Fréttablaðið - 10.09.2005, Blaðsíða 12

Nú þegar lokið er mærðarlegri
skjallumræðunni um stórfengleik
Davíðs Oddssonar – sem vissulega
var eðlileg og sjálfsögð í tilefni af
starfslokum hans í pólitík – hljóta
sjónir manna að beinast að þróun
íslenskra stjórnmála eftir Davíð.
Hin pólitíska staða er í einum svip
orðin gjörbreytt og miklar breyt-
ingar fram undan. Slíkum breyt-
ingum fylgir ávallt nokkur óstöð-
ugleiki og óvissa og víst er að svo
mun einnig verða nú. Óvissan mun
hafa veruleg áhrif á allt litróf hins
pólitíska veruleika, enda eru
spurningarnar og álitamálin fjöl-
breytileg sem vakna við tíðindi
vikunnar.
Fyrsta spurningin lýtur kannski
að því hversu pólitískt óvirkur
Davíð muni í raun verða í stjórn-
málum? Mikið af því valdi sem
hann hefur haft undanfarna ára-
tugi hefur tengst persónu hans, og
í stöðu formanns bankastjórnar
Seðlabankans er hann vissulega í
aðstöðu til að kippa áfram í spotta
og láta til sín taka á bak við tjöldin.
Almælt var til dæmis að Finnur
Ingólfsson hafi haft veruleg póli-
tísk afskipti af framgagni mála í
Framsóknarflokknum þótt hann
hafi verið orðinn seðlabankastjóri.
Önnur spurning snýr að þeirri
stöðu sem Halldór Ásgrímsson for-
sætisráðherra er kominn í þegar
hans helsti bandamaður í pólitík
síðustu tíu árin er farinn af vett-
vangi. Í hönd fara tímar flokkspóli-
tískra átaka í tengslum við sveitar-
stjórnarkosningar og síðan alþing-
iskosningar í framhaldinu. Sé kom-
in þreyta í stjórnarsamstarfið, eins
og margir hafa talið sig merkja,
mun það verða mun erfiðara verk-
efni fyrir forsætisráðherra að
halda niðri átökum og árekstrum
án aðstoðar hins sterka og drottn-
andi félaga í samstarfsflokknum. Í
þriðja lagi munu stjórnarandstöðu-
flokkarnir telja sig eiga sóknar-
færi í gagnrýninni eftir að stjórn-
arliðið hefur ekki lengur á að
skipta Davíð Oddssyni.
Það hefur þannig myndast um-
talsvert tómarúm í stjórnmálun-
um, sem getur haft veruleg áhrif á
framvinduna í baráttu stjórnmála-
flokkanna. En þótt tómarúmsins
verði vart í almennri stjórnmála-
baráttu og stjórnmálaástandi er
ljóst að það mun mest áhrif hafa á
framvinduna innanhúss hjá Sjálf-
stæðisflokknum sjálfum. Ein arf-
leifð Davíðs Oddssonar er að hann
vakti til vegs á ný stjórnunarstíl
foringjastjórnmálanna. Hann var
hinn sterki foringi, sem ávallt átti
síðasta orðið og raunar talsvert oft
það fyrsta líka. Allt stjórnmála-
starf flokksins stóð því í skugga
formannsins og sjálfsmynd flokks-
ins var meira og minna skilgreind
út frá honum. Það hafði vissulega
sína kosti og varð flokknum oft til
framdráttar. Á öðrum sviðum er
þetta hins vegar fötlun. Á meðan
foringjans nýtur við verða gallarn-
ir ekki mjög áberandi, en þegar
hann fer koma þeir í ljós.
Þannig er ljóst að fram undan er
í Sjálfstæðisflokknum tímabil
átaka milli manna og fylkinga og
umræða mun spretta fram sem
legið hefur í láginni um margra
missera skeið. Það eru vissulega
pólitísk tíðindi að Davíð skuli sjálf-
ur hafa útnefnt Geir Haarde sem
eftirmann sinn á formannsstóli.
Þótt Geir sé farsæll og hæfur
stjórnmálamaður getur verið erfitt
fyrir hann að ná utan um alla þá
þræði sem Davíð hefur ofið saman
á löngum ferli. Hann mun einfald-
lega þurfa talsverðan tíma til að
festa sig í sessi. Hin hliðin á því að
Geir er krýndur eftirmaður Davíðs
er að Björn Bjarnason er úr leik að
þessu leyti, en oft er talað um
Björns-arminn og Geirs-arminn í
flokknum. Þó Björn játi sig sigrað-
an í forustuátökum er ekki víst að
stuðningsmenn hans sætti sig við
þessa niðurstöðu. Framundan eru
harðvítug átök um varaformennsk-
una í flokknum þar sem ráðherr-
arnir Árni Mathiesen og Þorgerður
Katrín Gunnarsdóttir, og fulltrúi
alveg nýrrar kynslóðar, Bjarni
Benediktsson munu verða meðal
keppenda. Ugglaust verður þar
teflt saman sjónarmiðum reynsl-
unnar, kvennapólitíkur og þarfar-
innar á kynslóðaskiptum. Þegar
síðan lengra líður munu fleiri mál
gjósa upp sem haldið hefur verið
niðri undir þrýstingi hins sterka
formanns. Evrópumálin eru þar á
meðal og samskipti flokksins við
hina ofurríku auðmenn sem vaxið
hafa upp í nýjum efnahagsveru-
leika.
Það er því ljóst að á fjölmörgum
sviðum mun glóð pólitískra átaka
ná að magnast og verða að eldum –
við það eitt að vindurinn fer úr for-
ingjastjórnmálum sjálfstæðis-
manna. Það er því ekki að undra
þótt margir sjálfstæðismenn hafi
áhyggjur af því sem framtíðin
kann að bera í skauti sér. Sporin
hræða – því þegar allt kemur til
alls er þetta jú ekki í fyrsta sinn
sem Davíð Oddsson yfirgefur
snögglega þann pólitíska vettvang
sem hann starfar á. Það gerði hann
árið 1991 þegar hann hvarf úr
borgarstjórnarpólitíkinni. Þar hef-
ur flokknum enn ekki tekist svo vel
sé að vinna úr því tómarúmi sem
myndaðist, þrátt fyrir að Davíð
hafi þá – eins og nú – útnefnt eftir-
mann og þrátt fyrir að flokkurinn
hafi í raun haft á að skipa glæsileg-
um og frambærilegum frambjóð-
endum sem tóku við keflinu.
Ólafur G. Einarsson, formaður bankaráðs Seðlabankans, upp-
ástendur að það sé einstök tilviljun að bankaráðið hafi afráðið að
hækka laun bankastjóranna þegar Davíð Oddsson ákvað að verða
aðalbankastjóri bankans. Sama gerir Birgir Ísleifur Gunnarsson,
formaður bankastjórnar sama banka, þegar hann segir ekkert
samhengi í því að hann láti af störfum áður en stóð til, á sama
tíma og Davíð Oddsson vill starfið sem Birgir Ísleifur gegnir.
Þetta eru miklar tilviljanir.
Eflaust er það líka tilviljun að Davíð Oddsson kom í veg fyrir
að eftirlaunakjör forréttindahópsins fræga yrðu endurskoðuð síð-
astliðið vor. Allar þessar tilviljanir hafa mikil áhrif á einkahagi
Davíðs Oddssonar. Starfslokasamningurinn við hann mun kosta
samfélagið verulegar fjárhæðir. Það sjá allir, eins og Davíð orðar
hluti svo oft. En það er ekki á allra færi að meta hverjar afleiðing-
ar geta orðið, eða hafa jafnvel orðið, af því að uppgjafastjórn-
málamenn setjist í stól seðlabankastjóra. Aftur og ítrekað. Þeir
eru fáir fræðimennirnir sem mæla með þessu, en þeir eru marg-
ir sem óttast afleiðingar þess að Seðlabankinn sé notaður sem
endastöð í starfsævi stjórnmálamanna. Svo langt ganga sumir,
sem mark er tekið á, að segja stjórnmálamennina ekki bara van-
hæfa til starfsins, þeir séu óhæfir.
Allir vissu, svo notaðar séu frægar fullyrðingar, að eftirlauna-
lögin voru keyrð í gegnum Alþingi með slíkum ofsa að óbreyttir
þingmenn og óbreyttir ráðherrar þorðu ekki annað en að sam-
þykkja þau. Það vissu líka allir að lögin pössuðu betur að réttind-
um sumra. Til að mynda að tekjur af menningarstörfum, svo sem
skrifum, kæmu ekki til frádráttar, skertu ekki himinhá eftirlaun-
in.
Vissulega er lífið svo ótrúlega fjölbreytt og ófyrirséð að á
flestu er von. Það er kannski þess vegna sem okkur er ætlað að
trúa að stórbætt kjör bankastjóra Seðlabankans hafi ekkert með
það að gera að Davíð Oddsson er að taka við fyrsta sæti í banka-
stjórninni, og það er kannski þess vegna sem okkur er ætlað að
trúa að það sé hrein og klár tilviljun að Birgir Ísleifur Gunnars-
son afréð að biðjast lausnar á sama tíma og Davíð þurfti á starf-
inu að halda.
Merkilegt er að heyra formann bankaráðsins rökstyðja vilja
ráðsins, um hækkandi laun til handa Davíð, að þau séu svar við
háum launum í öðrum peningastofnunum, að Seðlabankinn þurfi
að keppa við viðskiptabankana um starfsfólk. Nýverið losnaði
staða bankastjóra í KB banka. Ætli Ólafur G. Einarsson, Hannes
Hólmsteinn Gissurarson og þeir aðrir í bankaráðinu, sem sam-
þykktu ósköpin, hafi óttast það mikið að ef launin hækkuðu ekki
væri yfirvofandi hætta á að Davíð færi til starfa í þeim banka?
Hann sem nýverið lokaði viðskiptareikningum sínum í bankanum
í mótmælaskyni, þegar hann gat ekki sætt sig við há laun banka-
stjóranna. Þetta er skrýtið líf. ■
10. september 2005 LAUGARDAGUR
SJÓNARMIÐ
SIGURJÓN M. EGILSSON
Halldór Ásgrímsson hefur sagt að þekking og
reynsla Davíðs Oddssonar sé yfir alla gagnrýni hafin.
fiessar tilviljanir
FRÁ DEGI TIL DAGS
Hann sem n‡veri› loka›i vi›skiptareikningum sín-
um í bankanum í mótmælaskyni, flegar hann gat
ekki sætt sig vi› há laun bankastjóranna. fietta er
skr‡ti› líf.
Kirsuberjagarðurinn eftir Anton Tsjekov
8. og 9. september á Stóra sviðinu
Að eilífu eftir Árna Ibsen
10. og 11. september á Stóra sviðinu
Texti á skjá
Af pólitískum tómarúmum
Ekki fjörugur
Viðskiptablaðið hefur stundum verið
talið nokkurs konar óopinbert málgagn
þess valdahóps í Sjálfstæðisflokknum
sem nú mun smám saman hverfa úr
pólitíkinni á eftir foringja sínum, Davíð
Oddssyni. Enn má þó lesa á milli lín-
anna í blaðinu eitt og annað forvitni-
legt um innri mál flokksins. Þannig
segir dálkahöfundur blaðsins, Týr að
væntanlegur landsfundur sjálfstæðis-
manna í október verði „ekki fjörugur
eða eftirminnilegur að nokkru leyti,
fyrir utan að þá lætur Davíð Odds-
son formlega af embætti for-
manns“. Týr segir að frétta- og
blaðamenn, sem eigi von á öðru,
„verði fyrir vonbrigðum“. Svona yf-
irlýsing frá gamla valdahópnum
hefði í tíð Davíðs falið í sér endan-
lega ákvörðun, en nú er spurning
hvort dagar málfrelsisins – og hugrekk-
isins – séu runnir upp í flokknum.
Þorgerður varaformaður
Týr og vinir hans eru búnir að ákveða
hver verður næsti varaformaður Sjálf-
stæðisflokksins. Það er Þorgerður
Katrín Gunnarsdóttir menntamálaráð-
herra. „Fátt mun geta komið í
veg fyrir kjör hennar“. Og mót-
frambjóðendur karlkyns, svo
sem Kristján Júlíusson – og
Árni Mathiesen, ef hann
skyldi vera að hugsa sig
um – fá svohljóðandi
skilaboð: „Týr er nokkuð
sannfærður um að það
yrði nokkurs konar póli-
tískt harakírí fyrir karl-
mann að fara gegn henni
í varaformannskjöri. Hér
skiptir andrúmið öllu. Landsfundarfull-
trúar munu keppast við tvennt; að sýna
mikla samstöðu með nýjum formanni
og leiða konu til áhrifa í flokknum.“
Illa fyllt skarð
Væntanlegur formaður Sjálfstæðis-
flokksins, Geir H. Haarde, fær þessa
kveðju frá blaðinu: „Hans bíður það
erfiða hlutverk að fylla skarð sem illa
verður fyllt.“ Og svo koma stóru lýsing-
arorðin um hinn fráfarandi á nær öll-
um síðum blaðsins: „Merkasti stjórn-
málamaður fyrr og síðar. Einstakur fer-
ill. Kænska og rökfimi. Styrkur. Fáir ef
nokkrir eiga glæstari feril og fáir hafa
haft jafnmikil áhrif á samtíð sína og
framtíð þjóðar. Harka, húmor og traust.
Vinsældir. Glæsilegur árangur. Söguleg-
asti dagurinn“. Amen.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550
5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprent-
smiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum
verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
LESTU GREININA Á VISIR.IS
OG SEGÐU SKOÐUN ÞÍNA
Í DAG
ÍSLENSK STJÓRNMÁL
EFTIR DAVÍÐ
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
fiannig er ljóst a› fram undan
er í Sjálfstæ›isflokknum tíma-
bil átaka milli manna og fylk-
inga og umræ›a mun spretta
fram sem legi› hefur í láginni
um margra missera skei›.