Tíminn - 19.10.1975, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Sunnudagur 19. október 1975.
Upphaf Þorskastriðs
1958
Hinn 1. september árið 1958
var fiskveiðilandhelgi tslands
færö Ut i 12 milur. Voru veiðar
útlendinga innan þessara fisk-
veiðitakmarka bannaðar og
settar voru strangar reglur um
veiðar islenzkra skipa innan
markanna.
Aðdragandi þessarar útfærslu
er öllum kunnur, en þann 24.
mai 1958 gerði rikisstjórn Her-
manns Jónassonar, þáverandi
forsætisráðherra svofellt sam-
komulag:
1) Fiskveiðilandhelgin skal vera
12 sjómilur út frá grunnlln-
um.
2) íslenzkum skipum, sem veiða
með botnvörpu, flotvörpu eöa
dragnót skal heimilt að veiða
innan fiskveiðilandhelginnar,
en þó utan núverandi
friðunarlinu. Sérstök ákvæði
skulu sett um þessa heimild
og tilgreina nánar veiðisvæði
og veiðitima.
3) Reglugerðin öðlast gildi 1.
september n.k. Timinn þang-
að til reglugeröin kemur til
framkvæmda verður notaður
til þess að vinna að skilningi
og viöurkenningu á réttmæti
og nauðsyn stækkunarinnar
o.s.frv.
Krafa um herskipa-
vernd
30. júni var svo gefin út reglu-
gerðin um 12 sjómilna land-
helgina og átti hún að koma til
framkvæmda 1. september þá
um haustið.
Eins og mörgum er kunnugt
þá olli áðurnefnd ráðstefna um
hafréttarmál Bretum miklum
vonbrigðum. Þeir höfðu gert ráð
fyrir aö unnt yrði á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna að binda
hendur þeirra þjóða er áttu auð-
ug fiskimið fyrir ströndum.
Þegar fréttist um fyrirætlanir
Islendinga, um útfærslu fisk-
veiðilögsögunnar i 12 sjómilur,
þá fóru að heýrast raddir i Bret-
landi þar sem þess var krafist
að gripið yröi til vopna til þess
aö hindra íslendinga i að stækka
landhelgi sina. Hinn 30. april
1958 hefur brezka stórblaðiö
DAILY EXPRESS þetta að
segja frá ráðstefnu brezkra
fiskikaupmanna, sem haldin
var um þessar mundir I Brigh-
ton,aö tveir ræðumenn frá Hull
hafi krafizt aðgerða brezka her-
skipaflotans, ef Islendingar
færöu út fiskveiðilandhelgi slna.
Tom Boyd togaraeigandi
sagði m.a.: „Við verðum nú að
þola hótun við alla lifsafkomu
okkar. Ef málin snúast algjör-
lega gegn okkur, þá hvilir
ábyrgðin eingöngu á rlkis-
stjórninni. Hún veit fullvel um
ástandið.”
Ian Class, forseti fiskkaupa-
sambandsins var æstur I ræöu
sinni og sagði: ,,Ef Islenzka
rlkisstjórnin vikkar landhelgina
I 12 milur með einhliða akvörö-
un, þá ættu okkar menn að
mega kalla á hjálp.
Ef flotinn v'eitir ekki nauðsyn-
lega hjálp af ótta við, hvað af
þvi myndi leiða siðar, þá gætum
við alveg eins farið að viður-
kenna, aö við séum þriðja flokks
stórveldi og þá hljótum við að
spyrja tilhvers við berum þung-
ar byröar vígbúnaðarins....
...Við höfum hlýtt ákvörðun
Islendinga frá 1952 um 4 milna
'undur Jxisundanna á Lækjartorgi táknræn mynd ai
inhuga þjoð, sem vikur hvergi í landhelgismálinu
Ríkisstjórnin 1958.
TaliS frá vinstri: Hermann Jónasson, forsœtisráSherra. Gylfi Þ. Gíslason, menntamálaráSherra.
LúSvik Jósepsson, sfávarútvegsmáiaráSherra. Eysteinn Jónsson, fjármálaráSherra. Hannibal
Valdimarsson. félaesmálaráSherra. GuSmundur 1. GuSmundsson. utanrikisráSherra.
landhelgi, enda þótt við höfum
mótmælt henni. Ef máli þessu
verður vísað til Allsherjarþings
S.Þ. I september, þá er þaö enn —
óútkljáð. Ef islenzk varðskip
reyna, meðan svo stendur á, að
stöðva togara okkar, sem eru að
veiðum utan núverandi fisk-
veiðimarka, þá ættu herskip
okkar að skerast I leikinn.
Eitt fallbyssuskot fyrir stafn-
inn myndi stöðva það. Þið segið
máske, að það myndi orsaka
heimsstyrjöld. Ég held þó, að
Rússar myndu ekki hætta á
kjarnorkustyrjöld vegna fisk-
veiðideilu”.
3. júni mótmælir brezka rlkis-
stjórnin svo lögmæti 12
sjómilna fiskveiðilandhelgi við
Island. Aðfaranótt 29. ágúst 1958
var svo eini brezki togarinn tek-
inn að ólöglegum veiðum innan
gömlu 4 mllna markanna. Var
það Lord Plender og var George
Harrisson skipstjóri hans.
Þrátt fyrir eindregin mótmæli
vlða að, var fiskveiðilandhelgi
Islands færð út I 12 sjómllur
hinn 1. sept. 1958.
Brezk herskip á
íslandsmið
öll dagblöðin fjalla itarlega
um ástandið á miðunum og
fyrirsögnin i Timanum, var á
þessa leið:
„Brezki flotinn látinn vernda
veiðiþjófa i islenzkri fiskveiði-
landhelgi”.
Segir blaðið frá tiðindunum á
þessa leið:
Islendingar geta verið ánægð-
ir meö fysta daginn, sem reglu-
geröin um 12 milna fiskveiði-
landhelgi var I gildi. Allar þjóð-
ir, sem veiðiskip eiga h^r við
land, virtu fiskveiðitakmörkin,
nema Bretar. Þeir beittu
herskipavaldi til þess að vernda
veiðiþjófnað i islenzkri land-
helgi og hindruðu islenzk varð-
skip I lögreglustörfum. Mun
þessi framkoma einsdæmi.
Islendingar gátu ekki trúað
þvl, fyrr en á reyndi, að Bretar,
sem þeir hafa litið upp til sem
réttsýnnar lýðræðisþjóðar,
geröu alvöru úr slikum hótun-
um, og hætt er viö að vinátta Is-
lendinga og Breta, sem lengi
hafa átt mikil og góö skipti, hafi
beðið slíkt áfall, að erfitt verði
að bæta svo að um heilt grói.
Þótt nokkurn skugga bæri á
atburöi dagsins I gær, fögnuðu
Islendingar hinum mikla
áfanga I landhelgismálinu af
heilum hug. Mjög viða blakti Is
lenzki fáninn viö hún, ekki slzt á
bátum og skipum. Bátar komu
sums staðar fánum skreyttir úr
róðri I gær. I Reykjavik og i öðr-
um byggðum og kaupstööum og
kauptúnum landsins var og al-
mennt flaggað.
Islenzka þjóðin stendur
einhuga saman I landhelgismál-
inu, og atburðir þeir, sem gerð-
ust I gær, þjöppuðu henni meira
saman en nokkru sinni fyrr.
Þrátt fyrir allt var þetta mikill
fagnaðardagur.
Brezki flotinn, er stundum
hefir verið kallaður stolt heims-
hafanna, hefir tekið sér það
hlutverk að vernda veiðiþjófnað
við landsteina litillar og varnar-
lausrar nágrannaþjóðár.
Islenzka ríkisstjórnin hefir mót-
mælt þessu ofbeldi harðlega, og
er sú orðsending birt á öðrum
staö hér I blaðinu.
Atburðum fyrsta sólarhrings-
ins, sem 12 milna fiskveiðiland-
helgin var í gildi, er annars lýst
hér á eftir í fréttatilkynningum
landhelgisgæzlunnar. Eftir-
tektarvert er það, að þeir brezk-
ir togarar, sem þegið hafa her-
skipavernd til veiðiþjófnaðar
eru aöeins 11, en upphaflega var
talað um 1-200 togara. Sýnir
það, að margir brezkir togara-
skipstjórar blygðast sin fyrir
þetta ofbeldi.
Um hádegi I gær barst blaðinu
eftirfarandi fréttatilkynning frá
landhelgisgæzlunni um at-
burðarásina fyrstu 12 klukku-
stundirnar eftir gildistöku 12
mllna fiskveiðilandhelginnar:
„Eftir þeim upplýsingum,
sem landhelgisgæzlan hefir, er I
dag mjög svipaður fjöldi er-
cglugerSin um 12 sjómilna íiskveiSilandhelgi vi
rendur Islands gengur i gildi klukkan 24 i kvöl
lendra togara á grunnslóðum
við ísland og algengt er um
þennan tlma árs. Við breyting-
una á fiskveiðitakmörkunum úr
fjórum I tólf sjómllur síðast-
liðna nótt varð hins vegar sú
breyting á, að að minnsta kosti,
þeir belgiskir og þýzkir togarar,
sem vitað var um nálægt fjög-
urra sjómílna takmörkunum I
gærkvöldi höfðu flutt sig út fyrir
12 sjómilna takmörkin i morg-
un. Hins vegar er vitað um um
það bil 15 brezka togara , er i
nótt söfnuðust saman undir
vernd fjögurra brezkra her-
skipa og eins birgðaskips á
þremur nánar tilteknum svæð-
um á milli fjögurra og tólf
sjómllna takmarkanna. Eitt
þessara svæða er út af Dýra-
firði, annað norður af Horni og
hið þriðja fyrir Suð-vesturlandi,
milli Hvalbaks og lands, en þar
var dimmviðri í morgun og þvi
erfitt um athuganir. A hinum
stöðunum var bjartviðri og voru
flestir togaranna út af Dýra-
firði. Snemma i morgun hófu
varðskipin aðgerðir gegn þess-
um togurum en þá beitti eitt
brezka herskipið strax valdi til
þess að hindra að varðskipið
kæmist að sökudólgnum. Gerð-
ist það með þeim hætti, að
brezka freigátan „Palliser”
kom á mikilli ferð með mannað-
ar fallbyssur og sigldi á milli
varðskipsins og landhelgis-
brjótsins, þannig að varðskipið
komst ekki að togaranum. Til
frekari árekstra hefur ekki
komið en hins vegar hafa náðst
nöfn cg númer allra þeirra
irezki f lotinn handtók 9 íslendingi
úð löggæzlu í íslenzkri iandhelg
brezkra landhelgisbrjóta, sem
eru aðgera tilraun til að veiða
innan hinna nýju takmarka og
verða mál þeirra tekin fyrir eins
og venja er.”
1 gærkvöldi barst svo önnur’
tilkynning frá landhelgisgæzl-
unni svohljóðandi:
„Brezkir togarar halda áfram
tilraunum til landhelgisbrota
fyrir Vestfjörðum, undir vernd
brezk'ra herskipa. Freigátan
„Palliser” beitir að sögn svip-
uðum aðferðum og áður við að
hindra íslenzku varöskipin I þvl
að ná til veiðiþjófanna og hefir
tilkynnt að sérhver tilraun Is-
lendinga til að fara um borð
I brezku togarana,muni veröa
hindruö með valdi. A svæðinu út
af Dýrafirði eru 9 brezkir þétt
saman I nánd við brezku her-
skipin að tilraunum til
landhelgisbrota, en tveir út af
Horni. Um enga áðra erlenda
togara er vitað innan hinnar
nýju landhelgisllnu, en nokkrir
þýzkir og belgiskir eru að veið-
um utan hennar.
Einn brezki landhelgisbrjót-
urinn , bað brezka herskipið
Russel um leyfi til að mega fara
út fyrir landhelgi, og eftir mikl-
ar bollaleggingar leyfði
herskipið honum það, með þvi
skilyrði að hann yrði kominn I
landhelgi aftur fyrir myrkur.
Þá bað einn brezki togarinn um
að mega leita islenzkrar hafnar,
en herskipið bannaði það alger-
lega.
A svæðinu fyrir Austur- og
Suðausturlandi hefir ekki orðið
vart við neinar tilraunir brezkra
togara til veiðiþjófnaðar.
1 morgun var álitið að brezku
landhelgisbrjótarnir væru 15, en
við -nánari athugun reyndust
þeir ellefu.”
1 leiðara blaðsins kemst rit-
stjóri svo að orði:
Einhuga þjóð
„Hafi nokkur efast um það
fyrir 1. september að íslending-
um myndu veitast erfitt að fá 12
milna f iskveiðilandhelgina
viðurkennda, hlýtur sá efi að
vera búinn nú. Þótt Bretar veiti
veiðiþjófum sinum hervernd
innan tólf mflna markanna, er
það eigi að siður orðið fullljóst,
aö alger sigur mun vinnast og
það fyrr en síðar.
Tvennt er það, sem örugglega
mun tryggja tslendingum fullan
sigur I málinu. Það er I fyrsta
lagi hinn algeri samhugur
þj óðarinnar um að láta hvergi
undan siga fyrr en fullur sigur
er unninn. Það er i öðru lagi hin
óbeina viöurkenning, sem
nágrannaþjóðir okkar hafa
veitt, allar nema Bretar.
Sennilega hafa Islendingar
aldrei verið meira einhuga um
neitt en þá stefnu að hvika
hvergi frá tólf milna fiskveiði-
landhelginni og ljá ekki fangs á
neinum samningum um það at-
riði. Eftir ofbeldisverk Breta I
fyrradag og gær, er það tak-
mark ofar öllu I hugum hvers
einasta Islendings að hopa hér
hvergi unz, fullur sigur er unn-
inn.
Bretar munu tyrr en síöar
tilneyddir til þess að fylgja for-
dæmi annarra þjóða I þessum
efnum. Þvi lengur, sem þeir
þráastvið, þvi meira óorð munu
þeir fá af þvi að beita ofbeldi við
smáþjóð til þess að koma I veg
fyrir aðhúnnái lifsnauðsynleg-
um rétti slnum. Togurum sinum
valda þeir llka mestu tjóni meö
þessu, þar sem þeir munu

tzk» rtjrncw íyUr tm »»UUl*i(o o* b«tir brotí * ví(
lendir herskip leyfislaust langt inn
þriggja mílna landhelgi íslands
gegn
siðustu yíirtroðsium
rtdjsrfrwjfMi' (l»«jJcií»r fwvur FrnsnáUarouim^ um LndbHfiiaúhJ:
eynslan sýnir að það er ekki hacgt að cækja
áðar á íilandsmið nema hafa not af landinu sjalfu
slenzku varðskipin halda áfram að safna sSnjMtn-
nn gegn brezkum landhelgiibrjótum og kæra þá
— ismálið á Lækjartorgi klukkan 18 I dag
trezki flotinn látinn vernda veiði
jófa í íslenzkri fiskveiðilandhelgi

iirMkhmkiphiorkuðumrðvakh
lofgriKr ohnrkra virlikipa
Wwuáa t<p*í« IstxsSi ostXai Ujktnft
Iganur fótWfá mrð U»* »ió té