Fréttablaðið - 19.08.2006, Blaðsíða 28

Umferð ferðamanna um Kárahnjúkasvæðið hefur aldrei verið meiri en í
sumar enda er nú síðasta tækifær-
ið til að skoða það landsvæði sem
brátt fer undir Hálslón. Kláfurinn
á ármótum Kringilsár og Jöklu
hefur átt sinn þátt í því að létta
aðgengi um svæðið en með honum
kemst fólk auðveldlega yfir á
Kringilsárrana sem er griðland
hreindýra og gæsa. „Ég setti kláf-
inn upp fyrir málstaðinn, svo fleiri
gætu skoðað þetta land,“ segir
Guðmundur hæverskur þegar
hann er spurður út í tilurð kláfs-
ins, en mörgum hefur fundist
óskiljanlegt að einhver leggi slíka
sjálfboðavinnu á sig vitandi að kláf-
urinn muni fljótlega fara undir
vatn. Guðmundur segir að hug-
myndin hafi komið upp fyrir
nokkrum árum innan félags um
verndun hálendis Austurlands.
Það hafi síðan lent á honum að
koma hugmyndinni í framkvæmd
síðasta sumar með ómetanlegri
hjálp vina og kunningja. Heimildir
segja að þarna hafi áður verið
ferjustæði en engar minjar sjást
þó um það. „Ég verð að fara að líta
á kláfinn og athuga hvort allt sé
ekki í lagi. Maður þorir ekki annað,
það er búin vera svo mikil traffík
þarna um í sumar,“ segir Guð-
mundur.
Margir kjósa að þegja
Það er í túnfætinum á Vaði í Skrið-
dal sem rætur Guðmundar liggja.
Bærinn hefur verið í eigu sömu
ættarinnar í margar kynslóðir og
nú er það Guðmundur og eigin-
kona hans Gréta Ósk Sigurðardótt-
ir sem ráða þar ríkjum. Bóndinn
tekur á móti gestum með bláberj-
um og rjóma beint úr kúnum og
umræðuefni dagsins er fram-
kvæmdirnar á Kárahnjúkum.
„Ég er svo heppinn að starfa við
þennan búskap og get því sagt það
sem ég vil en ég veit dæmi þess að
menn hafa nánast lent í einelti á
vinnustöðum þar sem þeir hafa
viðrað skoðanir sínar og sagst vera
á móti virkjun. Það eru því margir
á móti þessari framkvæmd þótt
þeir þegi,“ segir Guðmundur sem
er titlaður formaður Félags um
verndun hálendis Austurlands.
„Þetta var nokkuð stórt félag á
sínum tíma en það hefur ekki
nýlega verið tekið félagatal enda
hafa hlutirnir breyst hratt og
sennilega er sumt af þessu fólki
sem var í félaginu búið að snúast í
hina áttina, maður veit um slík
dæmi.“ En Guðmundur hefur ekki
skipt um skoðun og hann skamm-
ast sín heldur ekki fyrir skoðanir
sínar. „Ég skammast mín ekki
fyrir það að halda uppi vörnum
fyrir mína ættjörð.“
Dæmt til að mistakast
Guðmundur hefur frá upphafi
fylgst náið með framkvæmdunum
á Kárahnjúkum og reynt að hafa
sín áhrif á þær, meðal annars með
því að skrifa bréf til ráðamanna
þjóðarinnar, en fæstum þeirra
hefur verið svarað. Í fyrrasumar
hýstu þau hjónin svo mótmælend-
ur sem reknir voru af Kárahnjúk-
um og voru þá töluvert í fjölmiðl-
um. „Rökin hafa verið sú að það sé
allt í lagi að sökkva þessu landi af
því enginn þekkir það. En það er
eins og að segja að það sé í lagi að
drepa mann svo lengi sem þú þekk-
ir hann ekki,“ segir Guðmundur,
sem nefnir aðallega þrenn rök
gegn framkvæmdunum.
„Ég hef alltaf sagt að þessi
virkjun sé fyrirfram dæmd til þess
að mistakast á þrennan hátt, efna-
haglega, félagslega og umhverfis-
lega, en mér datt í sjálfu sér aldrei
í hug að hún gæti verið svona
mikið vandamál tæknilega séð og
núna er það kannski að verða
alvarlegasti þátturinn í þessu
öllu.“
Guðmundur segir það dapur-
legt að ekki sé nema hálf öld síðan
Íslendingar voru í stríði við að ná
yfirráðum yfir fiskveiðiauðlind-
inni en nú séu íslensk stjórnvöld
hreinlega að gefa frá sér auðlind-
irnar. „Íslendingar eru orðnir að
annars flokks þegnum í eigin landi
hvað varðar raforkuverð því hér
kemur erlendur aðili sem fær að
kaupa orkuna á mun lægra verði
en við sjálf, fær þar að auki
skattafslátt og í ofanálag er landið
sem er fórnað einskis metið. Sú
þjóð sem afhendir auðlindir sínar
á niðursettu verði heldur ekkert
uppi lífskjörum sínum til lengdar.
Efnahagslega mun þetta aldrei
ganga upp og þjóðin mun borga
með þessari framkvæmd. Það er
reyndar sagt að engin virkjun sé
svo vitlaus að hún borgi sig ekki
einhvern tímann en ef eitthvað fer
úrskeiðis þarna þá er virkjunin
hreinlega stopp. Og eins og þessi
framkvæmd hefur verið hönnuð
þá má alveg búast við því að eitt-
hvað fari úrskeiðis. Framkvæmd-
in hefur í raun verið hönnuð frá
degi til dags, það eru alltaf að
koma upp nýjar og nýjar aðstæður
og þá er bara hannað áfram út frá
því. Það er þveröfugt við alla hag-
fræði því fyrsta boðorðið í hag-
fræði er það að það sé búið að
ganga frá öllum málum áður en
ráðist er í framkvæmdir. Við
sjáum til dæmis bara að samning-
ar við landeigendur eru enn í full-
um gangi nú þegar virkjunin er að
verða búin. Enginn veit heldur
hver endirinn verður með reikn-
ingana frá Impregilo en ég er
hræddur um að þeir geti orðið háir
því útboðsgögnin sem þeir fengu í
hendurnar þegar þeir byrjuðu á
þessu verki hafa engan veginn
staðist. Þannig að við gætum þurft
að punga út einhverjum aurum
þar,“ segir Guðmundur.
Talið berst að umhverfislega
þættinum á framkvæmdinni.
„Það er vitað að það verður leir-
fok og það þarf ekki að hreyfa mik-
inn vind til þess að það blási og það
er ávísun á gróðureyðingu því
sandurinn kæfir allan gróður. Það
veit enginn hvaða áhrif þetta hefur
á Lagarfljót. Það verður sjálfsagt
reynslan að skera úr um og svo
með ströndina því sjórinn sækir á
þegar framburðurinn heldur ekki
á móti. Nú fyrir utan bæði efna-
hagslega og umhverfislega þáttinn
þá má ekki heldur gleyma félags-
lega þættinum á þessari fram-
kvæmd en sá þáttur varð þess
meðal annast valdandi að Norsk
Hydro hætti við en þeir töldu þetta
allt of stóra framkvæmd fyrir
svona fámennt byggðarlag. En
þeirra framkvæmd var nú samt
miklu minni heldur en sú sem nú
er í gangi.“
19. ágúst 2006 LAUGARDAGUR28
Hugsjónabóndinn á Vaði
FRÁBÆR FERÐAMÁTI Margir ferðamenn hafa nýtt sér kláfinn, sem Guðmundur setti upp
með hjálp góðra manna, til að komast yfir í Kringilsárrana í sumar og þannig njóta betur
þess landsvæðis sem brátt fer undir vatn.
BÓNDINN „Ég skammast mín ekki fyrir það
að halda uppi vörnum fyrir mína ættjörð,“
segir Guðmundur. FRÉTTABLAÐIÐ/HEIÐA
„Rökin hafa verið sú að það sé allt í lagi að sökkva þessu landi af því enginn
þekkir það. En það er eins og að segja að það sé í lagi að drepa mann svo lengi
sem þú þekkir hann ekki.“
Ferðamenn sem gengið hafa um Kárahnjúka-
svæðið í sumar hafa margir hverjir fengið sér
salibunu með haganlega byggðum kláf á ármót-
um Kringilsár og Jöklu. Heiðurinn að kláfnum á
Guðmundur Ármannson, bóndi á Vaði í Skrið-
dal, sem í mörg ár hefur verið ötull talsmaður
fyrir verndun hálendis Austurlands. Snæfríður
Ingadóttir sótti hugsjónabóndann heim sem trúir
vart að þessi mesta vitleysa Íslandssögunnar sé að
verða að veruleika.