Tíminn - 15.06.1975, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 15. júni 1975
Menn og málofni
Mikilvægt samkomulag,
sem tryggir vinnufrið
Sáttanefndin meft forystumönnum samningaaöiia i kjaradeilu ASI og Vinnuveitendasambandsins og Vinnumálasambands samvinnu-
félaganna. Frá vinstri: Snorri Jónsson, Björn Jónsson, Jón Þorsteinsson, Guðlaugur Þorvaldsson, Torfi Hjartarson, Gu{lmundur
Hjartarson, Björn Hermannsson, Jón Sigurösson og Jón H. Bergs.
Þjóðin fagnar
vinnufriði
Það er vist, aö þjóðin fagnar þvi
samkomulagi um kjaramálin,
sem hefur náðst milli aðalsam-
taka vinnumarkaðarins með að-
stoö rikisstjórnarinnar. Með þvi
hefur verið afstýrt miklum átök-
um, sem hefðu getað staðið lengi,
valdið miklu efnahagslegu tjóni
og haft óheppiieg áhrif á sambúð
viðkomandi aðila i framtiðinni.
Við þvi var ekki hægt að búast
undir þeim kringumstæðum, sem
nú eru, að hægt væri aö ná sam-
komulagi, sem allir væru ánægðir
með. Vissulega heföi verið æski-
legt að bæta kjör láglaunafólks
enn meira. Til þess eru hins vegar
ekki aðstæður nú. Þvert á móti
mun það almennt álit atvinnurek-
enda, að með samkomulaginu
hafi verið lögð meiri byrði á at-
vinnuvegina en þeir eigi auðvelt
með að risa undir, eins og nú er á-
statt. Staða atvinnuveganna get-
ur átt eftir að vera mikið vanda-
mál, ef viðskiptakjörin lagast
ekki. Þetta mun skýrast betur,
þegar lengra kemur fram á árið.
En hitt er lika jafnvist, að staða
atvinnuveganna hefði ekki batnað
við það, ef bætzt hefði við tjón af
langri vinnustöövun. Löng vinnu-
stöövun hefði ekki heldur bætt
hag launþega, enda þótt þeim
hefði tekizt að knýja fram meiri
kauphækkun, sem þó er vafa-
samt, að þeim hefði tekizt.
Bæði forustumenn verkalýðs og
vinnuveitenda hafa þvi sýnt
hyggindi i sambandi við þessa
samningagerð. Ekki má svo
gleyma mikilsverðu framlagi
sáttanefndarinnar og hagrann-
sóknarstjóra.
Aukinn launa-
jöfnuður
Það mun sennilega álit ýmissa,
að réttara hefði verið að auka hlut
láglaunafólks meira en draga i
staðinn úr hækkunum til annarra.
Þetta er hins vegar auðveldara að
segja en framkvæma. Menn
sleppa ógjarnan þvi, sem þeir
hafa einu sinni fengiö. Með hinu
nýja samkomulagi er ótvírætt
stefnt að auknum launajöfnuði i
áföngum, þar sem allir fá sömu
krónutölu sem kauphækkun.
Lengra var ekki hægt að komast i
launajöfnunarátt að þessu sinni.
Það ber að viðurkenna, að þetta
er spor i rétta átt til að jafna þann
ójöfnuð, sem gerðist i sambandi
við kjarasamningana i febrúar
1974.
Eins og kunnugt er, stendur
mikill meirihluti verkalýðshreyf-
ingarinnar að þvi samkomulagi,
sem nú hefur verið gert. Þau fé-
lög, sem hafa staðið utan við, eiga
nú kost á þvi að gerast aðilar að
þvi, og fá fyrir meðlimi sina þær
hækkanir, sem felast i þvi. Eðli-
legt verður að teljast að þau not-
færi sér það. Það yrði ekki vel séð
af þjóðinni, ef einstakir hópar
reyndu nú að brjóta niður það
samkomulag, sem hefur verið
gert milli höfuðsamtaka vinnu-
markaðarins. Það sýndi jafn-
framt glögglega, að það er ekki
siður nauðsynlegt fyrir heildar-
samtök launafólks en þjóðarbú-
skapinn að settar verði hömlur
við slfkum skæruhernaði i fram-
tiðinni.
Þóttur ríkis-
stjórnarinnar
Rikisstjórnin á sinn stóra þátt i
þvi, aö þetta samkomulag tókst.
Með skattalækkun þeirri, sem
samþykkt var á siðasta þingi, var
gengið tii móts við óskir verka-
lýðssamtakanna, enda lýst yfir af
þeim, aö þau myndu meta það til
jafns við kauphækkun. Þá hefur
rikisstjórnin ákveðiö að greiða
niður verðhækkun þá, sem var á
landbúnaðarvöruverðinu um si'ð-
ustu mánaðamót, og mun sú upp-
hæð skipta mörgum hundruðum
milljónum króna á samningstim-
anum. Þá hefur sáttanefndin,
sem rikisstjórnin skipaði og vann
i samráði við hana, tvimælalaust
átt mikinn þátt i samkomulaginu.
Það verður að vona, að það
samkomulag, sem nú hefur verið
gert, eigi ekki eftir að kalla á sér-
stakar ráöstafanir til að tryggja
atvinnuöryggið. Það fer eftir þvi,
hvernig viðskiptakjörin verða.
En slikar aðgerðir hefðu þá ekki
orðið siður aðkallandi, ef lang-
varandi stórfelld vinnustöðvun
hefði lamað atvinnulifið. Sá
vinnufriður, sem hefur verið
tryggður um sinn, er alla vega
hagstæöur þjóðinni og þvi ber að
fagna honum.
Vonbrigði
Þótt þjóðin fagni yfirleitt sam-
komulaginu eru eins og alltaf
undantekningar frá aðalreglunni.
Þaö var ljóst meðan á samninga-
viöræðunum stóð, að til voru öfl i
þjóðfélaginu, sem ætluðu sér ann-
að og meira en að fá fram kjara-
bætur fyrir láglaunafólk. Þannig
birtist forustugrein i Þjóöviljan-
um 10. þ.m., undir fyrirsögninni:
Nýjar kosningar, nýja rikis-
stjórn. Greinin var svo öll i anda
þeirrar fyrirsagnar. Augljóst var
af þvi, að fyrir greinarhöfundi
vakti — og raunar hefur það sama
komið fram hjá öðrum greinar-
höfundum Þjóðviljans — að nota
þessi átök til að koma Alþýðu-
bandalaginu i ri'kisstjórn. Vinstri
armur Alþýðubandalagsins þráir
nú augsýnilega ekkert heitara en
að komast i rikisstjórn.
Vafalaust hafa þessir menn nú
orðið fyrir vonbrigðum. En það
skal skýrt tekið fram, að þetta
gildir ekki um helztu forustu-
menn verkalýðshreyfingarinnar,
sem tilheyra Alþýðubandalaginu,
eins og t.d. forustumenn Dags-
brúnar. 011 framkoma þeirra
sýndi, að þeir létu hreint hags-
munasjónarmið verkamanna
ráða. Þess vegna voru allir samn-
ingsaöilar sammála um að þakka
Eðvarði Sigurðssyni fyrir fram-
lag hans, en hann veiktist i lokin.
En þær þakkir munu ekki draga
úr vonbrigðum þeirra Þjóðvilja-
manna.
Vilja komast
í ríkisstjórn
Áhugi Þjóðviljamanna á þvi að
komast i rikisstjórn á sér fleiri
skýringar. Vinstri armur banda-
lagsins þóttist hafa teflt sterkan
leik, þegar hann kom i veg fyrir
það á siðastliðnu sumri, að mynd-
uö var ný vinstri stjórn. Þá var
Alþýðubandalaginu ætlað að
hagnast á þvi, að vera utan
stjórnar á erfiðum timum. Nú er
hins vegar að koma i ljós, að þetta
hafi verið villukenning. Leiðtogar
Alþýöubandalagsins þykjast nú
sjá fram á, að bandalagið muni
þola illa að vera utan rikisstjórn-
ar tíl lengdar. Þessu veldur ekki
sizt, að innan aðalkjarna banda-
lagsins rikir margvislegur á-
greiningur og persónuleg óvild,
eins og glöggt hefur komið i ljós i
járnblendi-verksmiðjumálinu. Þá
óttast leiötogar Alþýðubanda-
lagsins þá stöðu utan rikisstjórn-
ar, að þurfa að berjast við Al-
þýðuflokkinn til hægri og Maó-
ista, sem eiga vaxandi fylgi ungs
fólks til vinstri. Siðast en ekki
sizt, þótti þátttakan i vinstri
stjórninni sýna, að Alþýðubanda-
lagið hefur skárri stöðu, þegar
það er i rikisstjórn, en utan
stjórnar.
Það er annars ekkert annað en
mannlegt, að leiðtogar Alþýðu-
bandalagsins vilji komast aftur i
stjórn. En leiðin til þess er áreið-
anlega ekki sú, að reyna að skapa
öngþveiti i landinu og ætla að
þröngva sér inn i rikisstjórn á
þann hátt.
Hin ábyrgu vinnubrögð Eð-
varðs Sigurðssonar og félaga
hans eru áreiðanlega vænlegri til
árangurs.
Sömu úrræðin
Til þess að skera úr þeirri
þrætu milli Alþýðubandalagsins
og Alþýðuflokksins, hvort veru-
legur munur sé á stefnu vinstri
stjórnarinnar og núverandi rikis-
stjórnar, er auðveldast að virða
fyrir sér einstaka málaflokka.
Ef litið er á atvinnumálin, kem-
ur Iljós, að báðar rikisstjórnirnar
hafa framar öðru sett sér það
mark að tryggja fulla atvinnu i
landinu. Fyrir vinstri stjórnina
var þetta auðvelt, þvi að við-
skiptakjörin voru hagstæð i
valdatið hennar að undanskildum
sfðustu mánuðunum. Núverandi
stjórn hefur tekizt að tryggja
næga alvinnu, þrátt fyrir stór-
aukna efnahagserfiðleika.
Skæruverkföllin i vor hafa að visu
skapað nokkurt atvinnuleysi — en
það verður ekki fært á reikning
ríkisstjórnarinnar.
Til þess að tryggja atvinnuör-
yggið, hafa rikisstjórnirnar grip-
ið'til sömu úrræðanna. Þær hafa
beitt verðlagshömlum að svo
miklu leyti, sem það hefur verið
fært. Þær hafa gripið til gengis-
fellinga. Þær hafa sett lög, sem
bönnuðu eða takmörkuðu visi-
tölubætur, enda þótt þær hafi ver-
ið ákveðnar i kjarasamningum.
Þærhafa settlög um gerðardóm i
vinnudeilum, þegar það hefur
verið talið óhjákvæmilegt. Vitan-
lega er það allt annað en æskilegt
að þurfa að gripa til umræddra
aðgerða, en báðar stjórnirnar
hafa þó taliðþann kostinn betri en
að stefr.a atvinnuörygginu i voða.
Sama stefnan
Ef litið er á byggðamál, dylst
þaðekki, að bæði vinstri stjórnin
og núverandi stjórn hafa verið
eindregnar i stuðningi sinum við
öfluga byggðastefnu. Núverandi
rikisstjórn hefurt.d.áréttað þetta
með stórfelldri eflingu Byggða-
sjóðs.
Afstaða beggja rikisstjórnanna
hefur verið nákvæmlega hin
sama til járnblendiverksmiðj-
unnar. Núverandi rikisstjórn hef-
ur þar fylgt fram þeirri stefnu,
sem vinstri stjórnin var búin að
móta.
Sé litið á kjaramálin, er það
augljóst, að báðar rikisstjórnirn-
ar hafa viljað stuðla að auknum
launajöfnuði. Það var ekki sök
vinstri stjórnarinnar, að ójöfnuð-
ur i launamálum jókst i stjórnar-
tið hennar, þvi að hún stjórnaði
ekki gerð kjarasamninganna i
febrúar 1974. Núverandi rikis-
stjórn hefur reynt að jafna þetta
aftur með þvi að beita sér fyrir
sérstökum láglaunabótum.
Ólík skilyrði
Þannig mætti halda áfram að
rekja einstaka málaflokka og
sýna fram á, að þessar tvær rikis-
stjórnir hafa i höfuðdráttum fylgt
sömu stefnunni. Eina stóra und-
antekningin, eru varnarmálin.
Grslit alþingiskosninganna á sið-
astliðnu sumri urðu á þann veg,
að ekki var hægt að fylgja fram
þeirri stefnu i varnarmálum, sem
vinstri stjórnin hafði mótað.
Þess ber svo að gæta, að höfuð-
munur er á þeim efnahagslegum
skilyrðum, sem þessar tvær
stjórnir hafa búið við. Vinstri
stjórnin bjó yfirleitt við góð og
batnandi viðskiptakjör Núver-
andi rikisstjórn hefur búið við si-
versnandi viðskiptakjör og orðið
að glima við þann vanda, ásamt
óheppilegum afleiðingum af völd-
um óskynsamlegra kjarasamn-
inga i febrúar 1974. Þess vegna
hefur hún orðið að gera róttækari
og óþægilegri aðgerðir i efna-
hagsmálum en vinstri stjórnin.
Varðandi allar þessar aðgerðir
hefur hún getað stuðzt við for-
dæmi vinstri stjórnarinnar. Þvi
má segja, að hún hafi visað veg-
inn.
Skattalögin og
konurnar
Það var vissulega sjálfsögð
réttarbót og viðurkenning fyrir
giftar konur, sem vinna utan
heimilisins, þegar þær fengu rétt
til viss frádráttar i sambandi við
álagningu skatta. Sú réttarbót
þeim til handa varð hins vegar til
þess að nýr misréttur kom til sög-
unnar, þar sem konur, er vinna
ekki utan heimilis, njóta ekki
sömu réttinda eða skattafrádrátt-
ar og þær, sem vinna utan heimil-
isins.
Óneitanlega vinna þær konur,
sem starfa utan heimilis, gagnleg
störf, sem eru verð viðurkenning-
ar af hálfu þjóðfélagsins. En
þetta gildir ekki siður um starf
þeirra kvenna, sem vinna ein-
göngu heimilisstörf. Meðan við
búum við þjóðfélag, sem litur á
heimilin sem helzta hyrningar-
stein sinn, verða störfin, sem þar
eru unnin, að vera ekki minna
metin en önnur störf. Þetta er þó
ekki gert með framkvæmd
skattalaganna i dag.
Hið fullkomna jafnrétti i þess-
um efnum er vafalitið það, að
hver þegn þjóðfélagsins sé talinn
sjálfstæður skattþegn og jafn öðr-
um fyrir lögunum eftir að hann
hefur náð tilskyldum aldri, hvort
heldur sem hann er karl eða kona.
Konan á að vera sjálfstæður
skattþegn, hvort heldur sem hún
er gift eða ógift. Hjá hjónum eiga
tekjur heimilisins að skiptast
milli þeirra og hvort þeirra um
sig að vera sjálfstæður skattþegn.
Þá fyrst, þegar þetta hefur verið
gert, viðurkenna skattalögin full-
komlega jafnrétti kynjanna.
Það gæti orðið eftirminnilegur
atburður á kvennaárinu, ef Al-.
þingi stigi þau spor áður en þvi er
lokið, að tryggt'væri fullkomið
jafnrétti i skattamálum og konur,
sem vinna eingöngu heimilis-
störf, séu ekki settar skör neðar
en aðrar kynsystur þeirra.
Þ.Þ.