Fréttablaðið - 21.07.2006, Blaðsíða 24

21. júlí 2006 FÖSTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
AUGL†SINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLA‹INU ALLA MI‹VIKUDAGA
Sögurnar, tölurnar, fólki›.
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir, Sigríður
Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Björgvin Guðmundsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á
FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING:
Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Mála sannast er að ástæða er til að fagna niðurstöðu í við-ræðum ríkisstjórnarinnar við samtök eldri borgara. Hún felur í sér ákvarðanir og fyrirheit um lagabreytingar
sem verulega munu bæta stöðu bótaþega almannatrygginganna.
Óumdeilt hefur verið að staða eldri borgara hefur ekki verið í
samræmi við réttmætar skuldbindingar samfélagsins við þá
borgara sem með vinnu sinni og hugviti lögðu grunninn að þeirri
hagsæld sem Íslendingar búa við í dag.
Viðfangsefnið er engan veginn einfalt. Úrræðin eru að sama
skapi fjölþætt. Þó að samkomulagið feli í sér sátt mun ugglaust
ekki líða á löngu þar til ný úrlausnarefni blasa við á þessu sviði.
Á þessari stundu er hitt þó mest um vert að einhugur ríkir um
það sem fært þykir eins og sakir standa.
Aðgerðirnar felast meðal annars í hækkun lífeyrisgreiðslna
almannatrygginga. Segja má að það sé venju samkvæmt afleiða
nýgerðra kjarasamninga. Óeðlilegt hefði verið að draga ákvörð-
un þar um á langinn.
Önnur atriði fela í sér einföldun bótakerfisins og lækkun
skerðinga vegna annarra tekna eða tekna maka. Þá er tekið upp
frítekjumark vegna atvinnutekna ellilífeyrisþega. Enn fremur er
ráð fyrir því gert að starfslok verði sveigjanlegri. Þannig getur
lífeyrir hækkað með frestun á töku hans.
Samkomulagið felur einnig í sér að meiri áhersla verður lögð
á heimaþjónustu við aldraða. Jafnframt geymir það fyrirheit um
verulega aukna fjármuni til framkvæmda við öldrunarstofnanir
og hjúkrunarrými.
Með nokkrum rétti má segja að gildi samkomulagsins til lengri
framtíðar sé annað og meira en ákvörðun um fleiri krónur í til-
tekinn málaflokk. Um margt felur það í sér nýja stefnumörkun
og kerfisbreytingu. Áhrif þeirra breytinga eru ef til vill mest um
verð.
Engum vafa er undirorpið að við öll tryggingakerfi af þessu
tagi þarf að hafa í huga að þau letji ekki til atvinnuþátttöku. Því
er það fagnaðarefni að með þessum breytingum er stefnt að því
að kerfið örvi fremur en hitt þá sem hlut eiga að máli til eigin
tekjuöflunar.
Frítekjumark vegna atvinnutekna er þáttur í þessari kerfis-
breytingu. Áform um sveigjanlegri starfslok þjóna sama tilgangi.
Breytingar af þessu tagi eru ekki aðeins heilbrigðar heldur einnig
réttlátar.
Tekjutenging tryggingabóta hefur ávallt verið viðkvæm. Eins
og þjóðfélagið hefur þróast helgast hún þó að ákveðnu marki
bæði af réttlæti og nauðsyn. Fjármunina þarf að nota í þágu
þeirra sem verst eru staddir. Tekjutengingin er leið til að afmarka
þann hóp.
Eigi að síður er það svo að um sumt hefur verið gengið of langt
í því að tekjutengja bætur. Áformaðar breytingar í þeim efnum
sýnast í því ljósi vera skynsamlegar.
Af kögunarhóli almennra réttlætissjónarmiða hefur skerðing
á bótum til öryrkja vegna tekna maka þeirra verið miklum tví-
mælum undirorpin svo ekki sé tekið dýpra í árinni.
Þegar á heildina er litið hefði ríkisstjórnin gjarnan mátt ganga
feti framar að því er þennan afmarkaða þátt varðar. Best væri að
hann heyrði sem fyrst með öllu sögunni til. Úr því má bæta við
meðferð málsins á þingi.
Ákvarðanir sem þessar eru vitaskuld á ábyrgð ríkisstjórnar.
Samkomulag þar um felur fyrst og fremst í sér að undirbúningur
er vandaður og þeir hafa haft nokkuð um þau mál að segja sem
eldurinn brennur heitast á. Það er gott verklag.
SJÓNARMIÐ
ÞORSTEINN PÁLSSON
Aðgerðir í þágu aldraðra:
Skynsamlegar
kerfisbreytingar
Íslendingar eru lausir við marg-
víslegan vanda annarra þjóða.
Hér er almenn velmegun, og
menn þurfa ekki að óttast um
öryggi sitt. En á velmegun okkar
er þó skuggahlið. Það er erfitt að
vera fátækur á Íslandi. Verðlag
hér er allt of hátt, sérstaklega á
matvælum og öðrum nauðsynjum.
Samkvæmt skýrslu norræns sam-
keppniseftirlits frá árslokum 2005
var matvælaverð hér 42% hærra
að meðaltali en í löndum Evr-
ópusambandsins. Sjálfur finn ég
óþyrmilega fyrir háu matvæla-
verði hér eftir hálfs árs dvöl
erlendis. Ég hristi stundum
höfuðið úti í búð.
Besta leiðin til að bæta kjör
láglaunafólks er ekki að knýja
fram kauphækkanir, sem skila sér
annaðhvort í auknu atvinnuleysi,
af því að vinnuveitendur sjá sér
ekki lengur hag í að ráða þetta
fólk í vinnu, eða í aukinni verð-
bólgu. Besta leiðin er að lækka
verð á nauðsynjum. Nýlega skilaði
sérstök nefnd forsætisráðherra
um málið skýrslu. Hún klofnaði
sem vænta mætti, þar sem neyt-
endur og bændur hafa ólíka hags-
muni. En það var ánægjulegt, að
fulltrúar verkalýðshreyfingarinn-
ar tóku myndarlega undir sjónar-
mið neytenda, eins og þeir eiga að
gera, en hafa ekki alltaf gert. Þeir
vilja lækka verð á matvælum með
því að fella niður vörugjöld og
tolla á þeim og leyfa frjálsan inn-
flutning, þar sem það er nú bann-
að, til dæmis á mjólk og kjöti.
Þetta er auðvitað eina ráðið,
sem hið opinbera hefur í hendi sér
til að lækka matvælaverð. Það er
síðan rétt, sem Geir H. Haarde
forsætisráðherra hefur bent á, að
fákeppni er á matvælamarkaði og
því þess vegna ekki að treysta, að
ávinningurinn skili sér óskiptur í
vasa neytenda. Til þess þarf að
efla samkeppni, en það verður
best gert með því að auðvelda
nýjum aðilum að komast inn á
matvælamarkaðinn og hefja sam-
keppni við hina gömlu.
Það er líka skref í rétta átt, ef
virðisaukaskattur af mat á veit-
ingahúsum verður 14%, eins og er
á heimilismat. Ferðamenn súpa
hveljur, þegar þeir sjá matseðla á
íslenskum gildaskálum. Það myndi
líka bæta andlegt og líkamlegt
heilsufar þjóðarinnar stórlega,
yrðu vörugjöld og tollar felldir
niður á léttum vínum, en rann-
sóknir sýna, að við neyslu þeirra
dregur stórlega úr hættunni á
hjartasjúkdómum, sem kosta heil-
brigðisþjónustuna íslensku ómælt
fé á hverju ári.
Þær breytingar, sem Hallgrím-
ur Snorrason hagstofustjóri og
fulltrúar verkalýðshreyfingarinn-
ar mæltu fyrir í nefnd forsætis-
ráðherra, eru skynsamlegar, en
hlutverk stjórnmálamanna að ná
sáttum við bændur um þær. Rót-
tækar breytingar á rekstrarum-
hverfi íslenskra matvælaframleið-
enda verða vitaskuld ekki gerðar
nema í nánu samráði við þá. En
spurningin er ekki, hvort leyfður
verður frjáls innflutningur land-
búnaðarvöru, heldur hvernig og
hvenær. Á það er að líta, að bænd-
um hefur fækkað og atkvæðisrétt-
ur þeirra er ekki lengur margfald-
ur. Þeir kæra sig ekki heldur allir
um vernd ríkisins: Sumir þeirra
treysta sér til að hefja samkeppni
við innfluttar landbúnaðarafurðir.
Þjóðin er einnig orðin nógu rík til
að geta tryggt, að bændur beri
ekki skarðan hlut frá borði. Hef ég
áður sett fram hugmyndir um það
verkefni (frjálsara framsal jarða,
breyting framleiðslusamvinnu-
félaga í hlutafélög, sem gera
myndi marga bændur að stór-
eignamönnum, og greiðari upp-
kaup á stuðningsréttinum, sem
bændur njóta frá ríkinu).
Nefnd forsætisráðherra fór
ekki út fyrir erindisbréf sitt. En er
ekki skynsamlegast að bæta kjör
láglaunafólks með því að fella
niður vörugjöld og tolla af öllum
innfluttum vörum og lækka tekju-
skatt á einstaklinga niður í hið
sama og fyrirtæki greiða, 18%?
Þetta er ekki stórt hlutfall af
tekjum ríkisins, sem er raunar
prýðilega aflögufært um þessar
mundir, og auk þess myndu
almennar skatttekjur ríkisins auk-
ast við lægri skattheimtu þess.
Þessi breyting myndi stórlega ein-
falda starfsemi innflutningsfyrir-
tækja, en tollgæslan gæti einbeitt
sér að því að framfylgja af krafti
banni við innflutningi ólöglegra
vopna og fíkniefna. Markmiðið
ætti að vera að gera allt Ísland að
einni fríhöfn.
Bætum kjör láglaunafólks!
Í DAG
MATVÆLAVERÐ
HANNES
HÓLMSTEINN
GISSURARSON
Það myndi líka bæta andlegt
og líkamlegt heilsufar þjóðar-
innar stórlega, yrðu vörugjöld
og tollar felldir niður á léttum
vínum, en rannsóknir sýna, að
við neyslu þeirra dregur stór-
lega úr hættunni á hjartasjúk-
dómum, sem kosta heilbrigðis-
þjónustuna íslensku ómælt fé á
hverju ári.
Skýrslurnar streyma inn
Í vikunni sem er að ljúka hefur drjúgur
tími Geirs H. Haarde forsætisráðherra
farið í að tala um skýrslur; annars vegar
skýrslu matvælaverðsnefndar og hins
vegar skýrslu Ásmundarnefndarinnar
um bætt kjör og aðbúnað eldri borgara.
Báðar voru skýrslurnar unnar að beiðni
Halldórs Ásgrímssonar, sem sat ekki
nógu lengi í embætti til að taka við
þeim. Enn á Geir eftir að fá í hendur
skýrslur nefnda sem
Halldór kom á legg.
Nefnd sem greina á
vanda sem tengist
óhollu mataræði,
offitu, átröskun og
hreyfingarleysi á eftir
að skila af sér,
sem og
nefnd um
alþjóðlega
fjármálastarfsemi á Íslandi og nefnd
um stöðu fjölskyldunnar. Tvær hinar
fyrrnefndu áttu þegar að vera búnar að
skila af sér samkvæmt skipunarbréfi
en engin tímamörk eru á störfum
fjölskyldunefndarinnar.
Afmæli
Á 75 ára afmælisári almenningssam-
gangna á höfuðborgarsvæðinu ákveður
stjórn Strætó bs. að draga úr þjónustu
við farþega í nafni sparnaðar.
Árið 1931 hóf fyrirtækið
Strætisvagnar Reykjavíkur
hf. starfsemi og var það í
einkaeigu. Var í fyrstu ekið
á einni leið - Lækjartorg-
Kleppur. Reykjavíkurborg tók
við rekstrinum á lýðveldis-
árinu en árið 1993 dró næst
til tíðinda þegar borgin gerði
Strætisvagnana að hluta-
félagi. Reykjavíkurlistinn, sem komst
til valda ári síðar, lét það svo verða sitt
fyrsta verk að snúa rekstrinum úr hluta-
félagaforminu og aftur í hefðbundinn
stofnanarekstur. Fyrir fimm árum runnu
Strætisvagnarnir svo saman í Strætó bs.
ásamt Almenningsvögnum.
Hmm
„Halldór Ásgrímsson hefur í raun gefið
reitur Framsóknarflokksins í hendur
Sjálfstæðisflokknum í svo rammlega
reyrða próventu að flokkurinn hefur
um enga kosti að velja.“ Samfylking-
arfólki hefur stundum verið legið
á hálsi að tala óskýrt. Ofangreind
tilvitnuð orð ritar Jóhann Ársæls-
son, þingmaður flokksins, á vef sinn
jarsaelsson.is. Ekki verður á þeim
séð að flokksmenn hafi markað
sér nýja stefnu um skýrari tals-
máta. bjorn@frettabladid.is