Tíminn - 14.12.1975, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 14. desember 1975.

Leiðir þorskastríðið til slita
d stjórnmdlasambandi?
Á fimmtudaginn sigldi dráttarbáturinn Lloydsman tvivegis á varðskipiö Þór. Þessi mynd sýnir fyrri ásigiinguna og þaö er dráttarbátur-
inn Star Aquarius, sem er fjærst á myndinni. Ljósmynd Baldur Sveinsson.
Engar
samkomu-
lagshorfur
Siðustu atburðir þorskastriðs-
ins benda til þess, að það verði
hart og langt. Eins og nú stendur,
virðast samkomulagshorfur eng-
ar, þvi að Bretar neita áf si'num
alkunna þráa að viðurkenna tvö
höfuðatriði, sem nýtt samkomu-
lag verður að byggjast á, ef til
kemur. Annað er, að ástand
þorskstofnsins er nú þannig, að
hann þarfnast stóraukinnar frið-
unar? Þetta hafa Vestur-Þjóð-
verjar viðurkennt með þvi að
draga úr sókn sinni i þorskinn um
75%, miðað við siðustu árin fyrir
útfærsluna 1972. Hitt er það, að
Bretar neita að viðurkenna for-
gangsrétt strandrikis, þegar
draga þarf af friðunarástæðum úr
fiskveiðum á landgrunni þess.
Þetta sjónarmið viöurkenndi þó
alþjóðadómstóllinn i úrskurði sin-
um, þótt hann færi eftir reglum,
sem eru meira og minna úreltar.
Hinar nýju reglur, sem eru að
mótast, tryggja rétt strandrikis-
ins fullkomlega.
Fyrir íslendinga skiptir nú
höfuðmáli að haga styrjöldinni
við Breta á sem sigurvænlegast-
an hátt. Það er á tveimur sviðum,
sem styrjöldin mun vinnast fyrst
og fremst. Annaö þeirra eru sjálf
fiskimiðin við tsland. Það skiptir
höfuðmáli, að Landhelgisgæzlan
geti torveldað veiðar Breta sem
mest, og komið þannig i veg fyrir
að áform þeirra geti heppnazt.
Þvi þarf hún að geta einbeitt afli
sinu gegn Bretum. Jafnframt
þarf að efla hana, eins og kostur
er. Það þarf að sanna Bretum i
verki, að ekki er hægt að halda
uppi eðlilegum fiskveiðum undir
herskipavernd. Hitt sviðið er
áróðurssviðið, ef svo mætti að
orði komast. Það þarf að kynna
það sem bezt um allan heim, að
stjórn Bretaveldis skipa á 8'
tug tuttugustu aldarinnar slikir
rányrkjumenn, að þeir viður-
kenna ekki nauðsynlega vemd
þorskstofnsins, enda þótt fiski-
fræöingar þeirra hafi viðurkennt
nauðsyn hennar. Það þarf að
kynna það um allan heim, að
stjórn Bretlands á áttunda tug
tuttugustu aldarinnar er skipuð
slikum nýlendukúgurum, að þeir
viöurkenna ekki forgangsrétt
strandrikis til veiða á landgrunni
sinu, þegar öllum má augljóst
vera, að draga verður úr veiðum
af ótviræðum friðunarástæðum.
Það þarf að kynna það um allan
heim, hvernig miðaldamennirnir
i stjórn Stóra-Bretlands á siðari
hluta tuttugustu aldar reyna að
eyðileggja lifsmöguleika þjóðar,
sem byggir afkomu sina nær ein-
göngu á fiskveiðum og brjóta með
þvi öll lögmál um nauðsynlega
náttúrufriðun og forgangsrétt
strandrikja.
Ásiglingar
og
stjórnmálaslit
Sfðustu atburðir þorskastriðs-
ins syna það ljóslega.að mikil
hætta fylgir nú störfum land-
helgisgæzlumanna. Alveg eins og
i fyrri þorskastriðum eru tilraun-
irtil ásiglinga tiðar. Tilgangurinn
með þeim er að valda skemmdum
á varðskipunum og gera þau
þannig óvíg i lengri eða skemmri
tima. Alveg eins má búast við, að
þessi viðleitni andstæðingsins
verði enn meiri nú en i fyrri
þorskastrfðum, þvi að nú er hann
að heyja örvæntingarfulla loka-
baráttu. Yfirmenn varöskipanna
þurfa þvi að gæta þess eftir megni
að reyna að forðast slys á mönn-
um og tjón á skipum. Þetta er allt
annað en auðvelt, þegar jafn-
framt þarf svo að halda uppi sem
stöðugastri sókn. Taki menn tillit
til þessa, er enn meiri ástæða til
að dást að framgöngu varðskips-
manna.
Það er dcki aðeins ástæða til að
vara innrásarherinn við frekari
ásiglingum, heldur að leggja rika
áherzlu, á að slikt getur haft hin-
ar alvarlegustu afleiðingar. Fyrir
liggur samþykkt frá þingflokki
Framsóknarflokksins, sem gerð
var á Hallormsstað 1973. Þar seg-
ir, að ásigling á islenzkt varðskip
muni varða stjórnmálaslitum,
eftir að Bretar hafi fengið viðvör-
un. Jafnframt segir I ályktuninni, i
að þá kunni svo að fara að aðild
okkar að Nato verði tekin til
endurskoðunar. Þessi ályktun er
enn I fullu gildi.
Viðnám ber
árangur
Fyrir skömmu voru birtir hér I
blaðinu kaflar úr nýrri skýrslu
Þjóðhagsstofnunarinnar um
þjóðarbúskapinn. Þar var m.a.
rakinn hinn mikli verðbólguvöxt-
ur, sem hefur orðið hér siðustu
misserin, og gerð grein fyrir or-
sökum hans. Siðan var komizt
þannig að orði:
„Verðþróunin upp á siðkastið
bendir hins vegar til þess, að
verðbólguhraðinn hafi náð há-
marki. Verðhækkanir á þriðja og
fjórða fjórðungi þessa árs eru um
það bil helmingi minni en þær
voru að meðaltali 1974-1975. Þetta
stafar að verulegu leyti af þeim
hófsömu kjarasamningum, sem
gerðir voru i júni 1975, en þeir
bentu til þess, að verkalýðshreyf-
ingin viðurkenndi þörfina á að
samræma innlenda eftirspurn
skertum tekjuöflunarmöguleik-
um þjóðarinnar út á við. Niður-
staða þessara samninga var
mikilsverður árangur i jafn-
vægisviðleitninni I efnahagsmál-'
um. Júnisamningarnir, ásamt
ýmsum ráðstöfunum stjórnvalda,
hafa valdið mestu umþað, að 10%
samdráttur þjóðarútgjalda — að
þvi ætlað er- hefur orðið án þess
að til nokkurs atvinnuleysis hafi
komiö. Samdráttur eftirspurnar
innanlands og verðáhrif gengis-
lækkana og innflutningsverð-
hækkunar virðast ætla að valda
minnkun innflutningsmagns um
17% á þessu ári, eða likt og ætlað
var i marz og april sl. Óhagstæð
viðskiptakjör og sölutregða á út-
flutningsmarkaði valda þvi hins
vegar, að halli á viðskiptum við
útlönd verður mjög mikill á ár-
inu, eða sem næst 10% af þjóðar-
framleiðslu, samanborið viö 12%
árið 1974.”
Mikil
ábyrgð
Þessar niðurstöður Þjóðhags-
áætlunarinnar sýna, að stjórn-
völdum hefur tekizt siðustu mán-
uðina að ná auknum tökum á
efnahagsmálunum, og þvi hefur
dregið úr dýrtiðarvextinum og
innflutningnum. Það gefur aukna
von um, að þessu viðnámi verði
unnt að halda áfram, að horfur
eru á að viðskiptakjörin verði
aðeins hagstæðari 1976 heldur en
á þessu ári. Hins vegar byggir sá
ávinningur i efnahagsmálum,
sem náðst hefur siðustu mánuð-
ina, enn á veikum grunni. Þar
getur tvennt ráðið mestu. Annað
er það, að rikisstjórn og Alþingi
sýni sem mesta aðgæzlu i sam-
bandi við afgreiðslu fjárlaga fyrir
1976og aðrar ákvarðanir, sem að
þeim lúta,beintog óbeint. Hitt er,
að fullrar aðgætni verði gætt i
sambandi við gerð væntanlegra
kjarasamninga. Ef fulltrúar
launþegasamtakanna sýna sama
skilning i samningaviðræðunum
og á siðast liðnu vori og stjóm-
völd koma til móts við þá, eftir
þvi sem hægt er, er full ástæða til
að vænta þess, að náð verði enn
traustari tökum á verðbólgu-
þróuninni en þegar er orðið, þótt
verulega hafi þegar áunnizt.
Sá skilningur fer áreiðanlega
vaxandi hjá launþegum, að þeir
hagnist ekki á stöðugum vixl-
hækkunum kaupgjalds og verð-
lags, nema siður sé. Þess vegna
eigi fyrst og fremst að vinna að
kjarabótum eftir öðrum leiðum,
ef kostur er. Vonandi nær þessi
skilningur orðið til forustumanna
samtakanna einnig, enda má sjá
þess ýmis merki i ályktun nýlok-
innar kjaramálaráðstefnu Al-
þýðusambandsins. En það veltur
nú áreiðanlega mikið á afstöðu
þeirra, hvort framhald getur orð-
ið á þvi viðnámi, sem borið hefur
augljósan árangur siðustu
mánuðina. Þvf hvilir nú mikiT
ábyrgð á þeim aðilum, sem um
kjaramálin fjalla næstu vikurnar.
Athyglisverður
samanburður
í málgögnum stjórnarand-
stæðinga gætir mjög þeirra kenn-
inga, að kjaraskerðing sú, sem
hefur orðið hér siöustu misserin,
sé rikisstjóminni að kenna.
Hversu óréttmætar þessar
fullyrðingar eru, sést bezt á nýrri
skýrslu, sem er að finna i bækl-
ingi um þjóðarbúskapinn, sem
Þjóöhagsstofnunin gaf út 28. nóv.
siðast liðinn. Þar er m.a. skýrt
frá þvi, að séu þjóðartekjurnar á
mann markaðar með visitölunni
100 árið 1971, hafi þær orðið 103.8
á árinu 1972, 112.4 á árinu 1973 og
111.3 á árinu 1974. Þær hafa
þannig vaxið verulega frá þvi á
árinu 1971 og þangað til á siðari
hluta ársins 1974, þegar versn-
andi viðskiptakjör fóru að hafa
áhrif á þær til lækkunar. Það voru
hinar vaxandi þjóðartekjur, sem
gerðu það mögulegt að hækka
launagreiðslur á þessum tima,
auk þess sem lifað var um efni
fram. 1 ár hefur orðið svo mikil
rýrnun á þjóðartekjum, að visitl.
þeirra eráætluðum 101.0 á mann,
eða næstum hin sama og árið
1971. Þetta er að sjálfsögðu aðal-
ástæða kjararýrnunarinnar I ár
ásamt þvi, að viðskiptakjörin
hafa þrengt kjör atvinnuveganna
enn meira en þessar tölur gefa til
kynna. Þrátt fyrir það, að þjóðar-
tekjurnar á mann verða nú næst-
um hinar sömu og á árinu 1971,
verður kaupmáttur launafólks
yfirleitt mun meiri i ár en 1971.
Þannig er kaupmáttur dagvinnu
áætlaður 111.5 á þessu ári, kaup-
máttur vikulauna 106.8, og kaup-
máttur ráðstöfunartekna 105.6.
alltmiðaövið töluna 100 árið 1971.
Þessar tölur sýna bezt, að hér
hefur siður en svo orðið um óeðli-
lega kjaraskerðingu að ræða,
miðað við afkomu þjóðar-
búskaparins.
Sömu
úrræðin
Sú kjaraskerðing, sem hér
hefur orðið, hefði orðið
óhjákvæmileg vegna versnandi
viðskiptakjara og þjóðarafkomu,
hvaða flokkar sem hefðu verið i
stjórn. Hún hefði orðið engu
minni, þótt Alþýðubandalagið og
Alþýðuflokkurinn hefðu verið i
stjórn. Reynslan sýnir, að úrræð-
in hefðu þá ekki orðið neitt önnur.
A kjörtimabilinu 1967-1971 átti
Alþýðuflokkurinn hlutdeild I
tveimur stórfelldum gengisfell-
ingum, mikilli skerðingu visitölu-
bóta ogstórfelldri kjaraskerðingu
sökum versnandi viðskiptakjara
á fyrri hluta kjörtimabilsins. Það
var jafnframt gripið til svo mikils
samdráttar, að stórfellt atvinnu-
leysi kom til sögu og þúsundir
manna flýðu land af þeirri
ástæðu. Alþýðubandalagið stöð að
gengisfellingu haustið 1972, þar
sem útflutningsatvinnuvegirnir
stóðu þá höllum fæti. Alþýðu-
bandalagið var fylgjandi þeirri
gengisfellingu, sem varð sumarið
1974, og tveir helztu forustumenn
þess á fjármálasviðinu, Guð-
mundur Hjartarson og Ingi
Helgason, samþykktu beint og ó-
beint gengisfellinguna i febrúar i
ár. Þá stóð Alþýðubandalagið
vorið 1974 að frumvarpsflutningi
og bráðabirgðalögum, sem fólu i
sér skerðingu visitölubóta.
Reynslanhefur þannig margsýnt,
að Alþýðuflokkurinn og Alþýðu-
bandalagið hafa ekki hikað við að
gripa til svipaðra ráða og núver-
andi rikisstjórn hefur gert, þegar
hætta á stöðvun atvinnuveganna
var annars vegar. Þótt þessir
flokkar séu óábyrgir i málflutn-
ingi sinum nú, sýnir reynslan, að
þeir geta verið ábyrgir. þegar
ábyrgðin hvflir á þeim. Það er
þeim til lofs.
Og kjaraskerðingin nú hefði
ekkert siður komið til sögu, þótt
þessir flokkarhefðu veriði stjórn.
Hún var óumflýjanleg eins og á
stóð.
Niðurgreiðslur
Nokkurt umtal er nú um það að
breyta fyrirkomulagi á niður-
greiðslum. Eðlilegt er, að slik
mál séu eins og önnur tekin til
endurskoðunar öðru hvoru. 1
þessiím efnum er lika hyggilegt
að hafa hliðsjón af erlendri
reynslu. Segja má, að viðast
erlendis sé það rikjandi stefna, ef
gripið er til niðurborgana á vöru-
verði, að fyrst og fremst innlend-
ar vörur séu niðurgreiddar. Þetta
er t.d. stefna sósialdemókrata i
Sviþjóð og Noregi. Astæðan er sú,
að með þessu næst ekki aðeins
það að verðlag sé lækkað i þágu
neytenda. Með þessu næst einnig
það, að þetta ýtir undir atvinnu i
landinu og dregur úr gjaldeyris-
eyðslu, þvi að yrði neytenda-
styrkur ekki bundinn við ákveðn-
ar vörur, gæti það alveg eins ýtt
undir kaup á erlendum vörum og
innlendum. A timum þegar hætta
er á atvinnuleysi og gjaldeyris-
skortur er mikill, er ekki sizt
ástæða til að hafa þetta i huga.
Fyrir íslendinga skiptir nú
höfuðmáli að styðja innlenda
framleiðslu sem mest. Þannig á
það að vera skylda, að menn taki
innlendar iðnaðarvörur fram yfir
útlendar. Rett er að minna á, að
félög iðnverkamanna hafa birt
áskoranir um þetta, enda er þeim
ljóst, að hér getur atvinna þeirra
verið hú húfi.
Þ.Þ.