Fréttablaðið - 02.12.2005, Blaðsíða 64

2. desember 2005 FÖSTUDAGUR
Stóra svið
Salka Valka
Su 4/12 kl. 20 Su 11/12 kl. 20
Mi 28/12 kl. 20
Woyzeck
Í kvöld kl. 20 Mi 7/12 kl. 20 UPPS
Fö 9/12 kl. 20 Fi 29/12 kl. 21
Fö 30/12 kl. 21
Kalli á þakinu
Su 4/12 kl. 14 Su 11/12 kl. 14
Má 26/12 kl. 14 Su 8/1 kl. 14
Brot af því besta!
Í forsal Borgarleikhússins
Rithöfundar lesa úr nýjum bókum
fimmtudagskvöldið 8/12 kl. 20
Guðrún Eva Mínervudóttir, Hallgrímur Helgason,
Hreinn Vilhjálmsson, Ingibjörg Hjartardóttir, Ólafur
Gunnarsson, Þórarinn Eldjárn
Léttur jóladjass og kaffihúsastemning.
Allir velkomnir
Aðgangur ókeypis
Nýja svið/Litla svið
Lífsins tré
Lau 3/12 kl. 20 Su 11/12 kl. 20
Síðustu sýningar!
Þrjár systur e. Tsjekhov
Nemendaleikhúsið
Frumsýning su 4/12 kl. 20 UPPSELT
Þr 6/12 kl. 20 UPPS Lau 10/12 kl. 20
Su 11/12 kl. 20 Þr 13/12 kl. 20
Manntafl
Fö 9/12 kl. 20 Mi 28/12 kl. 20
Alveg brilljant skilnaður
Su 4/12 kl. 20 UPPSELT
Fi 29/12 kl. 20 AUKASÝNING
Fö 30/12 kl. 20 AUKASÝNING
Síðustu sýningar!
☎ 552 3000
Laugardag 3/12
LAUS SÆTI
Frábær skemmtun!
VS Fréttablaðið
lau. 3. des. kl. 17:00
Síðasta sýning fyrir jól
Frábær skemmtun
fyrir alla aldurshópa
Landsbankinn er stoltur
bakhjarl sýningarinnar.
MIÐASALA: www.midi.is og í Iðnó s. 562 9700
ÉG ER MÍN EIGIN KONA
föstudagur.
laugardagur.
sunnudagur.
miðvikudagur.
fimmtudagur.
ósóttir miðar í sölu
uppselt
ósóttir miðar í sölu
laus sæti
örfá sæti
2.12
3.12
4.12
7.12
8.12
Ath. ósóttar pantanir seldar viku f. sýn.
22. sýn. 3. des. - Örfá sæti laus
23. sýn. 10. des.
24. sýn. 28. des.
KRINGLUKRáIN
fyrir leikhúsgesti
Tilboðsmatseðill
KRINGLUK ÁIN
BÓKMENNTIR
[UMFJÖLLUN]
„Það er í mannlífinu af nógu að
taka. Það lifa því allir, fáir þekkja
þó, en þar sem á er gripið mark-
vert nóg“, segir í forleiknum að
Fást eftir Goethe (þýð. Yngvi
Jóhannesson). Áskorun þýska
skáldsins er reyndar djarfari á
frummálinu, hvatning í senn til
að sökkva sér í ríkulegt mann lífið
og taka til hendinni - af nógu er
að taka. Orð Goethes eru stund-
um dregin fram sem áskorun til
skálda um að ráðast til atlögu við
mannlíf samtíma síns, glíma við
nútímann en leita hvorki á vit for-
tíðar né fagurfræði.
Hallgrímur Helgason tekur
þessari áskorun, hann ræðst bæði
í og á nútímann, og hann gerir
það af dirfsku, krafti og húmor.
Í leikriti Goethes eru hin frægu
orð reyndar lögð í munn „gam-
ansömum náunga“ sem svo heit-
ir í þýðingunni og það á líka vel
við: Hallgrímur dregur klisjur
nútímans sundur og saman í
háði, án þess þó að þykjast vita
betur, hann ærslast í orðunum
svo stundum verður lesanda nóg
um. Sumir geta jafnvel ekki lesið
hann nema í smáum skömmtum,
en Hallgrímur er enginn and-
legur smáskammtalæknir, hann
breiðir úr sér, hann skýtur yfir
markið, og í það og allt í kringum
það í leiðinni.
Þetta hefur jafnan verið aðferð
hans sem höfundar, frekar of
mikið en of lítið, frásögnin er
aldrei sem lygnt fljót, heldur sem
straumhörð á í klettabelti og les-
andinn verður að hafa sig allan
við á sínum kajak, þetta er flúða-
sigling á fjögurhundruð síðum.
Þessi frásagnarháttur hefur tvo
meginkosti: Hann er sérlega nýti-
legur til að draga upp sterka sam-
tímamynd, einsog Hallgrímur
gerði í 101 Reykjavík þegar hann
tjáði nývakta sjálfsvitund einnar
minnstu höfuðborgar heims. Og
hann dugir líka vel til að kafa í
hugmyndir, sjálfsmyndir og goð-
sagnir okkar einsog hann gerði í
Höfundi Íslands; kannski brokk-
geng bók en hafði meðal annars
þann kost að bjarga Halldóri Lax-
ness undan mærðarfullum klisj-
um sem voru að kæfa hann sem
höfund, og gera hann aftur að
þeim sjálfsagða hluta krítískrar
bókmenntaumræðu sem er verð-
ugt hlutskipti alvöru höfunda.
Því eru þessar mikilvægustu
bækur Hallgríms nefndar að
Rokland á heima með þeim og
meira en það, hún er að minni
hyggju sterkasta bók hans. Hann
leikur á fleiri strengi tilfinninga-
skalans, hann gengur nær bæði
lesanda og sjálfum sér. Þegar hér
var vitnað til Goethes var það
gert aðal persónunni, Böðvari H.
Steingrímssyni, til heiðurs; hann
er unnandi klassískrar þýskrar
menningar - sem hefur jafnan
verið hlutskipti sérvitringa á
Íslandi - og hann er haturs maður
flestra menningarfyrirbæra
nútímans, utan hvað hann blogg-
ar til að fá útrás fyrir skoðan-
ir sínar. Við kynnumst honum
þar sem hann er aftur fluttur
heim til móður sinnar á Sauðár-
krók eftir nokkurn þvæling og
skynjum strax að klúðrið fylgir
honum einsog ógæfan og andlits-
grettan - það eru til svona menn
sem eru alltaf á svip einsog þeir
finni vonda lykt af umhverfi sínu.
Aðstaðan getur reyndar minnt á
eina af skemmtilegri skáldsögum
bandarískum, Confederacy of
Dunces, Aulabandalagið einsog
hún var þýdd á íslensku, eftir
John Kennedy Toole: þar bjó líka
sérvitur unnandi heimsmenn-
ingar og hatursmaður nútímans
heima hjá móður sinni.
En lengra nær samlíkingin
ekki. Sögusvið Hallgríms er ekki
New Orleans einsog hjá Kenn-
edy Toole, heldur Sauðárkrókur,
nánast götu fyrir götu, hús fyrir
hús. Myndin af íslenskum kaup-
stað verður einstaklega sterk af
því við skynjum hana með augum
utangarðsmannsins sem finnst
frekar að hann eigi að vera í
Bayreuth en undir bláhimni, og er
samt að reyna að púsla sér saman
einhvers konar lífi. Allt í kringum
hann eru stórbrotnar aukapersón-
ur og þó hvergi minnisstæðari en
á hótelinu: Keli hótelstjóri, Manni
Volgu, svörtu systurnar - það er
enginn miskunn einsog Keli hefði
orðað það. Og ströggl Bödda verð-
ur alltaf erfiðara og erfiðara af
því hann hefur ofnæmi fyrir öllu í
kringum sig, ekki af því allir fari
svo illa með hann, heldur af því
hann fæddist í vitlausu þjóðfélagi
einsog segir á einum stað. Þótt
hann sé oft óþolandi og ömur-
legur fáum við samt samúð með
honum, samúð sem eykst eftir því
sem harðnar á hans andlega dal
- líka af því höfundurinn hefur
vit á að gefa honum sín móment
einsog stundirnar með barninu:
„Sál hans yfirfylltist skyndilega
og út yfir barma hennar lak volg-
ur straumur út í efnið, líktog sálin
hefði migið á sig af gleði.“
Aðeins maður sem er lentur á
vitlausum stað getur verið svona
næmur fyrir umhverfi sínu, látið
okkur sjá það nýjum augum.
Þarna er fólk sem við höfum hitt
og setið með í fermingarveislum
og talað við og aldrei kynnst í
alvöru. Við lifum þessu lífi, svo
lagt sé útaf Goethe, en kannski
þekkjum við það ekki fyrr en við
lesum bækur einsog Rokland, og
við sjáum að það sem á er gripið
er markvert nóg.
Ádeilan á fjölmiðlun nútím-
ans er beitt og skemmtileg en
fyrirsjáanlegri, og endir á svona
bók getur sjaldnast risið undir
upphafi hennar. Mannlífsmynd-
in og persóna Bödda eru sterk-
ustu þættir verksins. Hallgrímur
ölvast stundum af eigin andríki en
hann heldur alltaf dampi, bókin
er skrifuð af smitandi krafti og
mælsku, hún er full af óborgan-
legum senum og þó sorglegum,
hún tekur á mannlífinu og tekst
á við það og höfundinum tekst
vel upp og útkoman er ótrúlegur
texti. Halldór Guðmundsson
550 Sauðárkrókur
ROKLAND
Höf: Hallgrímur Helgason
Útg: Mál og menning, 2005
Niðurstaða: „Höfundinum tekst vel upp og
útkoman er ótrúlegur texti.“