Tíminn - 14.12.1975, Blaðsíða 29

Sunnudagur 14. desember 197S.
TtMTNN
29
Sigurður Þórarinsson
og
Gunnar Hannesson:
VATNAJÖKULL
tignarheimur frosts og
funa
96. bls. Heimskringla
1975.
A ágústmánuði slðast liðnum
birtist hér i blaðinu samtal við
Gunnar Hannesson, hinn þjóð-
kunna og snjalla ljósmyndara.
Þar sagði hann frá fjallaferðum
sinum og jökulgöngum og lét
þess getið, að hann hikaði ekki
við að telja Vatnajökui „sér-
stæðastastað á jörðinni.” Vafa-
laust mun mörgum lesendum
hafa þótt þetta stór fullyrðing,
einkum þeim, em aldrei hafa á
Vatnajökul komið, en aftur á
móti munu ummælin ekki hafa
svo mjög hneykslað hina, sem
þekktu eitthvað að ráði til þessa
sérkennilega hluta Islands.
Og nú er komin út bók um
Vatnajökul, gerð af
þeim Gunnari Hannessyni ljós-
myndara og dr. Sigurði
Þórarinssyni jarðfræðingi. Það
er bezt að segja það umbúða-
laust, að sú bók er bókaprýði,
hvort sem litið er til ytra útlits
eða innri gerðar.
Bókin hefst á ritgerð dr. Sig-
urðar Þórarinssonar. Hún er að
sönnu ekki ýkjalöng, en þeim
mun girnilegri til fróðleiks. Dr.
Sigurður byrjar ritgerð sina á
þvl að slá fram þeirri
bráðsnjöllu hugmynd, að „væri
sögninni um Hrafna-Flóka ekki
til að dreifa, væri eðlilegast að
álita, að nafriið Island hefði
landið hlotið af þeim jöklum, er
fyrstir risa úr hafi, þegar siglt
er til landsins stytztu "leið frá
heimkynnum hinna norrænu
landnámsmanna. Hljóta þessir
sæfarar að hafa undrazt ofgnótt
þessara isa, sem eru svo miklir
um sig, að svo virðist, þegar
siglt er upp undir suðaustur-
ströndina, og vestur með henni,
sem landið sé þakið nær sam-
felldri ishellu.”
Vist er hér ekki ólíklega til
getið, og vera má, að dr. Sig-
urður Þórarinsson sé ekki einn
um þessa skoðun, en hvað sem
þvi liður er hugmyndin allrar
athygli verð, og erfitt er að
hugsa sér snjallara upphaf á
bók, em fjallar um Vatnajökul.
Siðan taka staðreyndirnar við
i ritgerð dr. Sigurðar.Hann get-
ur þess, að langt fram eftir
öldum hafi menn ekki gert sér
ljóst, hversu mikill hluti tslands
sé hulinn jökli, og einkum hafi
menn vanmetið viðáttu Vatna-
jökuls. „Af þessari ástæðu varð
ísland ærið kviðdregið á landa-
bréfum allt fram á 19. öld,”
segir Sigurður.
Ætla mætti, að tölfræðilegar
upplýsingar um þykkt jökla,
ástand, eðli og mismunandi út-
breiðslu skriðjökla, væri heldur
Undraheimur
frosts ogfuna
þurr lesning og litið skemmti-
leg. Sú er þó ekki raunin i þvi
tilviki sem hér um ræðir, og að
visu ber þar margt fleira á
góma en blákalda jarðfræði.
Þar er talað um ferðir manna
yfir Vtnajökul fyrr og nú, og
sagt frá samskiptum Skaftafells
og Möðrudals á Efra-Fjalli til
foma. Kirkjan i Möðrudal átti
„XII trogsöðla högg” i skógi
Skaftafells, og Skaftafell átti
fjórtán hesta sumarbeit i
Möðrudalslandi samkvæmt
jarðabók frá 1797, en tekið er
’fram, að itak þetta sé ei notað
sökum jökla. Hins vegar er það
gömul sögn, að á hvorum bæn-
um um sig skyldi jafnan standa
uppbúið rúm handa smalanum
frá hinum bænum, ef hann
skyldi bera að garði, og bendir
sögnin eindregið til þess, að ein-
hvern tima hafi mönnum ekki
vaxið i augum að skokka þessa
bæjarleið, þótt yfir sjálfan
Vatnajökul væri að ræða.
Gaman væri að ræða mörg
fleiri atriði f ritgerð dr. Sigurðar
Þórarinssonar, en af ýmsum á-
stæðum verður það ekki gert
hér. Sigurður Þórarinsson er
einn þeirra manna sem njóta
þeirrar náðar að geta gert alla
hluti skemmtilega sem þeir
koma nálægt. Það er sama
hvort hann flytur erindi á
hraðfleygri skemmtistund,
þegar Austfirðingar i Reykja-
vik gera sér glaðan dag, eða
skrifar fræðilega ritgerð um
Vatnajökul: Það er altaf ein-
hver heillandi glæsileiki yfir
öllu sem frá manninum kemur,
og hann telur sig ekki heldur
yfir það hafinn að bregða á létt
gaman, sem hvorki hann né
aðrir ætlast til að sé vegið á
strangfræðilega vog, sbr.
Mariukvæði hans, hérna um
árið, sem allir lærðu og flestum
þótti skemmtun að, þótt til
væru þeir, sem töldu slik
gamanmál of litið hátiðleg til
þess að vera ort af slikum
manni sem Sigurði Þórarins-
syni.
Myndirnar i Vatnajökuls-
bókinni — myndir Gunnars
Hannessonar —eru langt fyrir
ofan mina gagnrýni af þeirri
einföldu ástæðu, að ég ber ná-
kvæmlega ekkert skynbragð á
hvað til þess þarf að vinna slikt
verk. Allt eru þetta litmyndir.
Sumar sýna menn á göngu,
bundna saman með langri taug,
einsogsiður er jöklafara, á ein-
um stað sjást bilaslóðir eftir
hjarnbreiðunni, á öðrum gnæf-
andi hamraflug eða ægileg
jökulsprunga, á enn öðrum stað
er leikið að litadýrð, þar sem
heitar gufur stiga upp af
jörðinni. Það er nefnilega ekki
svo litill jarðhiti I og undir þessu
mikla iströlli. „Vestri helft
Vatnajökuls er virkt eldfjalla-
svæði. Þar er miðsvæðis á
jöklinum sú eldstöð, sem oftast
hefur gosið á Islandi siðan
landið byggðist”, sagði dr. Sig-
urður Þórarinsson i ritgerð
sinni. — Það eru þvi að visu
engin undur, þótt Vatnajökull, i
öllum sinum mikilleik
andstæðum og furðum, hafi seitt
til sin menn á borð við Gunnar
Hannesson.
1 upphafi þessa greinarkorns
var vitnað til þeirra orða
Gunnars Hannessonar, að
Vatnajökull væri tvimælalaust
sérstæðasti staður jarðarinnar.
Þeirri fullyrðingu skal hvorki
játað né neitað hér. Þvi siður
dettur mér i hug að hafa uppi
neinar ágizkanir um það, hvort
þeir Sigurður Þórarinsson og
Gunnar Hanness. séu að sinu
leyti álika sérstæðir meðal
manna eins og Vatnajökull er
meðal jökla. Slikt væri mikils til
of stór biti einum vesælum
blaðamanni. Hitt fer ekki á
milli mála, að i bókinni sem hér
hefur verið litillega minnzt á,
hafa tveir snillingar lagt fram
krafta sina og stefnt þeim að
sameiginlegu marki, enda er
árangurinn eftir þvi.
— VS.
(JpUlt i eiqutæki
Plötuspilari, kasettu-segulband,
magnari og útvarpsstillir
Verð á allri samstæðunní ca. 132.850,. Þessi framleiðsla
NORDMENDE verksmiðjanna gefur yður kost á margri
anægjustund. l einu og sama tækinu er sameinað: magn-
ari kasettu-segulband og útvarpsplötuspilari, auk þess
fylgja 2 hátalarar og 2 hljóðnemar.
Stereo 6005 SCP — 30 watta
nordMende
hifi hljómburður í stereo
Skipholti 19 - simar 23800 & 23500
Klapparstíg 26. — Sími 19800.
Tveir hátalarar fylgja
iHHPIP o
■ . .. «*, ym. 5, •

piiiiwflrf.W.MWJKTi 1
Hvort sam þér viljið hlusta á uppáhaldsplötuna eöa útvarpið, og kannske
taka þáttinn upp á segulband um leið.... allt þetta og margt fleira býðst
yður í einni samstæðu.
Fallegt utlit og hannaötil aötaka sem minnst pláss.