Tíminn - 19.10.1975, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Sunnudagur 19. október 1975.
SKREF FYRIR SKREF
Hinn 19. marz árið
1952, lýsti rikisstjórn
íslands yfir stækkum
landhelginnar úr þrem
milum i fjórar, en auk
þess voru dregnar linur
þvert yfir flóa og firði:
Mest munaði um friðun
Faxaflóa, þar sem
brezkir og erlendir
togarar toguðu upp i
kálgörðum.
Reglugerðin tók gildi
15. mai sama ár.
Má segja að þá hafi hafizt sú
langvinna styrjöld um fiski-
miðin viðlsland, sem enn stend-
ur, þrátt fyrir einhverja dúra
inn á milli. Hefur þvi þorska-
striðið staðið i nær aldar-
fjórðung, ef allt er talið með,
rúma þrjá áratugi ef litið er til
þingsályktunartillögu frá Her-
manni Jónassyni og Skúla
Guðmundsyni, sem voru þing-
menn Framsóknarflokksins, en
þeir lögðu til i ársbyrjun að
samningi sem gerður var milli
Danmerkur og Stóra-Bretlands
árið 1901 yrði sagt upp. Þingið
var þessu fylgjandi, en talið var
að undirbúningur yrði að vera
betri undir svona skref.
Klukkan 12 á miðnætti aðfarar-
nótt 15. mai 1952 var svo Faxa-
flóa lokað. Togarar sigldu út
draugalega bugtina, en
innlendir togbátar höfðu uppi og
sjómennirnir sigldu syngjandi
til lands og skip höfðu uppi fána.
„Black Day”
i Bretlandi
Bretar mótmæltu útfærslunni
harðlega og i sumum útgerðar-
bæjum var flaggað i hálfa stöng.
Nefnist þessi dagur „Black
Day” á Bretlandseyjum.
í kjölfar útfærslunnar í 4
mflur fylgdu ýms vond eftir-
köst. Bretar gripu til gamla
ráðsins að reyna að svelta. Það
hafði oft gefizt vel. Hófst nú
ófrægingarherferð gegn Is-
lendingum á Bretlandseyjum.
Útgerðarmenn, sjómenn og
frammámenn i fiskiðnaði lýstu
yfirvofandi gjaldþroti brezka
togaraflotans og lögðu hart að
stjórnvöldum að þjarma að
smáríkinu.
Þeir eru samt ekki enn orðnir
gjaldþrota, en afraksturinn
varð að sett var löndunarbann
á Islensk skip, sem þá lönduðu
isvörðum fiski i Bretlandi.
ÍMIar botnvðrpu- og dragnótavelftar bannaftar Inna
4 milna varnarlínu útaf grunnlmi
*«f« úivRln «r .1» „t* c>|jr 0g vUt ||r#, o, ,|n«
-4- — , **
sjSrHS Verndarsvœðid umhvarfis íslan
£^33§:verður erfiðara Hf varnaren fy»
* :

!Skönmrfur yii
'íjnarbrti l Ky
4 MILUR
Ríkisstjórnin 1952
Talið frá vinstri: Bjarni Benediktsson, utanríkisráðherra. Eysteinn Jónsson, fjármálaraðherra.
Hermann Jónasson, landbúnaðarráðherra. Ólafur Thors, sjávarútvegsmálaráðherra. Stein-
grímur Steinþórsson, forsœtisráðherra. Björn Ólafsson, viðskiptamálaráðherra.

ísvarinn fiskur
—löndunarbannið
Um þessar mundir var tsland
mjög háð sölu á isvörðum fiski
til Bretlands. Landsmenn höfðu
endurnyjað togaraflota sinn og
áttu að mig minnir 48 nýja
togara og þéir voru einvörðungu
hugsaðir til þess að veiða fyrir
brezka og þýzka fiskmarkaðinn.
Togararnir isuðu aflann og
sigldu með hann isvarinn til
þessara landa. Til marks um
það hve frábrugðin togaraút-
gerð þessara tima var þvi sem
nú tiðkast, að t.d. útgerðar-
félag Akureyringa og Bæjarút-
gerð Reykjavikur áttu þá engin
frystihús og engar fisk-
verkunarstöðvar. Togarafloti
kkar var þvi ekki notaður i
það, sem við nefnum hráefnis-
öflun fyrir fiskvinnslu i landi,
heldur var einvörðungu siglt
með aflann.
Einkenni útfærslunnar á land-
helginni árið 1952 voru þvi fyrst
og fremst á efnahagssviðinu.
Bretar sendu ekki herskip til
þess að vernda togara sina við
ólöglegar veiðar. Þeir beittu
efnahagslegum þvingunum.
Ef þessi mál eru skoðuð i
samhengi, þá voru íslendingar
mjög háðir isfjskmarkaðnum á
Bretlandseyjum . Þessi
markaður var eina forsenda
þess, að unnt væri að nýta þessi
nýju og kröftugu skip, ,,ný-
sköpunartogarana”. 1 svipinn
sáust ekki önnur úrræði.
Menn hugsuðu nú málin.
Dawson kemur
til bjargar
Það varð úr að tslendingar
reyndu að komast inn á brezka
Isfiskmarkaðinn eftir nýjum
leiðum. Dawson, litt þekktur
fjármálamaður gerði athyglis-
verða tilraun til þess að
sniðganga löndunarbannið.
Brezkar húsmæður höfðu fengið
að kenna á hærra fiskverði eftir
að islenzku togararnir hættu að
landa, en það munaði svo
sannarlega um afla þeirra. i
Bretlandi. Brezkir sjómenn og
útgerðarmenn höfðu aðra
skýringu. Minni afli vegna út
færslunnar var skýringin á háu
fiskverði. Allt var gert til að
ófrægja íslendinga i Bretlandi
og þeim jafnvel kennt um þegar
tveir togarar fórust út af Vest-
fjörðum i ofviðri. LORELLA og
RODERIGO. Þvi var dreift út,
að skipin hefðu farizt vegna
þess að skipstjórar þeirra þorðu
ekki að leita hafnar á Islandi
vegna landhelgisdeilunnar.
Það fór svo að Dawson gafst
upp og tilraunir til fisklöndunar
iBretlandi runnuút í sandinn og
það var ekki fyrr en fjórum ár-
um siðar að löndun gat aftur
hafizt á isvörðum fiski í Bret-
landi, en 14. nóvember það ár
var undirritaður samningur er
stóð í 10 ár.
Það er enginn efi á þvi, að
efnahagsþvinganir voru
revndar við Islendinga árið
1952, alvarlegri þvinganir en
núna og ef ekki hefði komið til
aukin kaup Rússa á hraðfryst-
um sjávarafurðum, þá hefði á-
standið verið mun erfiðara á Is-
landi en það var. Að lokum
þetta:
Þótt stækkun úr þrem sjómil-
um i fjórar virðist ekki mikil, þá
er þessi útfærsla ef til vill sú
dýrmætasta sem framkvæmd
hefur verið hér við land, án þess
að hinar séu ekki taldar varða
miklu. Það sem skeði var að nú
var landhelgislinan dregin
þvert yfir flóa og firði og þeim
lokað fyrir togveiðum. Faxaflóa
var lokað þar eð linan var
dregin frá Reykjanesi að
Snæfellsnesi, Breiðafjörður
lokaðist, sömuleiðis Isafjarðar-
djúp og Húnaflói og svo framv.
Dýrmætar uppeldisstöðvar
fyrir fisk voru nú friðaðar fyrir
togveiðum og — togarar gátu
ekki lengur skrapað inn á
fjörðum.
I tilefni af útfærslunni i fjórar
mllur átti Timinn eftirfarandi
viðtal við Pálma Loftsson, sem
þá var forstjóri Landhelgis-
gæzlunnar:
Viðhorf Pálma
Loftssonar forstjóra
landhelgisgæzlunnar
1952
Blaðið átti tal við Pálma
Loftsson, yfirmann landhelgis-
gæzlunnar um þessi mál i gær
og spurði hann um álit hans á
landhelgisvörnum eftir að
stækkun verndarsvæðisins um-
hverfis landið gengi í gildi.
— Ég get ekki auðveldlega
svarað þeirri spurningu að svo
komnu máli, þar sem ég hefi
ekki enn athugað legu hinnar
nýju varnarlinu, sagði Pálmi,
en það er augljóst, að varnirnar
verða þvi erfiðari, sem
verndarsvæðið er stærra Þótt
linan sjálf sé kannske ekki
lengri en fyrr, kemur það i
sama stað niður, þvf að
verndarlina þessi er ekki eins og
girðing. Þar koma til margar
ástæður.
Lands nýtur ekki.
Nú liggur linan lengra undan
landi og af þvi leiðir, að ekki
verður notið eins þess
stuðnings, sem hægt er að hafa
úr landi og af landinu á margan
hátt. Þótt linan liggi nú utar,
nær hún á fáum stöðum út fyrir
þau mið, sem togarar hafa sótt
á, svo að ekki eru likur til, að
ásókn erlendra skipa á miðin
umhverfis landið minnki að
mun. "Er þvi augljóst að skipin
verða að veiðum við varnar-
linuna sem fyrr oft og einatt.
Vamirnar gætu þvi aðeins orðið
auðveldari, að stækkunin væri
svo mikil, að linan lægi utan
helztu togara miðanna á land-
grunninu, og þess vegna væri
erlendum skipum litill fengúr að
þvi að sækja á islenzk mið.
Hraðfærari tæki
En hvað sem um gæzluna er
að segja, er það augljóst, að til
hennar þarf umfram allt
hraðfærari tæki en áður, og þá
helzt flugvélar og stór og
hraðskreið skip, en verður ekki i
sama mæli hægt að notast við
litla báta til gæzlunnar og verið
hefir.
Léttir á ef dragnóta-
bátar hætta
Hins vegar getur það orðið
allmikill léttir við gæzluna, ef
dragnótaveiði vélbáta hættir
með öllu eftir að hin ný ja skipan
Hans G. Andersen átti frum-
kvæðið að sctningu landgrunns-
laganna 1948 og hann hefur alla
tið verið helzti sérfræðingur okk-
ar i landhelgismálinu.
Landgrunnslögin
fró 1948
LÖG
um vlsindalega verndun fiskimiða land-
grunnsins
1. gr.
Sjávarútvegsmálaráöuneytiö skal meö reglugerð ákvarða
takmörk verndarsvæða við strendur landsins innan endimarka
landgrunnsins (eða á hafsvæði allt að 200 sjómllum utan við
grunnllnu), þar sem allar veiðar skuli háðar islenskum reglum
og eftirliti, enda veröi friöun á iandgrunninu á engan hátt rýrð
frá þvl, sem verið hefur. Ráðuneytið skal einnig ákvarða allar
þær reglur, sem nauðsynlegar eru til verndar fiskimiðunum á
ofangreindum svæðum. Ráðstafanir þessar skulu gerðar að
fengnum tillögum Fiskifélags tslands og Atvinnudeildar Há-
skóla Islands. Reglugerðin skal endurskoðuð eftir þvl, sem
visindalegar rannsóknir gefa tilefni til.
2. gr.
Reglum þeim, sem settar verða samkvæmt 1. gr. laga
þessara, skal framfylgt þannig, að þær séu ávallt I samræmi við
, miilirlkjasamninga um þessi mál, sem tsland ' er aðili að á
hverjum tlma.
3. gr.
Brot á reglum, sem settar verða samkvæmt 1. gr. laga þess-
ara, varða viðurlögum samkvæmt ákvæðum laga nr. 62, 18. mal
1967, um bann gegn veiðum með botnvörpu og flotvörpu með
slðari breytingum, laga nr. 40.9.júni 1960 um takmarkað leyfi til
dragnótaveiða I fiskveiöilandhelgi tslands undir vlsindalegu
eftirliti, laga nr. 33 19. júni 1922, um rétt til fiskveiða I landhelgi,
með siðari breytingum eða, eí um brot er að ræöa, scm ekki fell-
ur undir framangreind lög, sektum frá kr. 10.000.00 til kr.
100.000.00.
4. gr.
Sjávarútvegsmálaráðuneytið skal, eftir þvi sem unnt er, taka
þátt i alþjóðlegum visindarannsóknum, er miða að verndun
fiskimiða.