Tíminn - 08.06.1975, Qupperneq 11

Sunnudagur 8. júní 1975
TÍMINN
11
þeirra atriBa, sem talin voru upp
áBur i sambandi viB faraldurs-
fræBilegar rannsóknir. ViB þaB
má og bæta aB mannfjöldinn hér
er ekki meiri en svo, aB vel er
viBráBanlegt aB gera tölvuskrá
yfir alla landsmenn. Mætti nota
slika skrá til aö bera saman
heilar ættir og fyrirbæri i ættum,
til dæmis tiBni sjúkdöma i
ákveBnum ættum miBaö viB tiöni
þeirra hjá fólki almennt hér á
landi.
Valda erfðir eða
veirur brjóstakrabba?
Eitt atriBi, sem er til athugunar
i samvinnu viö þær tvær stofnan-
ir, sem aö ofan getur, er hvort
erfBaéiginleikar hafi þýöingu I
sambandi viö myndun brjósta-
krabbameins. t þvi sambandi
höfum viö einnig haft samvinnu
viö dr. Gunnlaug Snædal, sem á
slnum tima skrifaöi doktorsrit-
gerö um brjóstakrabbamein á Is-
landi og hefir skrá yfir alla sjúk-
linga, sem greindir hafa veriö
meö þann sjúkdóm frá árinu 1910.
Verkefni þetta er styrkt af er-
lendu fé og er unniö aö þvi einnig I
samvinnu viö Alþjóölegu krabba-
meinsrannsóknastöBina i Lyon i
Frakklandi.
Ætlunin er aB komast eftir þvi,
hvort mikil fylgni sé i ættum,
hvaö krabbamein i brjósti
snertir. Þá þarf þó ekki endilega
aB þýöa aB sjúkdómurinn sé arf-
gengur, heldur getur litiö út fyrir
aö hann sé þaö vegna sameigin-
legra umhverfisáhrifa. MeB þvi
aö tengja saman upplýsingar
áöurnefndra gagna ætti aö vera
hægt aB fá úr þvi skoriö meö
öruggri vissu, hvort brjósta-
krabbamein er arfgengt eöa ekki,
en ýmsar fyrri athuganir benda
eindregiö i þá átt.
Sé litiö til tilrauna á dýrum I
þessu sambandi þá hafa veriB
ræktaöir upp músastofnar, þar
sem svo til allar mýsnar fengu
brjóstakrabbaogsvoaftur stofnar,
þar sem sárafáar fengu
sjúkdóminn. I fyrstu var þar meö
taliB sannaö, aB brjóstakrabbi I
músum væri erföasjúkdómur.
SÍBan kom i' ljós aö erföaþáttur
var aö visu fyrir hendi, en einnig
kom þar fleira til. Agnir fundust i
mjólkinni, sem ungarnir sugu i
sig strax viö fæöingu. Siöari rann-
sóknir leiddu i ljós aö agnir þess-
ar voru veirur. Nú er taliö sannaö
aB veirur hafi úrslitaþýöingu fyr-
ir myndun krabbameins i brjósti i
músum. Hvort eitthvaö svipaB á
sér staö varBandi krabbamein i
brjósti i mönnum er ekki enn
vitaö. En liklegt er aö veirur séu
aö einhverju leyti orsakavaldur
hjá mönnum einnig.
Markmiðið að
fyrirbyggja
Eftir þvi sem menn vita meira
um sjúkdómana eru meiri likur á
þvi aö eitthvaö finnist gegn þeim.
En einmitt þaö er markmiö
læknisfræöinnar nú á dögum aö
finna varnir gegn sjúkdómum og
Nokkur hluti starfsfólks Rannsóknastofu Háskólans
(Tfmamyndir GE)
reyna aö fyrirbyggja þá. Ef
sannast aösjúkdómur orsakast af
veirum er i mörgum tilfellum sá
möguleiki fyrir hendi aö hægt
veröi aö bólusetja gegn honum.
Af öörum faraldsfræöilegum
rannsóknum, sem unnið er aö á
Rannsóknastofunni má nefna
rannsókn á sérstakri tegund
illkynjaös æxlis I húö, sem Bjarki
Magnússon, læknir annast. Þor-
geir Þorgeirsson, læknir vinnur
aö rannsóknum á sjúkdómum I
maga i samvinnu viö danska
lækna i Gentofte og lækna Landa-
kotsspitala.
Eitt verkefni, sem hér hefur
verið unniö aö á undanförnum ár-
um er rannsóknir á lokugöllum i
hjarta, en Jónas Hallgrlmsson,
læknir stjórnar þeim rannsókn-
um, sem eru komnar á lokastig.
Hann hefur og með höndum
rannsóknir á skemmdum i
hjartavööva, I samvinnu viö Sig-
mund Guöbjarnason, prófessor
viö Raunvisindastofnun Há-
skólans.
I samvinnu við Erfða-
fræöinefndina eru hér einnig
framkvæmdar rannsóknir á
litningagöllum, einkum meðal
viss hóps vangefinna barna.
Litningarannsóknir hafa veru-
lega þýðingu, ekki sizt eftir aö
menn eru farnir aö athuga á
fósturskeiði, hvort fóstriö kunni
aö hafa leynda erfðagalla. Slikar
rannsóknir hafa ekki enn verið
teknar upp hér á Rannsókna
stofunni, en verði þessar
rannsóknir auknar i þeim mæli,
sem vonir standa til, má gera ráð
fyrir að möguleikar skapist til að
greina slika erfðagalla snemma á
fósturskeiði og koma I veg fyrir
aö slík börn fæðist.
Meö slikum rannsóknum
veröur einnig möguleiki aö
komast nær orsökum slikra galla
hjá fóstrinu. Ekki er ávallt svo aö
fóstriöerfi gallann frá öðru hvoru
foreldra viö frjógvunina, heldur
getur veriö um utanaðkomandi
sköddun aö ræða I móðurlifi, eins
og t.d. þegar móðirin fær rauða
hunda snemma á meðgöngutima.
Svo sem kunnugt er veldur það I
mjög mörgum tilfellum þvi, að
barnið fæðist að einhverju leyti
vanheilt, t.d. heyrnarlaust, með
sjóntruflanir eöa skemmdir á
innri liffærum. Vonir standa til að
bóluefni gegn rauðum hundum,
sem nota megi til varnar i þessu
skyni veröi á markaðnum áður en
mjög langtum liður. Þannig geta
slikar rannsóknir leitt til þess aö
aöferöir finnist til að fyrirbyggja
einnig þá sjúkdóma, sem virðast I
fljótu bragði vera arfgengir.
Þar sem skórinn kreppir
mest er aðstaðan
til krufninga
Þar sem skórinn kreppir e.t.v.
mest að starfsemi Rannsókna-
stofunnar I liffærameinafræði og
réttarlæknisfræði i dag er hin
erfiöa aðstaöa til krufninga. Þaö
er mjög mikilvægt aö hægt sé aö
kanna sem allra flest banamein,
bæöi til aö vita nákvæmlega úr
hverju fólk deyr, og til aö læknar
geti séö hvaöa sjúkdómsbreyting-
ar hafa oröiö og gera samanburð
viö þá sjúkdómsgreiningu, sem
þeir geröu á sjúklingnum I lif-
andia lifi. Einnig eru slikar
krufningar undirstaöa kennslu I
læknisfræöi.
S.J.
Hér fer fram vefjagreining fyrir lækna og sjúkrahús um allt land
Enn vefjarannsóknlr