Tíminn - 09.07.1978, Blaðsíða 7

Sunnudagur 9. júli 1978
7
Otgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson og Jón Sigurftsson. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur,
framkvæmdastjórn og auglýsingar Siftumúla 15. Simi
86300. .
Kvöldsimar blaftamanna: 86562, 86495. Eftir kl. 20.00:
86387. Verft I lausasölu kr. 100.00. Askriftargjald kr. 2.000 i
mánufti. > Blaðaprenth.f.
„Nýr flokkur á
gömlum gruimi”
Það var eitt af vigorðum frambjóðenda Al-
þýðuflokksins fyrir kosningarnar, að hann væri
,,nýr flokkur á gömlum grunni”. Við þvi fékkst
hins vegar aldrei fullnægjandi svar við hvaða
grunn væri átt.
Saga Alþýðuflokksins skiptist nefnilega i tvö
ólik timabil. Fyrra timabilið náði frá stofnun
flokksins 1916 og fram til siðari heimsstyrjald-
arinnar, þegar Jón Baldvinsson, Haraldur
Guðmundsson, Héðinn Valdimarsson og Vil-
mundur Jónsson mótuðu mest stefnu hans. Þá
var Alþýðuflokkurinn róttækur umbótaflokkur,
enda allt hið merkasta, sem liggur eftir hann,
frá þeim tima. Siðara timabilið hófst á heims-
styrjaldarárunum, þegar flokkurinn tók að
færast til hægri, en þó er ekki hægt að segja, að
hann hafi alfarið snúizt til hægri stefnu fyrr en
eftir 1958, þegar náið samstarf hófst milli hans
og Sjálfstæðisflokksins. Svo samdauna var
hann orðinn Sjálfstæðisflokknum áður en þessu
samstarfi lauk, að Gylfi Þ. Gislason lýsti yfir
þvi, að eiginlega hefði aldrei komið til mál-
efnalegs ágreinings milli Sjálfstæðisflokksins
og Alþýðuflokksins meðan þeir sænguðu sam-
an i viðreisnarstjórninni.
Vegna þessarar forsögu Alþýðuflokksins, eru
menn jafnnær, þótt talað sé um, að hann byggi
nú á „gömlum grunni”, nema það sé skýrt
jafnframt, hvort átt er við grunninn frá tið
Jóns Baldvinssonar, Haraldar Guðmunds-
sonar og Vilmundar Jónssonar eða hvort átt er
við grunninn frá tið viðreisnarstjórnarinnar,
þegar Alþýðuflokkurinn var orðinn allt annar
flokkur en áður.
Við þessu fékkst ekkert ótvirætt svar frá Al-
þýðuflokknum fyrir kosningarnar. Þetta svar
hefur hins vegar fengizt eftir kosningarnar.
Benedikt Gröndal hefur skýrt frá þvi, að það sé
rikjandi skoðun hjá forustusveit flokksins að
koma á svonefndri nýsköpunarstjórn, en aðal-
flokkar hennar yrðu Sjálfstæðisflokkurinn og
Alþýðuflokkurinn, þótt Alþýðubandalagið fengi
að fljóta með i fyrstu, — en fengi spark strax og
það færi að vera eitthvað óþekkt. Þá gætu
Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðuflokkurinn
stjórnað einir áfram. Þá væri byggt á hinum
„gamla grunni” frá tið viðreisnarstjómar-
innar.
Rökin fyrir þessari afstöðu leiðtoga Alþýðu-
flokksins eru litið sannfærandi. Rökin eru þau,
að gott sé fyrir Alþýðuflokkinn og Alþýðu-
bandalagið að fá Sjálfstæðisflokkinn i stjórn
með sér, þvi að hann hafi mikil itök i Verzl-
unarmannasambandinu, sjómannasamband-
inu og fleiri verkalýðssamtökum. Þrir saman
geti þessir flokkar alveg stjórnað verkalýðs-
hreyfingunni. Það mun eiga eftir að reynast
hæpin kenning. Flokkarnir eiga að visu vissa
verkalýðsleiðtoga, en þeir eiga ekki óbreytta
liðsmenn verkalýðssamtakanna. Það fer alveg
eftir aðgerðum rikisstjórnarinnar hvort þeir
styðja hana eða ekki.
En hvað, sem þessu liður, er það orðið ljóst,
að „gamli grunnurinn”, sem Alþýðuflokkurinn
byggir á, er grunnurinn frá timum viðreisnar-
stjórnarinnar. Fyrir marga þá, sem nú kúsu
Alþýðuflokkinn, er það vafalitið óvænt stað-
reynd. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Carter er óvinsæll
um þessar mundír
Það getur átt eftir að breytast
Carter og Perez, forseti Venezuela
SKOÐANAKANNANIR,
sem gerftar hafa verift að
undanförnu á afstööu kjós-
enda til Carters forseta, virö-
ast benda til, aö hann búi viö
vaxandi óvinsældir. Almenn-
ingur viröist telja, aö honum
veröi litiö ágengt, jafnt á sviöi
innanlandsmála sem alþjóöa-
mála. Sambúö hans og þings-
ins sé slæm, enda þótt flokks-
bræöur hans séu i miklum
meirihluta I báöum þingdeild-
um. Aö verulegu leyti stafi
þetta af þvi, aö stefna Carters
sé óljós á ýmsum sviöum og
hann slái um of úr og i. Þvi
viröist mörgum erfitt aö átta
sig á honum.
Þaö er annars ekki nýtt, aö
nýr forseti njóti vinsælda á
fyrsta starfsári sinu, eins og
Carter lika gerði, en á ööru
starfsári, en Carter er á þvi
nú, fari hann aö fá mótbyr.
Mótbyrinn, sem Carter hefur
fengiö nú, viröist hins vegar
meiri en fyrirrennarar hans
hafa átt viö aö búa. Svo mikill
er nú andbyrinn gegn Carter,
aö fariö er aö tala um, aö hann
veröi ekki forseti nema i eitt
kjörtimabil. Annaö hvort
muni demókratar velja annan
mann til framboðs, — og er þá
helzt talað um Edward
Kennedy, — eða hann muni
falla i sjálfum forsetakosning-
unum. Meöal republikana er
nú rætt um þaö i vaxandi
mæli, hvaöa maöur muni lík-
legastur til aö fella Carter.
AREIÐANLEGA er þaö þó
of fljótt aö bollaleggja um þaö
nú, aö Carter veröi ekki forseti
nema i eitt kjörtimabil. Viö-
horf almennings getur átt eftir
að breytast á þeim rúmlega
tveimur árum, sem eru eftir
til þess, aö flokkarnir velja
frambjóöendur sfna i forseta-
kosningunum 1980. T.d. má
búast viö þvi, aö sambúö
Carters og þingsins batni eftir
þingkosningarnar i haust.
Sambúð þingsins og forsetans
er oft stirð fyrir þingkosning-
ar, sem fara fram á miöju
kjörtfmabili forseta. Þá má
gera ráð fyrir, aö meiri árang-
ur hafi náðst á ýmsum sviöum
utanrikismála fyrir forseta-
kosningarnar 1980. Carter
gerir sér vel grein fyrir þvi, að
frá pólitisku sjónarmiöi getur
skipt meira máli fyrir hann
heima fyrir aö sýna góöan
árangur verka sinna i lok
kjörtimabils en á miöju kjör-
timabili. Hvaö, sem um Cart-
er veröur sagt, efast enginn
um, aö hann er pólitiskt hygg-
inn i betra lagi. Annars heföi
hann ekki komizt i forsetastól-
inn.
Margt af þvi, sem nú er
fundiðCarter til foráttu, bygg-
ist lika á misskilningi, sem
eftir á að upplýsast. Þaö héfur
veriö meiri sök þingsins en
Carters aö ýmsar umbótatil-
lögur hans hafa strandaö hjá
þvi. t þinginu hafa ýmis sér-
sjónarmiö mátt sin meira en
hjá Carter. Þvi fer lika fjarri
aö staöa Bandarikjanna hafi
versnaö á sviöi utanrikismála
Carter forseti
siðan Carter tók við. Aö visu
hafa nokkrar viösjár aukizt i
skiptum Sovétrikjanna og
Bandarikjanna á þessum
tima, en þær eru ekki eins al-
varlegs eölis og margir halda.
Mestu skiptir, aö heldur virö-
ist þokast til samkomulags
milli risaveldanna um aö tak-
marka framleiðslu kjarnorku-
vopna. I málefnum Israels og
Arabarikja hefur skapazt nýr
grundvöllur, þar sem eru við-
ræður tsraelsmanna og
Egypta, og Rússar viröast
aldrei hafa átt minna fylgi
meðal Arabarikja en nú, þar
sem t.d. sambúð Sovétrikj-
anna og Iraks hefur kólnað.
Rússar hafa misst þá aöstööu,
sem þeir voru búnir að tryggja
sér i Sómaliu, og óvist viröist,
aö stuðningur þeirra viö
Mengistu, einræöisherra
Eþiópiu, færi þeim nokkurn
ávinning áður en lýkur. Sagt
er, aö Mengistu vilji nú ving-
ast viö Bandarikjamenn á ný.
Einnig virðast nú horfur á, aö
hernaöaraðstoö Kúbumanna
og Rússa viö stjórnina i
Angola leiði til þess árangurs,
sem þeir væntu sér. Meðal
stjórna Bandarikjanna og
Angola viröist nú hafinn viss
samdráttur, eins og ráöa má
af ræðu, sem Vance utanrikis-
ráöherra hélt nýlega, og betur
var áréttaður meö sendiför
háttsetts bandarlsks em-
bættismanns, McHenrys, til
Angola fyrir skömmu. Carter
hefur augljóslega fylgt hyggi-
legri stefnu i málefnum
Afriku. Sambúð Indverja og
Bandarikjamanna hefur batn-
aö i stjórnartið Carters.
Stærsti sigur Carters á sviöi
alþjóöamála, er tvimælalaust
samningarnir um Panama-
skuröinn, sem munu stórbæta
sambúöina viö latnesku
Ameriku.
ÞANNIG mætti telja margt,
sem hefur gerzt jákvætt á
sviöi alþjóðamála I stjórnartiö
Carters. Annaö hefur hins
vegar gengið niöur. Lakast
hefur gengiö efnahagsleg
samvinna við Efnahags-
bandalagiö og Japan, en um
þaö veröur Bandarikjunum
sizt meira kennt en t.d. Japön-
um og Vestur-Þjóðverjum.
Margir gera sér vonir um, aö
fundur helztu leiðtoga þessara
rikja, sem koma saman i
Bonn I þessum mánuöi, reyn-
ist árangursrikari en slikir
fundir hafa veriö áður.
Þegar á allt er litiö, viröist
óánægjan meö Carter, sem
skoöanakannanir i Bandarikj-
unum hafa leitt i ljós, ekki
hafa viö full rök aö styöjast.
Carter hefur fengiö aö reyna,
aö ekki er vinsælt aö skipa
hinn æösta sess um þessar
mundir. En þetta getur átt eft-
ir aö breytast og þvi er of
snemmt nú, aö dæma hann úr
leik I forsetakosningunum
1980.
Þ.Þ.