Tíminn - 20.07.1975, Blaðsíða 15

Sunnudagur 20. júli 1975.
TÍMINN
15
TÍMINN HEIMSÆKIR ÖNUNDARFJÖRÐ
Texti o,g myndir: Þorgeir Örlygsson
inn inn. Maður varð hálfruglaður
af að þurfa að gera allt á sama
deginum. Mér þótti lika erfitt,
hvað ég var óvanur að stjórna
öðrum. Við höfðum nóg af fólki til
þess að hjálpa okkur, fólki sem
gat rakað og gert allar kúnstir, en
ég hafði einhvern veginn ekki
hugmynd um, hvernig ég ætti að
skipuleggja vinnu þeirra. Ég
hafði alltaf vanizt þvi að vera
settur upp á dráttarvél og sagt að
snúa þessum og þessum flekkn-
um og svo þurfti ég ekki að hugsa
meira um það. En málið fór hins
vegar að vandast, þegar ég þurfti
llka að fara að hugsa um það,
hvað hinir ættu að gera.
Eins var erfitt að venjast
breyttum aðstæðum. Hlaðan hér
er niðurgrafin steinhlaða og ekki
með súgþurrkun, en I slika hlöðu
hef ég aldrei fyrr hirt. Enda kom
það á daginn, að ég hirti allt of
fljótt af túnunum með þeim af-
leiðingum að það hitnaði heldur
betur I heyinu og við þurftum að
moka öllu út úr hlöðunni aftur. Og
auðvitað stórskemmdist heyið.
Námið á Hvanneyri
gagnlegt
— Verkstjórn og hirðing. Eru
það kannski þættir, sem vantar I
námið á Hvanneyri?
Hrafnkell: Það má vera. Það er
margt, sem ég sé núna að vantaði
I námið á Hvanneyri, en lika
margt, sem ég hef haft mjög gott
af, t.d. nám I áburðarfræði og al-
mennri efnafræði. Námið á
Hvanneyri gerir mann opnari
fyrir nýjungum og við skiljum
betur eftir dvölina þar, hvað
ráðunautarnir eru að fara.
Verklegri kennslu hefur, að þvi
er ég held, hrakað töluvert á
Hvanneyri og þá liklega á kostnað
hins bóklega.
Dóra: Ég held að I námið á
Hvanneyri vanti það, sem mætti
kalla stjórnun, — að nýta timann
og skipuleggja störfin, þvl að I
sveit þarf bóndinn að skipuleggja
alla sina vinnu sjálfur og árangur
allur kominn I undir þvi, hversu
vel tekst til með þá skipulagn-
ingu.
— Er aðstoð af hálfu opinberra
aðila við þá, sem eru að stofna bú
i sveit, nægileg?
Dóra: Við komum hingað fyrst
og fremst vegna þess að við héld-
um, að við fengjum frá þvi opin-
bera einhverja aðstoð að við það
að byggja upp, þvi að það er alltaf
verið að tala um byggðaröskun,
og að fólk sé að flytjast burtu úr
sveitinni. En loksins þegar ein-
hver kemur i sveitina, þá er
ekkert gert til þess að halda I þá,
sem koma.
Frá hverjum viljið þið fá aðstoð
einstaklingunum I hreppnum
hérna, frá hreppsfélaginu eða
rikinu?
Hrafnkell: Það þarf að koma til
aðstoð i svipuðu formi og Djúp-
áætlunin, þó að hún hafi kannski
ekki verið til neinnar fyrirmynd-
ar. En það þarf að koma einhver
aðstoð sem er hugsuð þannig, að
allir hafi hag af þvi, að þessir
staðir séu i byggð. Hreppsfélögin
hafa vitanlega ekki bolmagn til
þess að veita slika aðstoð, en þau
geta hins vegar reynt að beita
áhrifum sinum i þá átt, að eitt-
hvað verði gert.
— Hafið þið notið mikillar að-
stoðar frá sveitungum ykkar?
Hrafnkell: Þeir hafa viljað
gera allt fyrir okkur, sem þeir
hafa getað og reynzt okkur vel, en
þeir geta vitanlega ekki aðstoðað
i þeim málum, sem ég var að
minnast á. Slik aðstoð þarf að
vera frá rikinu.
Ahugi
stjórnmálamannanna
Dóra : Ég held i það minnsta, að
pólitikusarnir starfi ekki i þeim
anda, sem þeir tala. Ahuginn
fyrir jafnvægi i byggð landsins
nær liklega ekki út fyrir ræðustól-
inn, sem þeir tala úr hverju sinni.
— Þið ætluðu að reka hér kúa-
bú?
Hrafnkell: Það stóð til, en við
höfum skotið þvi á frest og allar
likur eru á þvi að við förum yfir i
sauðfjárbúskap.
— Hvers vegna?
— Mjólkurmagnið, sem kemur
inn á mjólkurstöðina er alltaf að
minnka og eitt bú getur engu
breytt um þá þróun. Ég þori þvi
hreinlega ekki að leggja út i dýra
fjósbyggingu og vita ekki, hvað
framundan er I mjólkurmálunum
hér á Vestfjörðum. Ég held, að
þróunin geti alveg eins orðið sú,
að mjólkursamlagið á Isafirði
verði lagt niður, þvi kostnaðurinn
við framleiðslu hvers litra vex
stöðugt, og á endanum hlýtur að
verða sett stopp á það.
Dóra: Þetta er það, sem við er-
um alltaf að segja við bændurna
hérna. Það hefur enginn áhuga á
þvi að taka þátt i að byggja upp
mjólkurframleiðsluna og þvi get-
um við ein ekki staðið I þvi að
býggja rándýrt fjór.
Hrafnkell: Efviðfengjum vissu
fyrir þvi, að hér yrðu byggð tvö til
þrjú önnur fjós, þá horfði málið
allt öðru visi við. Þá yrði fram-
leiðsluaukningin umtalsverð og
þetta hefði auk þess áhrif á aðra.
Það er blóðugt, að geta ekki verið
með sæmilegt kúabú i önundar-
firði, þvi að undirlendi er liklega
hvergi meira á öllum Vestfjarða-
kjálkanum.
Dóra: Min hugmynd er sú, að
byggð verði mjólkurstöð á Flat-
eyri og þá getum við komið okkur
upp 150 kúa fjósi og séð um alla
mjólkurframleiðslu i firðinum.
ÉG veit til þess, að hjá sveita-
stjóranum á Flateyri eru til
teikningar að mjólkurstöð, en
teikningin er siðan 1930.
— Er þetta raunhæft hjá Dóru,
Hrafnkell?
— Ég veit ekki. Ég hef litið velt
þvi fyrir mér.
Hvaö er framundan
— Nú sjáið þið fram á það, að
þið munið ekki reisa hér kúabú i
framtiðinni. Hvað er þá framund-
an hjá ykkur?
Hrafnkell? Við ætlum alla vega
að vera hér einn vetur I viðbót og
sjá, hvað gerist. En svo er tvennt
til. Annað er að reisa hér fjárbú,
en hinn kosturinn er að fara.
— Eru einhverjir annmarkar á
þvi að reisa hér fjárbú?
Hrafnkell: Ekki nema þeir, að
okkur vantar hér beitiland, en
það er liklega bezt að segja ekki
frá þvi áður en við ráðumst i
framkvæmdirnar.
— Finnst ykkur liklegt, að ungt
fólk muni sækja i það I auknum
mæli að hefja búskap I sveit?
Hrafnkell: Já, það er enginn
vafi á þvi,að fólk fer i sveitina I
auknum mæli. Landbúnaðurinn á
tvimælalaust framtið fyrir sér.
— Hvað þarf helzt að gera til
þess að þetta verði aðgengilegra
fyrir fólk?
Hrafnkell: Ætli stjórnmála-
mennirnir hafi nokkurn áhuga á
þvi að gera þetta of aögengilegt.
Ekki hefur mér virzt svo. En það
er náttúrulega fjármagnið, sem
er númer eitt. Það þarf að auka
lánafyrirgreiðsluna og veita hag-
stæðari lán.
Dóra: Ég er þeirrar skoðunar
að landbúnaðurinn eigi framtið
fyrir sér, en það þarf mörgu að
breyta. T.d. er nauðsynlegt að
koma i veg fyrir allt brask með
jarðir. Búin þurfa að vera stærri,
en þó ekki of stór, t.d. tvær til
þrjár fjölskyldur á sömu jörðinni.
Þetta yrði til þess að bæta úr
þeim vandamálum sem
einangruninni fylgja.
— Er þetta það, sem kemur I
framtiðinni?
Dóra: Þetta er min hugmynd,
minn draumur.
Hrafnkell: Það er erfitt að full-
yrða um svona hugmyndir.
Maður veit ekki hvernig þær
reynast, fyrr en maður fer að
prófa þær,og þá kemur . ýmislegt
i ljós, sjálfsagt bæði neikvætt og
jákvætt.
Dýrt að hætta
— Að lokum. Ráðleggið þið
ungu fólki að fara að búa i sveit?
Dóra: Ég myndi ráðleggja
ungu fólk að hugsa sig vel um,
áður en það byrjar. Það er auð-
veldara að hætta við búskapar-
áformin heldur en búskapinn
sjálfan.
Hrafr.kell: Þó að það sé dýrt að
byrja að búa, þá er það dýrara að
hætta.
Inggjaldssandur
Séð yfir Ingjaldssand af Sandsheiði.
Ingjaldssandur heitir byggðin á
dalnum milii Hrafnskáiarnúps og
Barða við sunnanverðan önund-
arfjörð. Þar eru nú fimm bæir i
byggð, Sæból I, Sæbdl II, Sæból
III, Astún og Brekka, en fleiri
voru bæirnir lengi framan af.
A einum þessara bæja,
Viliingadal, fdrust þrir menn i
snjdfldði um jóialeytið 1886, en
háifri öld siðar hljóp grjdtskriða
yfir jörðina og gjöreyddi stdrum
hluta hennar.
Snyrtimennska er einkennandi
fyrir alla bæina á Ingjaldssandi,
liklega er snyrtimennska hvergi
meiri i sveit á tslandi.
Girðingarnar, hliðin, ibúðarhús-
in, útihúsin, vélarnar, allt ber
þetta eigendum sinum fagurt
vitni um snyrtimennsku og reglu-
semi I umgengni.
Til þess að komast yfir til
Ingjaldssands er yfir Sandheiði
að fara, en hún er jafnan dfær á
vetrum sakir snjóþyngsla. Einu
samgöngurnar, sem Ibúar
Ingjaldssands gátu haft við um-
heiminn á vetrum, fóru þvl fram
á sjónum og voru þær þd ærið
stopular, þvi að oft er tið þannig,
að ekki er hægt að ýta báti úr vör
vikum saman.
Eftir að snjösleðarnir komu til
sögunnar, breyttist ástand I sam-
göngumálum Ingjaldssandsbúa
mjög til batnaðar, þvi nú komast
þeir yfir Sandsheiðina I svo til
hvernig veðri sem er.
Yfir vetrartímann eru um 20
manns á Ingjaldssandi, en alls
eiga þar lögheimili llklega um 40
manns.
Guðmundur Ágústsson býr nú
að Sæbóli III ásamt systur sinni
og móður, og reka þau þar
myndarlegt fjárbú, en hafa auk
þess tvær kýr til heimilisins.
— Hefur ekkifbúum á Ingjalds-
sandi fækkað töluvert siðustu ár-
in, Guðmundur?
— Jú, nú eru um sjö ár siðan
Alfadalur fór i eyði, en þar áður
hafði byggð á Ingjaldssandi
staðið lengi i stað, allt frá þvi er
Villingadalur fór I eyði 1936, er
skriða hljóp á bæinn, en þá hafa
llklega um 50 manns verið búsett-
ir hér á Sandinum.
En þó að mannfólkinu hafi
fækkað töluvert hér, hefur
búreksturinn litið dregizt saman,
og búvöruframleiðslan er jafnvel
meiri heldur en áður var. Reynd-
ar var hér töluverður samdráttur
á kuldaárunum upp úr 1960 vegna
lélegrar grassprettu, sem þá var,
og urðu sumir bændur að minnka
bústofn sinn um allt að helming.
Áður var spretta svo mikil i
túnum, að við fengum jafnan um
100 vagna úr fyrri slætti og 60
vagna úr seinni slætti, en upp úr
kuldaárunum minnkaði sprettan
svo, að seinni sláttur mislánaðist
alveg. Við fórum þá að rækta
meiri tún, bera á einu sinni og slá
einu sinni. Það er miklu tryggara.
— Hvað ert þú með stórt bú?
— Bústofnsstærðin hefur lengi
verið sú sama hjá mér, 320 fjár og
tvær kýr til heimilis. Við þurftum
sem betur fer ekki að fækka mikið
á kuldaárunum, fórum mest
niður I 280. En fleira en 320 getur
féð ekki verið hjá okkur vegna
húsastærðarinnar.
Búrekstur hér á Ingjaldssandi
er nokkuð einhæfur vegna
einangrunarinnar, fjárbú er það
eina, sem við getum haft. Fram-
leiðsluvörur eins og mjólk og egg,
sem maður þarf daglega að koma
frá sér, getum við ekki haft.
— Eru aðdrættir yfir veturinn
ekki erfiðir?
— Jú, þeir hafa verið það
hingað til. En nú eru Vængir farn-
ir að fljúga með birgðir til okkar.
Þeir gerðu það fyrir siðustu jól,
og svo fljúga þeir llka með far-
þega hingað Djúpbáturinn
Fagranesið hefur reynzt okkur
liðlegur, og jafnan skotizt hingað,
þegar við höfum öskað þess, en
hann getur ekki haft fastar
áætlanir hingað vegna þess, hve
hér er brimsamt. Annars eru
þetta fremur litlir flutningar
hingað, það er mest á vorin,
þegar koma þarf fóðurbætinum
og áburðinum.
— Farið þið oft til Flateyrar á
ykkar eigin bátum?
— Það er ekki oft núorðið. Helzt
var það fyrir jólin, en nú þurftum
við þess ekki. vegna þess að
Vængir tóku að sér flutningana.
Það hefur komið fyrir, að við
höfum orðið uppiskroppa með
matarbirgðir, en þá lána heimilin
hvert öðru, þegar minnkar i búr-
unum. En þetta gerist sjaldan nú
orðiö sérstaklega eftir að trillurn-
ar og siminn komu til sögunnar.
Aðflutningarnir voru erfiðari,
þegar enginn simi var hér og allir
flutningar fóru fram á opnum
árabátum.
— Nú er lítið um það að bændur
stundi sjóinn með búskap sinum.
Þið gerið það enn þá hér á
Ingjaldssandi?
— Það er varla hægt að segja,
að ég stundi þetta enn þá, a.m.k.
ekki I þeim mæli, sem áður var.
Þar til i fyrra fórum við alltaf
tveir saman, en nú er Sigurvin
hættur þessu. En ég ræ þetta
svona á milli, þegar ég losna við
féð á vorin og eftir slátt á haustin,
veiði mest þorsk og legg upp á
Flateyri. Rauðmagann veiði ég
bara fyrir heimilið, en rauð-
magaveiðinni fylgir mikil vinna,
sem kemur á sama tíma og sauð-
burðurinn, þannig að við höfum
yfirleitt tekið netin upp fyrir
sauðburðinn.
— Veiðir þú mikið af þorskin-
um?
— Nei, ekki nema svona sjö,
átta og mest upp I tiu tonn á
hverju vori. Þetta er mest til
gaman gjört, ég sæki i þetta
tilbreytingu.
— Hvernig er aðstaðan til þess
að stunda sjóinn héðan. Þið róið
úr vör?
— Jú, við róum úr vör, það er
ekki aðstaða til þess að fara nema
þegar ládeyða er, við erum svo
fáliöaðir. Og þegar fer að hausta,
getum við ekki farið, þá vantar
okkur mannskap þegar ung-
lingarnir eru farnir. Annars rér-
um við alltaf áður fram i miðjan
nóvember.Svo þurfum við lika að
róa svo langt, þvi að ekki fæst
fiskurinn eins nálægt landi og
áður. Ég fer átta til ni'u milur út
af Dýrafirðinum og mest ellefu,
og stundum vestur undir Slétt-
una, og stundum undir Tálkna.
En útræði er orðið fátitt meðal
Islenzkra bænda, ætli ég sé ekki
einn sá siðasti.
— Hvernig er félagslifi háttað
hjá ykkur yfir veturinn?
— Yfir veturinn höfum við sjón-
varpið og útvarpið. Þetta er orðið
af sem áður var, þegar ung-
Framhald á bls. 39.
Af Ingjaldssandi.