Fréttablaðið - 02.12.2005, Qupperneq 34

2. desember 2005 FÖSTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI:
550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá
blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Átök á heimilinu
Á ytra borði ríkir friðsæld á stjórnar-
heimilinu. En heimilismenn viðurkenna
í einkasamtölum að eitt og annað bjáti
á innan dyra. Til dæmis hefur að undan-
förnu verið tekist á um Íbúðalánasjóð
sem lýtur forræði framsóknarmannsins
Árna Magnússonar félagsmálaráðherra.
Sjálfstæðismenn vilja að sjóðurinn verði
settur í umsjón fjármálaráðuneytis þar
sem Árni M. Mathiesen ræður húsum.
Hermt er að ákveðnastur í þeirri kröfu
sé ráðuneytisstjóri Árna, Baldur Guð-
laugsson, sem í þrengsta hópi fram-
sóknarmanna er kallaður „yfirráðherra“
Sjálfstæðisflokksins. Baldur hefur um
langt árabil verið
einn nánasti trúnað-
armaður og ráðgjafi
forystumanna
Sjálfstæðisflokksins.
Hann var lengi formaður fulltrúaráðs
sjálfstæðisfélaganna í Reykjavík.
Gagnrýni í skýrslu
Sjálfstæðismenn segja að tillaga þeirra
um vistaskipti Íbúðalánasjóðs byggi á
málefnalegum sjónarmiðum. Þeir benda
á að í hinni nýju skýrslu Ríkisendur-
skoðunar um sjóðinn komi fram að
fjármálaráðuneytinu hafi ekki fyrr en
eftir dúk og disk verið gerð formleg
grein fyrir umdeildum lánasamningum
Íbúðalánasjóðs við banka og sparisjóði
á þessu ári. Seint og síðar meir hafi Lána-
sýslu ríkisins og Ríkisábyrgðasjóði (sem
undir fjármálaráðuneytið heyra) verið
gerð grein fyrir þróun mála. Að þessu er
fundið í skýrslunni. Í fjármálaráðuneytinu
segja menn að þeir verði að geta stjórn-
að Íbúðalánasjóði til að ná einhverjum
tökum á þróun opinberra fjármála.
Aldrei samþykkt
„Þetta verður aldrei samþykkt. Sama
hvað yfirráðherrann segir,“ sagði hátt-
settur maður á stjórnarheimilinu við
erindreka þessa dálks. Framsóknarmenn
telja að á bak við kröfuna um að fjár-
málaráðuneytið taki við yfirstjórn Íbúða-
lánasjóðs búi fyrst og fremst hugmyndin
um að leggja hann niður eða einkavæða.
Það geta þeir ekki hugsað sér. Svo
er sjóðurinn líka vinnustaður margra
góðra og gegnra framsóknarmanna og
það kann að hafa sitt að segja. Loks
vegur það þungt að Íbúðalánasjóður er
að Byggðastofnun undanskilinni eina
fjármálastofnunin sem framsóknarmenn
stjórna. Og alkunna að búið er að loka
fyrir lánaveitingar úr Byggðastofnun.
gm@frettabladid.is
Það voru athyglisverðar frétt-
ir sem sagðar voru af kostnaði í
háskólum landsins í morgunfrétt-
um RÚV í gær. Samkvæmt nýrri
úttekt Ríkisendurskoðunar fyrir
fjárlaganefnd á níu háskólum árin
2003 og 2004 er kostnaður á hvern
nemanda lægstur í Háskólanum
á Akureyri. Munar talsverðu á
skólum og er Háskóli Íslands með
þriðju ódýrustu nemendurna, en
Háskólinn í Reykjavík er með þá
næst ódýrustu.
Þessar upplýsingar eru afar
athyglisverðar í ljósi þess að fyrir
aðeins nokkrum dögum var birt
evrópsk samanburðarúttekt þar
sem kom í ljós að Háskóli Íslands
er nánast að gera kraftaverk fyrir
þá fjármuni sem til hans er varið
ef menn litast um í Evrópu eftir
samanburði. Þrátt fyrir að skipa
næstneðsta sætið í Evrópu hvað
varðar fjárframlög heldur HÍ uppi
hágæða rannsókna- og kennslu-
starfi að mati Samtaka evrópskra
háskóla. Það verður því seint sagt
að fjárþröng skólans stafi af bruðli
og hægt sé að blása þar til sóknar
án aukinna framlaga.
En niðurstaða Ríkisendurskoð-
unar frá því í gær bendir líka til að
Háskólinn á Akureyri sé í nokkuð
sérstakri stöðu. Þar eru útskrif-
aðir ódýrustu háskólastúdentar í
landinu á sama tíma og umræðan
hefur snúist um mikil fjárhags-
vandræði skólans. Raunar hefur
skólinn staðið í sársaukafullum
aðhaldsaðgerðum á síðustu vikum
og velt við öllum steinum til að
spara án þess að skerða eða spilla
því rannsóknar- eða kennslustarfi
sem þar fer fram. Ekki verður
annað séð en að tekist hafi að halda
sjó hvað þetta varðar þó eflaust
muni til lengri tíma eitthvað
hægja á þeirri framsæknu sókn og
nýsköpun í kennslu og rannsókn-
um sem einkennt hefur skólann.
Það er hins vegar þakkarvert að
skólinn skuli þrátt fyrir þennan
litla tilkostnað á hvern nemanda
geta áfram haldið úti námsfram-
boði sem augljóslega hefur höfðað
til landsmanna og skapað þá ótrú-
legu velgengnissögu sem birtist í
vexti skólans.
Raunar benda bæði niðurstöð-
ur Samtaka evrópskra háskóla um
Háskóla Íslands og samanburðar-
tölur Ríkisendurskoðunar til þess
að háskólastigið á Íslandi þjáist
ekki af offitu og óhagkvæmum
rekstri. Ekki í það minnsta í sam-
anburði við það sem þykir eðlilegt
í alþjóðlegu samhengi. Þvert á
móti. Skólarnir eru að sjálfsögðu
ólíkir og eðlilegt að skóli eins og
Háskóli Íslands sé dýrari á hvern
nemanda en yngri skólar með tak-
markaðra námsframboð. Mjög
mikilvægt er þó að undirstrika
að það er ekki og á ekki að vera
keppikefli háskóla að útskrifa
nemendur með sem minnstum til-
kostnaði. Háskólamenntun er ekki
vara sem hentar til fjöldafram-
leiðslu - rannsóknir og kennsla eru
ekki McDonald’s-hamborgarar.
Spurningin sem spyrja þarf
snýst því miklu frekar um hinn
pólitíska vilja og skilning til að
hækka menntunarstigið í sam-
félaginu almennt. Sú „reform-
íska“ hugmyndafræði hefur verið
afar lífseig hér á landi að vinnan
göfgi og að bókvitið verði ekki í
askana látið. Að sú vinna ein skapi
verðmæti, sem búi til áþreifanleg-
ar afurðir s.s. ál eða fisk, sem flutt
séu út með skipum eða flugvélum.
Okkar vandi er að slík verðmæti
er nú hægt að búa til með margfalt
ódýrari hætti annars staðar í heim-
inum þar sem vinnuaflið kostar
brot af því sem við viljum og þurf-
um. Þessi staða kallar á íslenska
menningarbyltingu - en öfugt við
það sem gerðist í Kína eiga menn
ekki að fara úr skólunum og út á
akrana, heldur af ökrunum og inn
í háskólana. Það eru einfaldlega
að eiga sér stað miklar þjóðfélags-
breytingar sem bregðast þarf við
og sérstaklega er brýnt að hækka
snautlega lágt hlutfall háskóla-
menntaðra á íslenskum vinnu-
markaði. Í þeim efnum þurfa þús-
und blóm að spretta.
Þegar Íslendingar gengu inn
í nútímann gerðu þeir það með
hraði. Landsins synir og dætur
streymdu úr sveitinni á mölina
og kaldir, rakir og óþéttir bragg-
arnir urðu þá híbýli fjölmargra
hinna nýju þéttbýlinga. Afar
mikilvægt er að íslenska háskóla-
stigið verði ekki að braggahverfi,
því vonin og framtíðin felst í því
að vel takist til með íslensku
menningarbyltinguna. Við getum
þakkað fyrir að hafa átt háskóla
sem standast glæsilega fagleg-
ar gæðakröfur þrátt fyrir að
þurfa að útskrifa stúdenta með
lágmarks tilkostnaði. Hingað
til höfum við sloppið fyrir horn,
en það er fífldirfska að ætla að
byggja hnattvædda framtíð þjóð-
ar á því að hlutirnir sleppi alltaf
og áfram fyrir horn. ■
Íslensk menningarbylting
Í DAG
HÁSKÓLA-
SAMFÉLAGIÐ
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
Það eru einfaldlega að eiga sér
stað miklar þjóðfélagsbreyt-
ingar sem bregðast þarf við og
sérstaklega er brýnt að hækka
snautlega lágt hlutfall háskóla-
menntaðra á íslenskum vinnu-
markaði. Í þeim efnum þurfa
þúsund blóm að spretta.
AUGL†SINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLA‹INU ALLA MI‹VIKUDAGA
Mest lesna
vi›skiptabla›i›
G
al
lu
p
kö
nn
un
f
yr
ir
36
5
pr
en
tm
i›
la
m
aí
2
00
5.
Varla hafði George Bush Bandaríkjaforseti lokið ræðu sinni í flotaskólanum í Annapolis í Maryland á miðviku-daginn, þar sem hann skýrði frá nýjustu áætlun sinni
til að ljúka stríðínu í Írak, er fréttir bárust sem sýna að hvað
sem líður hernaðarástandinu í landinu hafa Bandaríkjamenn
beðið siðferðislegan ósigur þar með framgöngu sinni. Upplýst
var í bandaríska dagblaðinu Los Angeles Times að Bandaríkja-
stjórn greiðir íröskum blaðamönnum mútur til að fá þá til að
skrifa fréttir og greinar sem þóknanlegar eru hernámsliðinu.
Ekki eru margir dagar síðan haft var eftir Allawi, fyrrverandi
forsætisráðherra Íraks, að brotið væri á mannréttindum þar í
jafn miklum mæli og í valdatíð Saddams Husseins fyrrverandi
forseta. Nýjar staðhæfingar hafa jafnframt komið fram um að
eiturvopnum hafi verið beitt gegn óbreyttum borgurum í stríðs-
rekstrinum á síðasta ári.
Von er að fólk um heim allan spyrji: Til hvers er þetta stríð háð?
Hvað réttlætir þennan hernað? Því miður skortir algerlega rétt-
lætingu fyrir innrásinni í Írak og hernámi landsins. Upphafleg
réttlæting hefur reynst blekking og staðhæfingar um að innrás-
arliðinu yrði tekið fagnandi af írösku þjóðinni hafa ekki reynst á
rökum reistar. Þess í stað hefur innrásin leitt til ástands sem varla
er hægt að kalla annað en borgarastyrjöld. Almenningur býr við
ótta og öryggisleysi á degi hverjum. Hryðjuverk þar sem óbreyttir
borgarar eru helsta skotmarkið eru nær daglegur viðburður.
Rétt er að hafa í huga að það er opinbert markmið Banda-
ríkjastjórnar með innrásinni í Írak og hernámi landsins að koma
þar á lýðræði og festa í sessi vestrænan mannréttindaskilning
í arabaheiminum. Kosningarnar sem fram fóru í landinu voru
liður í þessu. En varla er sama að segja um kerfisbundnar
fréttafalsanir, pyntingar á föngum og önnur mannréttindabrot?
Vel má vera að hernaðarsérfræðingar og einhverjir stjórnmála-
menn í Washington trúi því að hér helgi tilgangurinn meðalið.
En það er þá sjálfsblekking. Með því að beita slíkum aðferðum
grafa Bandaríkjamenn sína eigin gröf jafnt í Írak sem gagnvart
almenningsálitinu í heiminum.
Ræða Bush forseta í Annapolis sýnir að hann er í reynd
úrræðalítill gagnvart þeim stórkostlegu hörmungum sem hann
og stjórn hans hafa stofnað til í Írak. Ræðan og nýja áætlunin
voru greinilega öðrum þræði tilraun til að friða almenningsálit-
ið á heimaslóðum, sem er nú að snúast gegn stríðsrekstrinum
og forsetanum. Bush gat engin skýr svör gefið um það hvernig
eða hvenær lögum og friði yrði komið á í Írak. Áformin um að
láta Íraka sjálfa taka smám saman yfir her og lögreglu eru út af
fyrir sig skynsamleg en fram að þessu hefur allt gengið á aftur-
fótunum í þeim efnum og ekki blasir við að þetta muni gerast á
næstu mánuðum. Bandaríkjastjórn kaus að skella skollaeyrum
við varnaðarorðum gegn innrásinni í Írak á sínum tíma og sýpur
nú seyðið af hroka sínum og blindu. ■
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Styrjöldin í Írak dregst á langinn og Bush
forseti virðist úrræðalítill.
Siðferðislegur ósigur
Bandaríkjamanna
Ræða Bush forseta í Annapolis sýnir að hann er í
reynd úrræðalítill gagnvart þeim stórkostlegu hörm-
ungum sem hann og stjórn hans hafa stofnað til í Írak.