Tíminn - 09.07.1978, Blaðsíða 11

Sunnudagur 9. júll 1978
11
ffégtöinn
Jón Þórðarson:
ORÐGNÓ TTIN
ER SÖM VIÐ SIG
Ctgáfufyrirtækiö Skuggsjá i
Hafnarfiröi gaf út fyrir jólin 1977
bók Jóns Helgasonar, ritstjóra og
rithöfundar. Bókin ber heitiö Orö-
spor á götu. í henni eru „Nokkrar
sögur um bróöur Astvald,
Grafarráöskonurnar, Stúlkurnar
i tjöldunum, Guöina i Sporöhús-
um, Fólkiö i Kormáksgötunni og
Kjallarann I Hartmannshúsinu.”
Fyrsta sagan i bókinni nefnist:
Fengin Fia. Þar segir frá Arna i
Gröf og hugleiöingum hans er
hann sezt á gamlan þrlfót skor-
öar pottinn milli hnjákollanna
og seilist eftir brauöhnifnum,
gripur neöst um blaöiö á honum,
losar fiskinn fimlega af beinunum
meö oddinum, styöur viö meö
þumalfingrinum og stingur upp i
sig. Þaö erhljótt i bænum og árin
sem hannhefur veriö hér einn eru
aö veröa fimm. Raunar eru þaö
ekki bara fimm ár sem hann
hefur veriö einn viö búskapar-
hnaukiö, móöir hans sem upphaf-
lega var innanbæjar hjá honum
og oröin eins og spurningarmerki
i vextinum af öllu sínu bogri var
svo sem eins og engin siöustu ár-
in, gamla hróiö. Hún var orðin
skar og slokknaöi seinast út af,
þaðer eins og maöurþekkir, þeg-
ar gamalmenni gefast upp á
rólunum. Þannig farast höfundi
m.a. orö um sögupersónu sina,
Arna i Gröf. Vitanlega fannst
Arna aðkvenmaöur ættiaö vera á
hverjum bæ, það sagði fólkiö og
hann var á þvi s jálfur aö þaö væri
heppilegast. Slikar hugsanir
flögruöu að honum, þegar hann
fleygöi sér upp i kalt bælið á
veturna, haföi hummaö fram af
sér aö kveikja upp og ekki annaö
til ráöa en aö sofa i ullarbrókun-
um. Reyndar varhann einu sinni
kominn heim meö stúlku sem
hann hugöist hreinlega ganga aö
eiga, og búinn aö leggja hana i
rúm hjá sér. Þetta var raunar
áöur en móöir hans varö farlama
aö þvi' marki, aö hún gæti ekki
lengur boriö sig um. En þeim
lynti ekki konunum nema stuttan
tima meöan nýjabrumiö var. Þaö
gekk i gylfrum hjá þeim, þegar
nýjabrumiö var af. Þaö fór aö
kastast I kekki hjá þeim, þær
lentu i hár saman, fóru aö ybba
sig og gebba hvor framan i aðra.
Móöir hans hafði haft þetta
svona, en hin vildihafa þaöá aöra
lund. Af þessusprattþras,agg og
jag, þykkja og þumbaidaháttur,
rifrildi, klögumál og grátur. Þeg-
ar svarrinn var hvaö mestur stóö
hann sjálfan sig stundum aö þvi
frómt frá sagt, aö óska sér þeirr-
ar liknar aö önnur hvor missti
málið, ef ekki báöar. Þetta gekk
svo langt aö einn morgun reif
stúlkutötrið saman pjönkur sinar
og sagði aö kerlingarskrattinn
gæti haft allt eins og hún vildi fyr-
ir sér, hún ynni þaö ekki til karl-
manns aö búa við þennan fjanda,
og snaraðist i veg fyrir áætlunar-
bilinn sem auðvitaö kom á sömu
stundu skeiðandi neöan úr þorp-
inu.
Arni haiöi ekki áræði til þess aö
draga oftar fyrir kvenmann á
meðan móðir hans hjaröi enda
þótt hún væriorðin strá ogekkitil
neins. En þegarbúið var aö husla
hana, hafði hann úti öll spjót,
bæöi auglýsti hann I blööum og
talfæröi viö góða kunningja aö
hugsa til sín, ef þeir heföu spurnir
af tilkippilegu pilsi. En þetta
haföi ekki borið ávöxt, hvergi
orðið hraunfast, — og þó þær
styngju við stafni, tvær geröu þaö
þá varð fjarskalega stutt í þvi.
Það er farið aö kólna, frostiö
hefur hert með kvöldinu. Hann
haföi ekki kveikt upp þennan dag-
inn og þaö er orsök til þess: Hann
var miöbik dagsins niöri i þorpi
brá sér þar á simstöðina þvi hann
haföi fengiö boö frá systur sinni
og skildi tilmæli hennar á þann
veg, aö hann ætti siöur aö tala viö
hana i sveitarsimann, þvi eins og
gengur spinnst skrafl og skraf út
af þvi sem i hann er sagt ef bita-
stætt þykir eöa eitthvaö sérlegt,
rækallans kjaftagangur og sögu-
burður. Þetta haföi lika veriö í þá
áttina sem hann grunaöi. Systir
hans vildi gera eina tilraunina
enn og nú var þaö ekki ein, þær
voru tvær, móöir og dóttir sem
sagt mæögur og voru á hrakhól-
um. Þaövar æfinlega helzt von til
þess aö tjónka viö þær, sem voru
áhrakhólum. Hérvarekki um aö
ræðatelpu meö barn eins oghann
hafði fyrst haldiö og algengast
var — nei, það var kvenmaður
meö móöur sina, sennilega
hruma eða vangefna. En þaö var
ekki bara aö honum væru þessir
komumenn til reiðu, þaö fylgdi
með að hann yröi aö taka við
þeim strax, þvi þær voru á göt-
unni og fá undir þær bil, ekki
annað, það var nú eins og þaö var.
óneitanlega ber þetta bráöan aö
ogþað er aðhrökkva eöa stökkva.
Hann ætlar aö stökkva, þaö er
bezt að hann reyni þær þessar og
sjái til hvort þær lukkist betur en
hinar ganglóurnar sem hann
hefur prófað. Það er þvi ekki
annað betra til ráös að taka en aö
hringja i Sigga á Flötum hann
hefur jeppann á bæjarhlaðinu og
biöjahann að skreppa eftir þessu.
Hálfgaman veröur nú að sjá
hvern skollann Siggi kemur meö i
jeppanum. Hann býr til sterkt
kaffi, fyllir stóru kaffikönnuna
sina sötrar sjálfur tvo bolla. Aö
þvibúnufer hann út á hlaö kastar
af sér vatni og litur til lofts, eins
og gengur. Enn er sama stillan.
Hann blakar ögn viö bróöur Ast-
valdi, svo aö hrökkvi af honum
dettidroparnir. Skálmar siöan að
fjárhúsunum til aö gefa fénu
morgungjöfina. Hann gjóar aug-
unum upp á veginn, þegar hann
kemur úr húsunum, enda þótt
hann viti mætavel aö Siggi getur
ekki komið i bráö. Siöan fer hann
inn nær sér i rakáhöld sápar sig
og fer að reita af sér skeggbrodd-
ana, skrámar sig nokkuö við
raksturinn svo vætlar úr
flumbrunum. Hann kann ráö við
þvi rifur snifsi af gömlu Tima-
blaði, vætir þau meö tungu-
broddinum og skellir á
skrámurnar. Viö og viö bregöur
Árni sér út til þess aö huga aö
mannaferðum. Timinn liöur,
komið fram yfir hádegi. Loks er
hann farinn aö trénast upp á þvi
að þjóta þetta fram og aftur.
Hann uggir ekki lengur að sér
fyrr en hann heyrir gnauð i öku-
tæki i hlaðvarpanum. Hann
snarast út i bæjardyrnar en Siggi
er þá farinn aö tina út úr honum
Jón Helgason
Hann sér aö þetta muni
kostnaöarminna en aö setja undir
þær kaupstaðardrossiu. Arni vill
ekkertveraaöútbásúna hvaö upp
á diskinn hefur komiö hann talar
bara utan að þvi við Sigga, að
hann skreppi þetta fyrir sig á
jeppanum i fyrramáliö. Þaö er
flutningur sem ég ætla að biðja
þig aö sækja fyrir mig. Þú ferö
bara til hennar Gunnu systur, þú
veizt hvar hún á heima og hún
garfar i þvf, sem þú átt aö koma
meö til baka, það er hún, sem út-
vegar þetta.
Árni er ekkert uppnæmur, þótt
þetta standi til, honum hefur
æfinlega fundizt fullsnemmt að
hlakka yfir fiski sem ekki er
fastur í möskvanum.
Morguninn eftir vaknar Arni
snemma. Þaö bryddar á forvitni.
töskur, pinkla og pokaskaufa.
Hann snarast nú fram á hlaðið til
aö heilsa dömunum og segir:
Þetta er nú húsbóndinn á Gröf og
réttir fram höndina. Komið þið
sælar hér hafið þiö herragaröinn.
Honum er þegar ljóst að þetta
er mikil' sending. Hann gizkar á
að yngri konan losi þritugt stór-
geröarleg, ósvikiö landslag I bak
og fyrir rétt eins og hann hafi
fengiöalla Oxnadalsheiöina heim
að bæjardyrum, ásamt Giljareit
og Dagdvelju. Móöirin er lág og
þybbin nokkuö roskinleg og sting-
hölt en annars sæmileg, fljótt á
litið. Þiö gangiöi bæinn segir Arni
og bandar I átt til dyranna. Ég
kem bráöum.
Aö þessu loknu dregur hann
budduna n)p úr vasa sinum og
vikur sér aö Sigga. Þaö er sko
borgunin. En Siggi flanar ekki aö
neinu. Eftir nokkurt þref greiöir
hann þaösem Siggi setur upp þótt
honum þyki hann nokkuö dýr á
ekki lengri ferö. Hins vegar er
honum ljóst aö aöalkvenmaöur-
inn er fjallmyndarlegur og ekki
aö vita nema hann geti oröiö til
frambúöar.
Það er spjallaö vitt og breitt
meðan þær drekka kaffiö. Ráös-
konuefniö heitir fullu nafni Soffla
en kölluöFia. Móöir hennar heitir
Þuriöur. Þær eiga nú aö bera sig
eftir björginni.
Svo sýnir hann þeim herbergin
sem hann hefur ætlaö þeim. Fia á
aö fá næsta herbergi viö hann
sjálfanen þegar þær tala utan aö
þvi aö þær gætu veriö saman i
herbergi, segir hann stutt og lag-
gott: Þaö eru nógar skonsur í
Gröf, éghola ekki tveimur I eina
holu. Siöan bregöur hann sér i
fjárhúsin, þær geta dótaö sig á
meðan og skoöaö sig um. En þaö
er ekkisopiö káliöþótt I ausuna sé
komiö. Þaö fær hann brátt aö
reyna. Þaö reynist svo að þær
eiga heldur betur næsta leik.
Þegar hann kemur heim úr hús-
unum, hafa þær sótt i sig veðrið
og nú rignir yfir hann spurning-
um. Þær vilja vita alla skapaöa
hluti á svipstundu. Þær spyrja um
fötur og sápu og gólfkústa, mat-
væli af öllum hugsanlegum teg-
undum. Þær spyrja um sængur-
fatnaö, boröbúnaö, dúka, eldhús-
áhöld, leirvöru og allan skratt-
ann. Þessum spurningum öllum
er fylgt eftir meö heljarmiklum
vatnsgangi i eldhúsi og meira
relii um gólfklúta, kústa og sápu
ekki sizt sápu. Og alltaf spyr Fia
eftir einhverju, sem ekki má
vanta. Þannig gengur þaö enda-
laust, þetta vantar og þetta lflca,
segir nýja ráöskonan. Ollu
óhreinu er safnaö i hrúgu og spurt
er um þvottavélina. Hún er ekki
til og ekki meiningin aö kaupa
þvottavél. Maöur neyöist þá til aö
þvo upp á gamla mátann segir
Fia snúöugt. Arni leitar uppi
gamlan bala og þvottabretti og
kláf undir balann. Fia fer að þvo.
Hann sér aö Fia er sterk þegar
hún vindur tauiö þetta er átaka-
kvenmaöur, ef hún beitir sér.
Þetta er gerðarleg sjón, lif i öllu
landslaginu, Oxnadalsheiöin löör-
andi i blessuðum svita, brjóstin
hvefldog mikil eins og lóðarbelg-
ir yfir balanum. En þaö er bara
þetta aö dugnaöur getur haft sina
fylgifiska. Atorkufólki getur
fundizt, aö þaö vanti alltaf meira
og meira. Maður getur ekki
ætlazt til þess aö allt veröi upp
á þaö fullkomnasta á svipstundu
segir hún. Árni kann aö þurfa
eitthvert ráörúm til aödráttanna.
Jæja, hugsar Arni, og er henni
þakklátur aö hún skyldi þó aðeins
malda I móinn. En Fia gefur sig
ekki. Þetta hefur hún sagt, þetta
vill hún fá, þetta skal koma. Og
þetta verður sú fjandafæla, þegar
allt er komið á einn staö að hann
veröur aö leita á náöir Sigga á
Flðtum sem lika er niöri i þorpinu
á jeppanum eins og vant er. Þó
dregur hann ekki allt i búiö sem
fram á var fariö, m.a. vegna þess
að nöfnin á sumu af þessu tolla
ekki i honum stundinni lengur,
enda sumt af þvi ekki heyrt nefnt
fyrr en nú.
Siggi telur sig ekki hafa tima til
aðstanda i þessusnatti, enaf þvi
aö Arni eigi i hlut muni hann þó
slá til. En þegar komið er heim aö
Gröf, þá liggur honum ekkert á,
enda heilsa þær Fia og Þuriður
honum meö handabandi og þakka
honum fyrir siöast. Þær ausa i
hann kaffinuog ryöja I hann nýju
sætabrauöi. Siggi breiðir úr sér
og situr sem fastast. Nú liggur
honum ekkert á. Loks drattast
hann þó af stað. Og varla er hann
búinn að setja jeppann i gang, er
þær byrja aö tiunda hvaö Arni
Jón Þórðarson.
hefur gleymt aö kaupa. Daginn
eftir veröur Arni aö fara niöur I
Kaupfélag til að sækja þaö sem á
vantar og aö þessu sinni hefur
hann þaö skriflegt.
Arna er nú orðiö umbúöalaust
talaö, ljóst, aö þetta ráöskonu-
stúss hefur æxlazt ööru visi en
hann geröi sér I hugarlund og er
þaö þó skollans skaöi, jafn blóm-
leg og stæðileg manneskja og Fia
er, þvi sannkölluö júfferta, þaö er
hún. Þaö getur tæpast heitiö aö
hann hafi stigiö fæti inn I her-
bergið sem hann dreif hana i.
Ekki er það þó af þvi aö hann hafi
skort uppburöi eöa manndáö til
þessaö taka utan um hana i eld-
húsinu eða gaufast inn til hennar
að kvöldlagi, þegar Þuriöur
gamla var háttuö. Og þaöan af
siöur er þaö af þvi, að hann haldi,
aö þar sé á einhvern kotbæ að
koma og vist heföi veriö gaman
að hitta hana volga undir uggum
eftir stórþvott. En hálfgeröur
beygur hefur veriö i honum siöan
hann sá hvaða ósköp hún vildi
hafa á milli handanna og hyggju-
vitið hefur sagt honum að rasa
ekki um ráö fram. Útslagiö hefur
alltaf oröið, þegar þessar hugsan-
ir hafa sótt aö honum á kvöldin,
að hann hefur hætt viö aö fara
fram úr. Nei, þaö er vissara sem
vissara er, segir hann viö sjálfan
sig, og snýr sér til veggjar,
endaþótt bróöir Astvaldur sé ekki
hlutlaus, sem varla er von, þegar
hann heyrir að Fia er vakandi
hinum megin viö þiliö þvi marriö
og brakið i rúmbotninum segir aö
eitthvaö færist kroppurinn til.
Hann hlustar, en hann liggur
kyrr, hann ætlar ekki aö festast i
neinni snöru er bágt kynni aö
veröa aö losna úr.
Þegar ein bárariser önnur vis.
Ekki er langt um liöið þegar nýtt
kemur til sögunnar. Siggi á Flttt-
um er farinn aö venja komur sin-
ar aöGröf.Hann kemur á jeppan-
um á fárra daga fresti og rambar
inn i eidhús eins og hann eigi þar
heima og Fia dúar öll af mýkt og
velsæld. Kroppurinn gengur i
bylgjum, allt þetta gljúframikla
landslag kvikar og þaö er hér um
bil aö fifilbrekkurnar angi. Og
þarna rær Siggi fram i gráöiö og
skrafar um þaö, aö nú geti oröiö
ofan á, að hann taki viö búinu á
Flötum meö vorinu. Enn sem
komiöerhefur hann þó ekki lagt I
neitt af þvi sem hann segist veröa
aðgeraogþessvegnaá hannekki
sérlega annríkt. Að minnsta kosti
situr hann og situr og gerir sig
flirulegan framan i Fiu sem veör-
ast upp viö þetta eins og gengur
og gerist með kvenfólk, þegar
blitt er látið.
Arna er ekkert um þetta gefiö.
Hann vill vera i friöi meö sitt
kvenfólk, vill ekkert flangs utan i
heimilishjálpinni sinni og ekkert
hangs aövifandi manna i eldhús-
inu á Gröf. En Siggi á Flötum
kemur aftur og aftur, og hann
spjallar og spjallar. Bregöist
Arna ekki eftirtekt, þá er Fia lika
farin aö horfa út traöirnar og upp
á veginn, ef Siggi lætur ekki sjá
sig i fáeina daga. Það er eins og
hún sé ekki i rónni nema hann
komi flesta daga vikunnar.
Hver fjandinn er eiginlega aö
gerast? Illskan grefur um sig i
huga Arna. Einhvernkrók veröur
hann aö láta koma á móti bragöi
og honum sýnist það helzt til ráöa
að snaka sér upp i hjá Fiu eitt-
hvert kvöldiö og láta slag standa,
bara til þess aö gera Sigga bölv-
un. Einhvern grikk langar hann
Framhald á bis. 12.