Fréttablaðið - 11.06.2005, Blaðsíða 28

28 11. júní 2005 LAUGARDAGUR
Ma›ur nor›ursins
Niels-Henning Örsted Pedersen var mikill Íslandsvinur og kom hinga› til lands
tólf sinnum. Andlát hans var flví djassheiminum hér á landi mikill harmur. Freyr
Gígja Gunnarsson ræddi vi› Vernhar› Linnet um gó›vin hans Niels-Henning.
Í kvöld verða minningartónleikar um
Niels-Henning á veitingastaðnum Vox
klukkan níu en miðasala er hafin í
Tólf tónum Meðal þeirra sem koma
fram á tónleikunum er Árni Egilsson,
sem kemur frá Los Angeles, en hann
og Niels spiluðu saman á síðustu tón-
leikunum sem Niels hélt hér á landi.
Þá kemur fiðluleikarinn, Finn Ziegler,
til landsins en hann og Niels spiluðu
einnig mikið saman. Með honum
kemur píanistinn Oliver Antunes.
Aðrir sem koma fram eru Björn
Thoroddsen, Árni Scheving, Gunnar
Hrafnsson og Einar Valur Scheving. Þá
mun Vernharður Linnet minnast Niels
Henning.
Leiðir Vernharðs Linnet ogNiels-Henning lágu samanárið 1967, þegar Vernharður
var á leiðinni til Moskvu að fagna
fimmtíu ára afmæli byltingarinn-
ar. „Ég stoppaði í Kaupmannahöfn
og ætlaði að ná tali af Alex Riel
sem spilaði á Montmartre djass-
klúbbinum. Þá var Niels-Henning
byrjaður að spila þar og við spjöll-
uðum eitthvað saman og upp frá
því hófst góður og traustur vin-
skapur,“ segir Vernharður og fær
sér sopa af kaffinu sínu. Vern-
harður var með annan fótinn í
Kaupmannahöfn á þessum tíma
og bjó nokkur ár í borginni. Hann
var mikið á Montmartre og hlust-
aði á danskan djass og þeir Niels
urðu því fljótt góðir vinir.
Tónleikarnir sem breyttu djass-
inum
Það var þó ekki fyrr en níu árum
eftir þennan fyrsta fund að Niels
Henning kom í fyrstu heimsókn-
ina til landsins þá fyrir tilstuðlan
Norræna hússins. „Hann hélt
þrenna tónleika í húsinu og það
varð allt brjálað. Salurinn, gang-
arnir og bókasafnið voru troðfull-
ir. Þetta var algjör sprengja,“ seg-
ir Vernharð og bregður sér aftur í
tímann til þess að fanga þessari
ljúfsáru minningu.
Ári síðar var komið að Tónleik-
unum með stórum staf. Í minn-
ingu margra af okkar fremstu
djassspilara í dag eru þetta tón-
leikarnir sem breyttu djasssögu
Íslands. „Hann kom hingað með
besta tríóið sitt af þó mörgum
góðum,“ segir Vernharð og gerir
örlítið hlé á frásögn sinni til að
vera viss um að öll smáatriði séu á
hreinu. „Sviðsmaðurinn gleymdi
sér eitthvað og dyrnar inn í sal
voru lokaðar. Það varð töluverður
troðningur og þegar dyrnar opn-
uðust ruddist fólk fram,“ segir
Vernharður og hlær. „Ég man eft-
ir ungum manni, sem seinna varð
þingmaður og seðlabankastjóri,
hlaupa yfir stólbökin til að komast
fremst.“
Þessir tónleikar mörkuðu upp-
haf djassvakningar á Íslandi.
„Tómas R. Einarsson ákvað að
verða kontrabassaleikari, Björn
Thor byrjaði að spila djass og
Friðrik Karlsson líka,“ segir
Vernharður. Af ákveðnum ástæð-
um komu margir rokkarar á þessa
sögufræga tónleika. „Niels-Henn-
ing var með frábæran gítarleik-
ara, Philippe Catharine, sem hafði
getið sér góðs orðs með rokk-
hljómsveitinni Fókus.“ Það voru
því ekki eingöngu djassgeggjarar
sem mættu á svæðið.
Almúgamaðurinn Niels
Niels-Henning var aldrei merki-
legur með sig og féll vel inn í sam-
félagið hér á landi. „Honum þótti
vænst um tvö lönd fyrir utan Dan-
mörku en það voru Færeyjar og
Ísland,“ segir Vernharð. „Ísland
var samt draumalandið,“ bætir
hann brosandi við.
Niels var mikill bókmennta-
maður og las mjög mikið. „Þegar
hann var yngri las hann Íslend-
ingasögurnar og ætlaði sér að
verða magister í dönskum bók-
menntum,“ segir Vernharður en
skólinn fékk mjög snemma að
sitja á hakanum vegna tónlistar-
innar. Hann las Heinesen en þótti
ekki mikið til epískra skáldsagna
Laxness koma. „Ég gaf honum
reyndar Gerplu þegar hann varð
fimmtugur og sú bók hitti alveg í
mark,“ segir Vernharður. Þá var
Niels ekki síður íþróttamaður en
tónlistamaður. „Hann varð að
velja milli þess að vera landsliðs-
maður í fótbolta og bassaleikari.
Hann valdi það sem hjarta hans
stóð næst,“ segir Vernharður en
þess má til gamans geta að Niels-
Henning hefði þá getað orðið hluti
af danska dýnamítinu sem sló í
gegn á HM í Mexíkó 1986.
Tónlistin skipti öllu máli
Niels-Henning byrjaði mjög ung-
ur að leika sem atvinnuspilari.
Hann var einungis þrettán ára
þegar hann var farinn að spila á
Cap Horn í Nyhavn. „Þegar hann
var átján ára hringdi Count Basie
til hans og bauð honum að spila
með sér. Niels hefði þá neyðst til
að flytja til Bandaríkjanna en það
hefði hann aldrei gert. Hann ætl-
aði aldrei að flytja frá Dan-
mörku.“
Hann var alinn upp á tónelsku
heimili í grundtvískri hefð þar
sem píanóið átti hug hans í fyrstu.
Vegna þess að ekki var pláss fyrir
tvo píanóleikara í fjölskyldunni
varð Niels að láta sér lynda
kontrabassann.
Niels-Henning var ekki einhver
prímadonna sem hugsaði um pen-
inga og frægð. Hann var jarð-
bundinn en mikill atvinnumaður.
„Niels sagði Oscar Peterson hafa
kennt sér það. Mæta á réttum tíma
á sviðið, vera edrú og vel tilhafð-
ur,“ segir Vernharður og bætir við
að Norman Granz, umboðsmaður
Ellu Fitzgerald, Count Basie og
Oscar Peterson, hafi aldrei getað
skilið af hverju Niels vildi ekki
verða ríkur. „Hann kom hingað
þegar hallæri var í Jassvakning-
unni og lék fyrir lítinn pening.
Hann spilaði frítt á styrktartón-
leikunum fyrir Tónlistarhúsið.“
Afkastaði miklu
Honum leið best þegar hann var í
Skandinavíu og fannst hann vera
heima á þeim slóðum. Að sögn
Vernharðs fannst Niels eins og
hann væri maður norðursins.
„Niels sagði einu sinni við mig að
hann vissi hvenær hann væri
komin að heiman. Það væri þegar
hann væri kominn yfir norður-
Þýskaland því þá væri fólk hætt
að skilja brandarana hans,“ segir
Vernharður og hlær.
Niels-Henning var feikilega
afkastamikill tónlistamaður þó
hann hafi ekki samið mikið af
tónlist sjáflur. „Eftir hann liggja
hátt í þúsund plötur sem hann
hefur spilað inn á,“ segir Vern-
harður. „Hann vann feikilega
mikið og var á ferðalagi sex mán-
uði ársins,“ bætir hann við og það
hafi tekið sinn toll.“Hann lifði
hratt og ég held að hann hefði
aldrei getað breytt því. Hann
stoppaði aldrei.“
NIELS-HENNING Ætlaði sér að verða magister í dönskum bókmenntum og fórnaði
knattspyrnuferlinum fyrir bassann. Hann hugsaði aldrei mikið um peninga og spilaði frítt
hér á landi til styrktar tónlistarhúsinu.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/G
VA
Sendu SMS skeytið JA MMF á
númerið 1900 og þú gætir unnið.
12. hver vinnur.
Vinningar eru:
Miðar f. 2 Mr & Mrs Smith
Glæsilegur varningur tengdur
myndinni t.d. úr og bolir
DVD myndir
Margt fleira.
Vinningar verða afhendir hjá BT Smáralind. Kópavogi.
Með því að taka þátt ertu kominn í SMS klúbb.
99 kr/skeytið.
SMS leikur
VERNHARÐUR LINNET Kynntist Niels á
leið sinni til Moskvu árið 1967. Þeir urðu
fljótt góðir vinir en Niels kom hingað til
lands tólf sinnum.
Jaywalkin’ –
1976 Þarna var
hann djassrokkað-
ur og í kompaníi
við jafnaldra sína
sem eru allir hreint brilljantín; Billy
Higgins á trommur, Philip Catherine á
gítar og Ole Kock Hansen á píanó.
Duo 1 – 1973 Samspil hans með
bandaríska píanóleikaranum Kenny
Drew skilaði oftar en ekki fínni músík.
Bassatónninn er stór og flottur þarna
og hann spilar hreint og tært á efra
registrinu, plús allar tríólurnar sem
mér fundust æðislega smartar í þá tíð.
Trio 1 – 1978 Tríóið sem spilaði í Há-
skólabíói, Philip Catherine á gítar og
Billy Hart á trommur. Það var fyrst og
fremst spilið í Autumn Leaves sem
maður hlustaði endalaust á, ágengur
bassinn en reyndar fyrst og fremst æð-
islegur gítar Philips Catherine, sem var
miklu flottari áður en hann fór í með-
ferð.
Double Bass – 1976 Ein af fáum
tveggja bassa plötum (kannski sú
eina) sem mér finnst
hafa virkað sem
músík. Sam Jones og
Niels skila sínu fínt,
en stjörnurnar eru
ekki síður trommar-
inn Billy Higgins og
áðurnefndur Philip
Catherine.
Great Connection –
1974 Ein fyrsta plata
Niels með Oscar Pet-
erson. Þeir Niels og
Oscar byrjuðu vel
saman, en smám
saman varð þetta að
formúluakstri þar
sem hraðinn einn
skipti máli. Ef þú ert einu sinni orðinn
þekktur fyrir að geta spilað hratt eða
hátt elta hin skyldugu hlaup þig ævina
út.
ÁRNI EGILSSON Kemur frá Los Angeles
til þess að spila á minningartónleikum um
Niels-Henning
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/E
.Ó
L
Til minningar um Niels Henning
NIELS Í GÓÐUM FÉLAGSKAP Frá vinstri: Dizzy Gillespie á
trompet, Louis Bellson trommari, Oscar Peterson á píanó og Cl-
ark Terry tekur sóló. Niels gægist inn á myndina frá hægri.
Myndin er tekin á djasshátíð í Montreaux 1975.
Hreint brilljantín
SAGAN SEGIR AÐ TÓMAS R. EINARSSON HAFI Á TÓNLEIKUM NHÖP 1978 Í HÁSKÓLABÍÓI ÁKVEÐIÐ AÐ
HANN SKYLDI SPILA Á KONTRABASSA. HÉR VELUR TÓMAS SÍNAR FIMM EFTIRLÆTISPLÖTUR MEÐ
NIELS-HENNING
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/G
ET
TY