Tíminn - 08.06.1975, Síða 39

Sunnudagur 8. júni 1975
TÍMINN
39
Mönnum er smám saman aö skiljast, aö ekki er endalaust hægt aC rányrkja hráefnalindir jarCar-
innar og hirCa ekki um þaC, sem nýtilegt er úr sorpinu.
Heimur án sorps
MannfólkiC beitir einstæCri
snilli viö aö notfæra sér marg-
vislegar náttúruauölindir
heimsins, en varla veröur sagt
aö sömu snilligáfunni sé beitt til
aö finna aöferöir til þess aö
losna viö allan þann úrgang, —
allt þaö sorp, sem fellur til viö
auðlindanýtinguna.
I rauninni virtist vera næsta
Iitil ástæöa til þess að hafa
áhyggjur vegna úrgangsins, þar
til eiginlega aiveg nýverið.
Heimurinn var stór, og auölind-
irnar virtust óþrjótandi. Og viö
þetta bættist svo, aö menn höföu
aögang aö niöurfalli, sem tók
endalaust viö öllu, sem i þaö var
sett, loftiö, jöröin og sjórinn
tóku viö öllu.
Þróun iönvæddra þjóöfélaga,
myndun stórra þéttbýliskjarna,
bætt afkoma, allt þetta hefur átt
þátt I þvi aö breyta þeim hug-
myndum, sem menn höföu áöur
á þessum vettvangi.
Nútimatækni og nútlmafram-
leiösluaöferöir hafa eins og allir
vita nú gjörla átt mikinn þátt I
aö spilla umhverfi mannsins.
Ýmsar náttúruauölindir fara
þverrandi. Fólk er fariö aö
spyrja. Getum viö haldiö áfram
aö ausa upp hráefnum eins og
viö höfum gert og láta úrgang-
inn og sorpiö hugsunarlaust frá
okkur? Getum viö haldiö áfram
aö greiöa þau félagslegu útgjöld
sem þetta hefur óhjákvæmilega
i för meö sér?
Sovézkur vlsindamaöur dr.
K.V. Ananichev, hefur ritaö
greinargerö um þessi mál fyrir
efnahagsnefnd Sameinuöu þjóö-
anna fyrir Evrópu. Hann segir
þar meöal annars á þessa leiö:
„Það er vitaö, aö umhverfis-
vernd stendur höllum fæti I
mörgum iönvæddum þjóðfélög-
um vegna hins gífurlega magns
mengandi efna, sem komizt
hafa I jörö, vatn og loft. Feikna-
legu fjármagni þarf aö verja til
þess aö hafa stjórn á þessu og
setja upp hreinsikerfi, þó ekki
sé nema aðeins fyrir vatn, sem
notaö hefur veriö I iönaöi og gas.
„Mengaö efni,” segir hann,
„eru ekki annað en ónotuð, eða
illa nýtt hráefni.”
Þaö sem auövitað liggur bein-
ast við er aö hreinsa þau efni,
sem myndast viö framleiöslu og
I iönaöi ýmiss konar. Þaö er
eölilegt, aö á þetta sé fyrst litiö.
En væri ef til vill ekki hag-
kvæmara og útgjaldaminna frá
félagslegu sjónarmiöi aö reyna
aö draga úr myndun úrgangs-
efna á hverju einstöku stigi, —
fyrst i námunni eða á plantekr-
unni til dæmis, og síðan á hinum
ýmsu stigum framleiðslunnar
allt til enda, þar til umrædd
vörutegund eöa einnig hafnar á
ruslahaugnum aö lokum?
Þetta er meginmál nýrrar
tækni, sem sérfræðingar hafa aö
undanförnu fjallaö talsvert um
á vettvangi sérstofnana Sam-
einuöu þjóöanna, i þeim tilgangi
aö finna leiöir til sem beztrar
nýtingar hráefna, um leið og
þess veröi freistað I hvlvetna að
koma I veg fyrir myndun út-
gangsefna. Engum dettur þaö I
hug, að unnt veröi aö koma I veg
fyrir myndun úrgangsefna, eöa
aö koma þvl til leiðar aö iönaö-
ur, einkum stóriöja hafi ekki
lengur minnstu skaðvænleg
áhrif á umhverfiö. Hér er miklu
fremur um þaö að ræða aö
reyna að ná betra jafnvægi milli
aðferöa, sem beitt hefur veriö til
aö hreinsa skaöleg efni og þess
aö vinna úrgangsefni eöa gera
þau á einhvern hátt nýtanleg aö
nýju. Meö þvl ætti aö vera unnt
að draga úr mengun og koma
um leið á betri nýtingu auðlinda
og orku, og vinna þannig á
tvennum vigstöövum aö um-
hverfisvernd.
Almenningur gerir sér nú æ
ljósari þau vandamál, sem
samfara eru úrgangsefnum og
sorpi nútímaþjóðfélags. Þetta
má þegar sjá I löggjöf fjöl-
margra landa. Ennþá er þaö
svo, aö megináherzlan er lögö á
aö hreinsa úrgangsefni viö
verksmiöjuvegg, aö berjast
gegn mengun og gera skaðlaus
mengandi efni, sem óhjákvæmi-
legt viröist aö verði til. Þeir sem
aöhyllast hinar nýju kenningar
á þessu sviöi, segja aö fyrsta
skrefiö eigi aö vera>._ aö skipu-
leggja iöju og iönaö meö þeim
hætti, aö sem minnstur úrgang-
ur myndist og aö nýting hráefna
og annarra auölinda veröi eins
góð og frekast má veröa, og að I
öllum tilvikum veröi séö fyrir
þvl aö öll úrgangsefni veröi
hreinsuö og gerö óskaöleg. Hitt
meginatriöiö er aö beita
nútlmastjórnunaraöferðum til
aö koma i veg fyrir efnistap og
orkutap viö framleiösluna. Viö
þetta bætlst svo aö hafa I heiðri
það sjónarmiö aö ónytjuö efni
og aukaefni, sem yndast kunna
viö framleiösluna, verði notuö
aö nýju — þeim fundin ný nota-
gildi I sinu eigin eöa umbreyttu
formi, fremur en aö eyöa þeim
eöa uröa þau.
Þessi breyting getur ekki
gerzt I einni svipan, hún veröur
aö eiga sér staö smám saman og
á alllöngum tlma, og kemst ekki
i kring án mikilla breytinga á
sviðiefnahagsmála, félagsmála
og siöast en ekki slzt á tækni-
sviöinu.
Bezt væri auövitaö ef hin
endurnýttu efni og úrgangsefni
væru samkeppnisfær um verö
og gæöi viö önnur hráefni. En
reynist þaö ekki unnt, hvað
þá....? Svo vitnaö sé til oröa
sovézka vlsindamannsins, sem
getiö var hér aö ofan, þá segir
hann: „Hreinsun getur veriö
útilokuö, vegna þess aö hún
reynist langtum of dýr, en það
aö sleppa hreinsuninni, er úti-
lokað vegna þess félagslega
vanda, sem mengunin skapar”.
Hann ræöir siöan um þaö, aö við
skipulagningu efnahagsmála og
framleiöslu verði aö taka tillit
til þess, hver það sé, sem eigi aö
borga kostnaðinn viö hreina
framleiðslu og hreinar vörur, og
hvar finna eigi fjármagn til aö
gera iðnaöinum kleift aö mæta
þeim kröfum, sem geröar veröa
til hans um aö skila hreinum
vörum og nýta allan úrgang.
Það er iönaöurinn og tækni-
stéttir hans, er veröa aö finna
leiöir til aö tileinka sér og taka
upp þessa nýju tækni. En þar
sem markmiöiö er aö leysa um-
hverfisvandamálin, þá vex
þeirri skoðun óneitanlega stöö-
ugt fylgi, aö þaö eigi ekki ein-
göngu aö vera iönaöurinn, sem
stjórnast af öflum markaöarins
sem fjalla eigi um þetta mál,
heldur sé þetta vandi, sem allt
samfélagiö veröi aö takast á
viö.
t einstaka löndum, — til dæm-
is I Bandarikjunum og Sviss —
hefur nú veriö komiö á fót rlkis-
stofnunum til aö fjalla um
stefnumiö viö auölindanýtingu
og tækni. Sums staöar til dæmis
á Bretlandseyjum, hafa veriö
settar á laggirnar ráögefandi
nefndir til þess aö sjá iönaöinum
fyrir upplýsingum og ráö-
leggingum um framfarir I
tæknimálum, er ekki brjóti I
bága viö stefnuna I umhverfis-
verndarmálum. Meöal annars
eru þar veittar ráöleggingar um
nýtingu ýmiss konar úrgangs-
efna. Þá er unnið aö þvi aö
hraða rikisstyrktum rannsókn-
um á þessum vettvangi, einkum
á þeim sviöum, þar sem mögu-
leikar viröast á aö um beinan
efnahagslegan ábata geti veriö
aö ræða. Allsherjarþing sovézku
visindaakademlunnar hefur
lagt rlka áherzlu á nauðsyn þess
aö fara inn á nýjar leiöir til þess
aö leysa þann vanda, sem úr-
gangsefnin og auðlindanýtingin
hefur I för með sér.
Þaö er samt tiltölulega nýtt
fyrirbrigöi, aö fariö sé að vinna
aö þessum málum I alþjóölegri
samvinnu. Þannig gefst mönn-
um kostur á aö skiptast á skoð-
unum og mikilvægum
upplýsingum, jafnvel á sér-
hæföum framleiösluaöferöum.
Þess er aö vænta, aö á næst-
unni veröi haldin á vegum efna-
hagsnefndar Sameinuöu þjóö-
anna fyrir Evrópu sérstök
sérfræöingaráöstefna til þess aö
fjalla um þau nýju sjónarmiö
sem hér hafa lítillega veriö rak-
in. Einnig er ætlunin, aö
sérfræöingarnir semji lista 'yfir
úrgangs- og aukaefni, sem
myndast viö framleiöslu ýmiss
konar varnings, og gefi
leiðbeiningar um, hvernig bezt
megi nýta aukaefnin, eöa það,
sem betra er, að koma algjör-
lega I veg fyrir myndun þeirra I
þeim tilvikum, þar sem slíkt er
mögulegt.
(Frétt frá Sameinuöu þjóöun-
um).
Almennur
stjórnmálafundur
á Akureyri 8. júní
Kjördæmissamband framsóknarmanna I Noröurlandskjör-
dæmi eystra efnir til almenns stjórnmálafundar á Akureyri
sunnudaginn 8. júnl og hefst hann kl. 14.00.
Formaöur Framsóknarflokksins, Ólafur Jóhannesson, ráö-
herra, verður frummælandi á fundinum og ræöir hann stjórn-
málaviðhorfið.
Þingmálafundir
í Vestfjarða-
kjördæmi
Framhald þingmálafunda I Vestfjarðakjördæmi veröur eins og
hér segir:
Steingrlmur Hermannsson mætir:
Miövikudaginn 18. júnl, kl. 22.00, I félagsheimili Djúpmanna,
Snæfjallahreppi.
Fimmtudaginn 19. júni, kl. 21:00, Drangsnesi.
Föstudaginn 20. júni, kl. 21:00, I félagsheimilinu Arneshreppi.
Sunnudaginn 22. júni, kl. 16:00, Hólmavik.
Sunnudaginn, 22. júni, kl. 21:00, Sævangi, Kirkjubólshreppi.
Gunnlaugur Finnsson mætir:
Miðvikudaginn 18. júni, kl. 21:30, Borðeyri.
Fimmtudaginn 19. júni, kl. 21:00, Bjarkarlundi.
Föstudaginn 20. júni, kl. 21:30, Reykjanesi.
Laugardaginn 21. júnl, kl. 21:30, Birkimel, Baröastrandar-
hreppi.
Sunnudaginn 22. júnl, kl. 16:00, Fagrahvammi, örlygshöfn,
Rauðasandshreppi.
Allir eru velkomnir á fundina.
Þingmenn Framsóknarflokksins.
Kópavogur
Þeir, sem hafa fengið heimsenda miöa I happdrætti framsóknar-
félaganna, geri vinsamlega skil sem fyrst. Skrifstofa framsókn-
arfélaganna aö Alfhólsvegi 5 verður opin næstu daga frá kl.
17-18.30. Laugardaga 2-3.
Happdrætti Framsóknarflokksins
Dregiö hefur veriö I happdrætti Framsóknarflokksins, og var
dregið úr öllum útsendum miðum. Vinningsnúmerin hafa verið
innsigluö á skrifstofu borgarfógeta og veröa birt I Tlmanum 20.
júni n.k. Allmargir eiga enn eftir aö gera skil fyrir heimsenda
miöa og eru þeir eindregiö hvattir til aö gera það næstu daga á
skrifstofu Framsóknarflokksins, Rauöarárstlg 18 eöa I af-
greiðslu Timans, Aöalstræti 7. Veröur tekiö á móti skilum á
venjulegum skrifstofutíma. Pósthús og bankar taka einnig á
móti greiöslu á póstgiróreikning happdrættisins 3444.
AUGLÝSIÐ í TÍMANUM
Stórsmygl
á Eskifirði
TOLLVERÐIR á Eskifirði
fundu 400 litra af spiritus i
Isborgu aðfararnótt laugar-
dags. Um hádegi i gær var enn
verið aö leita I skipinu, og
leikur grunur á að meira
magn áfengis sé þar.
tsborg, sem var aö koma frá
Portúgal, hefur verið kyrrsett
á Eskifiröi, meöan leit stendur
yfir, en rannsókn heldur
áfram.