Tíminn - 20.07.1975, Blaðsíða 9

Sunnudagur 20. júli 1975.
TÍMINN
9
1
KVIKMYNDIR — KVIKMYNDIR — KVIKMYNDIR — KVIKMYNDIR — KVIKMYNDIR
..TOMMY ER EINSKONAR
ÞVERSKURÐUR NÚTÍMANS"
greina að fela öðrum en Russel
leikstjórn myndarinnar, og kapp-
ar á borð við hann eru gjarna
bókaðir nokkuð fram i timann.
Ken Russel hafði þó mikinn
áhuga á, að snúa sér að Tommy
sem fyrst, og þegar hann hafði
lokið af bókuðum verkefnum sin-
um, hófst hann þegar handa um
gerð hennar.
Arangurinn af samstarfi
Russels og The Who þykir nú sýna
það, að biðin hafi verið tafarinnar
virði, þvi að þrátt fyrir nokkuð
misjafna dóma, hafa kvikmynda-
unnendur og þá ekki siður rokk-
unnendur, sýnt myndinni geypi-
lega ræktarsemi og þykir hún nú
með athyglisverðustu verkum
kvikmyndaiðnaðarins.
Um kvikmyndina Tommy hefur
einn erlendur gagnrýnandi haft
þau orð, að hún marki þáttaskil i
brezkri kvikmyndaframleiðslu og
geti orðið til þess að stöðva þá aft-
urför, sem einkennt hafi brezkar
kvikmyndir um nokkurt skeið.
Annar gagnrýnandi segir um
Russel, að það sé guðsþakkar
vert, að Bretar skuli þó eiga einn
verulega góðan leikstjóra, sem
man að hann er brezkur, gerir
myndir sinar i Bretlandi og metur
umhverfi sitt og verkefni þess, að
hann segir og gerir það sem hann
trúir að sé satt og rétt.
Það sem ef til vill skiptir öðru
fremur máli, meir en dómar
gagnrýnenda og jafnvel meir en
peningainntaka myndarinnar,
hlýtur þó að vera skilningur höf-
unda verksins, þeirra, sem upp-
haflega sköpuðu Tommy, á inni-
haldi þess. I þeim skilningi hlýtur
að felast lykill „óperunnar” og
þar með myndarinnar, þvi að þótt
nokkrar breytingar væru gerðar
á verkinu undir umsjá Russels,
var þess þó gætt vendilega, að
hnika i engu boðskap þess eða
söguþræði.
1 viðtali við kvikmyndablaðið
Films and filming, gerði Pete
Townshend nokkra grein fyrir
viðhorfum sinum til Tommy.
Hann skýrði i viðtalinu nokkuð
frá uppruna verksins og sagði þá
meðal annars, að upphaflega
hefði hann ráðizt i að semja
Tommy, svo til einvörðungu
vegna þess, hversu leiður hann
var orðinn á útgáfu litilla 45 snún-
inga hljómplatna, sem alls ekki
máttu bera lengri lög en sem
svaraði þrem minútum.
— Þetta samsvaraði þvi, sagði
Townsend i viðtalinu, — að Ken
Russel, til dæmis, yrði að láta sér
nægja kvikmyndun stuttra aug-
lýsinga, eða þá að rithöfundar
mættu ekki skrifa annað en smá-
sögur.—
Um Tommy sjálfan segir hann
svo: — Tommy er eins konar
þverskurður af þvi hvernig fólk er
i dag, hvernig samfélagið er i
dag. Verkið er táknrænt fyrir það
hvernig ungt fólk gripur dauða-
haldi i allt sem virðist geta
hjálpað þvi til að komast áfram
ofurlitið hraðar, hvort heldur þar
er um að ræða rokk, fikniefni,
byltingu, eða eitthvað annað. Það
eru allir að reyna að stytta sér
leið,allir leita að auðveldarilausn
vandamála sinria. Enginn er
reiðubúinn til að viðurkenna að
lifið geti hal't tilgang sem slikt, og
enginn fæst til að viðurkenna að
einstaklingurinn geti borið
ábyrgð á einu eða öðru.
Kraftaverk það, sem Tommy
verður fyrir, er nokkuð sem fólkið
kann vel að meta, en jafnframt
verður það ofurlitið biturt. 1 raun
vill það sjálft hafa verið mállaust,
blint og heyrnarlaust, til þess að
geta frelsazt á sama hátt og
hann.”
Jafnvel þótt Townshend réðist
upphaflega i samningu Tommys,
nánast einvörðungu til að losna úr
þeim takmörkunum, sem þröng-
sýni hljómplötuframleiðenda
setti rokkhljómsveitum fyrir
1970, varð þó verkið, þegar saman
kom, annað og meira en venjuleg
stór piata.
Þegar á það er hlýtt, fer varla
hjá þvi,að áheyrandinn taki eftir
napurri ádeilu i þvi, ádeilu á þjóð-
félag, sem neyðir þegna sina til
að leita út fyrir viðurkenndan
ramma þess. í verkinu felst
einnig ádeila á það hvernig um-
hverfi mannsins nýtir hann, ef
hann gefur á sér færi og þá ekki
sizt á tilhneigingu okkar allra til
þess að „sleppa ódýrt”.
Það er i sjálfu sér engin tilvilj-
un að The Who vildu engan leik-
stjóra, annan en Ken Russel, og
þá ekki heldur að Ken Russel var
meir en fús til að taka verkið að
sér.
Helztu leikarar i kvikmyndinni
um Tommy eru: Ann-Margret,
Oliver Reed, Roger Kaltrey,
Elton John, Eric Clapton, Keith
Moon, Paul Nicholas, Jack
Nicholson, Robert Powell, Tina
Turner, Barry Winch, Victoria
Russel, og að sjálfsögð The Who.
Myndin er gerð i Bretlandi, og
er henni dreift af United Artists i
Evrópu. Það er þvi Tónabió, sem
kemur til með að sýna myndina
og búizt er við að henni bregði þar
fyrir á hvita tjaldinu einhvern-
tima með haustinu.
Nokkrar tafir gætu þó orðið þar
á, þar sem Tónabió mun hafa á-
kveðið að bæta stórlega hljóm-
kerfi sitt, áður en myndin um
Tommy verður tekin til sýninga,
og pöntun á stereotækjum við
kvikmyndavélar getur tekiö
nokkurn tima.
Vonandi liður þó ekki á löngu,
þar til okkur gefst færi á Tommy
og getum sjálf dæmt um þessa
mynd, sem valdið hefur þó
nokkru róti erlendis.
Móðir Tommys er leikin af Ann-Margret. örvæntingin yfirbugar
hana, þegar hún uppgötvar að jafnvel auður og iburður geta ekki
hjálpað henni til að ná sambandi við son sinn.
Prédikarinn er leikinn af Eric Clapton, sem mun fleiri kunnur fyrir
gítarleik og söng en kvikmyndaleik. Engu að síður þykir hann skila
hlutverki sinu nokkuð vel, enda ekki alger byrjandi i faginu.
IN FÉKK FRÍ!
MEÐAN REIÐI GUÐS
FÉKK ÚTRÁS í BLÝI
fátitt að þeir messi með blýi i stað
orða.
Undanfarin ár hefur kvik-
myndaiðnaður flestra þjóða ein-
kennzt af itrekuðum og oft nánast
örvæntingarfullum tilraunum til
að koma fólki á óvart. Til þess
hafa verið notaðar náttúruham-
farir, slysfarir, hernaður og jafn
vel flest það i mannlegri tilveru,
sem soralegt eða afbrigðilegt get-
ur talizt.
Kvikmyndin „Reiði guðs” er i
sjálfu sér ekki soraleg á nokkurn
hátt og kemur ekki mjög á óvart.
Hún fjallar á allra „penasta”
máta um þætti úr baráttu kúgaðr-
ar þjóðar til sjálfstæðis og leggur
mun meir upp úr sjálfum skot-
hljóðunum og sprengidrununum,
en blóðinn sem slikt hlýtur þó að
kalla fram. Það, sem er óvenju-
legt við kvikmynd þessa og á að
tryggja henni aðgang að hjörtum
fjöldans, er að helzta baráttuhetj-
an er klerkur nokkur, að nafni
Van Horne sem er vélbyssan og
handsprengjan tamari en oblátan
og messuvinið. Raunar litur hann
helzt ekki við messuvini, þvi eins
og hverjum og einum kraftpresti
sæmir, hefur hann tamið sér
neyzlu á heldur sterkari veigum.
Van Horne er ekki byltingar-
maður við upphaf myndarinnar.
Hver tilgangur hans er og hvert
Gamla Bió: Reiði Guðs Leikstjórn: Ralph Neison
Aðalhlutverk Robert Mitchum
Tónlist: Frank Langella Rita Hayworth Ken Hutchison Victor Buono Paula Pritchett Lalo Schifrin
Gerð eftir skáldsögu James Grahams.
Presturinn.sem gerðist tæknilegurráögjafi guðs og hjálpaði honum
við að hella úr skálum reiði sinnar, er leikinn af Robert Mitchum,
sem tekur sig ágætlega út i hlutverkinu.
hann stefnir, er raunar aldrei
skýrt til nokkurrar fullnustu,
enda skiptir það heldur takmörk-
uðu máli.
Kunningjarnir tveir, sem flækj-
ast i vitleysuna með Van Horne,
þeir Emmet og Jennings, eru öllu
auðskildari — annar landflótta
Iri, hinn landflótta Breti, og báðir
eru að reyna að bjarga eigin
skinni.
I stuttu máli er þráður mynd-
arinnar nokkuð staðlaður og svip-
aður þræði ótölulegra annarra
suðrænna byltingarmynda. Fyrir
alls kyns mistök og misskilning
lenda klerkurinn og kunningjarn-
ir tveir i höndum hershöfðingja
nokkurs úr röðum byltingar-
manna og verða að ganga i þjón-
ustu hans, ef þeir vilja halda'lifi
og limum. Hann felur þeim ákaf-
lega sérstakt verkefni, sem
minnkar að visu glansinn af Iif-
gjöfinni, en felur þó i sér nokkra
ábatavon. Þeim er ætlað það hlut-
verk, að fara til ákveðins þorps og
drepa þar ákveðinn mann, sem
talinn er öllum öðrum kúgurum
verri.
Þegar þeir koma til þorpsins,
þar sem kúgari þessi og yfir-
gangsódámur hefur aðsetur sitt,
reynist þar allt vera i hinum
mesta ólestri, einkum það er
varðar andleg málefni. Mánuðina
þá næstu á undan hafði kúgarinn,
sem ber hið virðulega nafn De La
Plata, látið drepa hvern þann
prest, sem stigið hafði fæti inn
fyrir landamörk umráðasvæðis
hans og þvi var orðið allnokkuð
um óvigð hjónabönd, óskirð börn,
óskriftaðar syndir og aflátslaus-
an dauða.
Van Horne er ráðið eindregið til
þess að forða sér hið snarasta, en
sem hetju i mynd af þessu tagi
sæmir tekur hann þann kostinn að
þráast við, „strögla” ofurlitið
gegn ofureflinu og skúra i leiðinni
kirk jugólfið.
Færist þá ákaft fjör i leikinn,
með tilheyrandi kúluhvin, og
þegar fram i sækir dynur reiði
guðs á kúgaranum og handbend-
um hans. t þessu tilviki notar guð
að visu vélbyssur, haglabyssur og
handsprengjur til' að tjá reiði
sina, sem sizt er áhrifaminna, en
eldingin, sem hann i þröngsýni
sinni hefur brúkað um aldabil.
Timi til kominn að hann taki
tæknina i þjónustu sina, likt og
hann gerði þegar rannsóknar-
dómstólar hans notuðu hjól og
steglu.
Svo sem af skrifum þessum má
ráða, er þarna á ferðinni kvik-
mynd, sem fylgir næsta troðnum
slóðum um allt; efni, efnisúr-
vinnslu, söguþráð, leikstjórn og
leik. Eitt er það þó, sem kemur
nokkuð á óvart og virðist jafnvel
eiga illa heima i mynd af þessu
tagi. Er þar um að ræða atvikið.
þegar ævintýraklerkurinnsýnir á
sér mannlega hlið og eyðir nótt-
inni fyrir úrslitaátökin milli hans
og Plata, til þess að syngja
messu, gifta hjón, sem bjuggu
saman óvigð, skira þau börn^sem
óskirð voru, hlýða á syndaregist-
ur sóknarbarnanna og taka söfn-
uðinn til altaris.
Þetta atriði gefur myndinni
nokkuð óvæntan tón og gerir hana
næstum þess virði að sjá hana.
Meðan á þvi stendur er Van
Horne ekki lengur sjálfselskur
þorpari, sem eltist við auðfenginn
gróða, heldur fórnfús og um-
hyggjusamur klerkur, sem ber
andlega velferð sóknarbarnanna
meir fyrir brjósti en sina eigin
likamlegu. Það er jafnvel ekki
laust við að hann minni ofurlitið á
Don Camillo meðan á þessu
stendur.
Sem sé: Reiði guðs er ofbeldis-
kenndari en ég hefði talið hana að
óreyndu. Robert Mitchum
stendur sig með stakri prýði i
hlutverki ævintýraprestsins, og
aðrir leikendur gera ekki áber-
andi skyssur.
Fremur litið er i myndina varið
sem heild, en þó eru i henni
augnablik, sem eru sterk og á-
hrifamikil og gefa henni nokkurt
gildi.
Þokkaleg afþreying, sem ekki
er siðri mörgu öðru, sem framiö
er á hvita tjaldinu um þessar
mundir.