni fyrst eftir
stofnun lýðveldisins.
Franklin Roosevelt var einn
af okkar atkvæðamestu for-
setum þrátt fyrir ýmsa galla.
Hann kom til valda þegar á
okkur dundi erfiðasta efna-
hagskreppa, sem við höfðum
nokkurn tima komizt i kynni
við. En honum lánaðist að
endurvekja trú þjóðarinnar á
sjálfa sig og framtiðina á
hundrað dögum, og forðaði
okkur úr klóm lýðskrumara
bæði til hægri og vinstri, en á-
stæða var til að óttast, að
þeirra timi væri einmitt upp
runninn.
Roosevelt átti i höggi við
harða einangrunarstefnu al-
mennings, en þorði eigi að sið-
ur að láta Bretum i té þá að-
stoð, sem þeir þurftu á að
halda til þess að standast
raunina. Siðan hélt hann
áfram og var i forustu þeirrar
miklu samvinnu, sem hrósaði
einmitt sigri i þann mund, sem
hann féll frá.
EFTIRMAÐUR Roosevelts
var óráðinn og reynslulitill
maskinupólitikus frá mið-
vestur fylkjunum. En hann tók
ótrauður við stjórnartaumun-
um og lét sér hvergi bregða
þegar taka þurfti öðru sinni
úrslitaákvörðun. Þegar sam-
tök styrjaldaráranna
sundruðust efndi hann um-
svifalaust til nýrra samtaka,
sem voru samræmdari og
varnarlegri en hin höfðu verið.
Truman hefir tvimælalaust
unnið til sætis meðal hæfustu
forustumanna Bandarikj-
anna.
Þessa forseta brast heldur
ekki mikilhæfa undirmenn
eins og Harriman og Hoffman,
fremur en ágæta arftaka.
George Marshall, flekklaus
hermaður, höfundur og stjórn-
andi sigurvinninga á vigvelli,
utanrikisráðherra og varna-
málaráðherra, — var einn
þessarra fágætu aðsópsmanna
I opinberri þjónustu. Hann var
svo hreinn og beinn. aö heita
mátti að um hann léki geisla-
baugur eindrægninnar, hvar
sem hann lagði leið sina.
Dwight Eisenhower var ef til
vill enginn afburða hershöfð-
ingi og ef til vill ekki mikilhæf-
ur forseti, en hann bjó eigi að
siöur yfir þeim eiginleika, að
geta stjórnað mönnum og
vakið traust og glætt kjark.
Hann hélt bandamönnum
saman meðan á styrjöldinni
stóð. og bandarisku þjóðinni
þegar friður var kominn á.
TVEGGJA máttugra og mikil-
hæfra utanrikisráðherra verð-
ur að minnast, en þeir voru
Dean Acheson, sem var fær i
allan sjó, og Foster Dulles,
sem hæfði einmitt sinum sam-
tlma. Einnig verður að minn-
ast Adlai Stevensons, sem gat
komið eldlegum orðum aö
hugsjónum og vonum heillar
kynslóðar. Og auðvitað má
eicki gleyma Jack Kennedy.
hinni ungu uppáhaldshetju
allra, en myndir af honum
getur enn að lita á einka-
heimilum og i opinberum söl-
um hvarvetna um heim. Hann
hefði einnig orðið að ofur-
menni ef honum hefði enzt
aldur.
Þegar við getum litið yfir
þessa fylkingu forustusnill-
inga úr næstú fortið er tilhæfu-
iaust með öllu að fullyrða, að
samtið okkar sé ekki fær um
að leggja til jafn góð for-
ingjaefni og fortiðin. Við
bjuggum við afburða góða
uppskeru i þessu efni fulla
þrjá áratugi, en höfum nú
verið óheppnir i fáein ár, ef til
vill einkum fyrir eigið and-
varaleysi.
VIÐ getum ekki efast um i al-
vöru, að hér I Washington,
höfuðborg fylkjanna fimmtiu,
háskólunum, fundarsölunum,
verksmiðjunum og búgörðun-
um eru margir menn, sem
gæddir eru hinum guðlega
neista. Forðumst fyrir alla
muni að óvirða þá með þvi að
rlfa einkalif þeirra og opinber-
an feril i tætlur frammi fyrir
alþjóð, og það vegna þess eins,
að við höfum verið sviknir
einu sinni eða tvisvar.
Og að lokum örfá orð til
þessara manna, væntanlegra
leiðtoga okkar næsta manns-
aldur. Þeir þurfa að hugleiða
af gaumgæfni feril þeirra,
sem forustuna höfðu á hendi
undangengin ár. Ef þeir gera
það svikalaust munu þeir
komast að raun um, að eigin-
hagsmunastefna er ekki
happadrjúg stefna þegar til
lengdar lætur, og óbreytt við-
skipti eru ekki hagkvæm við-
skipti þegar illa árar og að
þrengir. Sumar dyggðir úreld-
ast aldrei. Hugrekki og
mannúð eru i þeim hópi.