Tíminn - 09.07.1978, Blaðsíða 16

16
Sunnudagur 9. júli 1978 «
Jónas Guðmundsson, rithöfundur:
Nöldur um kaffi
*
Nú fæst hvergi i Evrópu vont kaffi nema á Islandi
Um þessar mundir er
ferðamannastraumur-
inn á íslandi að komast i
hámark. Sama er að
segja um sólarlanda-
ferðir islendinga, þær
eru lika í hámarki, þvi
þeir sem ekki hafa ráð á
þvi að ferðast um
ísland, þeir bregða sér
til útlanda. En hvað um
það, það sem við ætlum
að gera að umræðuefni
nú eru ferðalögin innan-
lands, og þá það sem al-
mennum borgara virðist
helzt vera áfátt og hvað
betur má fara.
íslendingar kunna ekki
að hella upp á könnuna.
Island hefur þá sérstööu um-
fram flestar aörar þjóöir aö hér
fæst ekki venjulegur bjór. Aörar
þjóöir eru vanar bjórnum, hann
er þjóöardrykkur, og ef ekki væri
bruggaö öl, færi landbúnaöurinn
á vonarvöl, þvi kornræktin bygg-
ist á hinu fljótandi brauöi, og hiö
fljótandi brauö, eöa bjórinn á
kornræktinni.
Ekki ætla ég mér þá dul, aö
fara aö ræöa um bjórinn af þessu
tilefni, þ.e. hvort leyfa eigi áfengt
öl eöa ekki, en eitthvaö veröa
feröamennirnir þó aö drekka á
feröum sinum um landiö. Ég geri
ekki ráö fyrir aö útlendingar
komi hingaö til þess aö drekka,
þaö geta þeir gert heima, en ein-
hverja hressingu veröa menn þó
aö fá, og þá er þaö fyrst og fremst
kaffiö, sem athyglin beinist aö, og
þaö er einmitt þar sem skórinn
kreppir. Islenzka kaffiö er vont
og ódrekkandi, þaö er aö segja
„kaffi”, sem lagaö er á veitinga-
húsum landsins. Aö visu eru til
heiöarlegar undantekningar, en
vegna meiöyröalöggjafarinnar er
öröugt aö nefna einstaka staöi og
kaffihús.
Kinverskur vinur minn hefur
sagt aö hann hafi einkum oröiö
var viö tvo ógeöslega hluti á
Noröurlöndum, annar er vasa-
klúturinn, en hinn kaffipokinn.
Vasaklúturinnsem fylltur er af
hor og þveginn siöan aftur og aftur
en kaffipokann taldi hann vera úr
nærbuxunum hans afa. Þaö sem
gerir kaffipokann þó verri, er aö
hann hlýtur yfirleitt ekki gerils-
neydda meöferö. Kerlingar skola
pokann og vinda í höndunum og
svo er byrjaö aö hella á könnuna,
aftur og aftur.
,,Hótel könnur”
Á islenzkum veitingahúsum eru
yfirleitt notaöar stórar hótelkaffi-
könnur, sem taka marga lltra af
kaffi. Þaö er hugsanlegur mögu-
leiki aö sæmilegt kaffi fáist úr
sllkri kaffikönnu, en sá möguleiki
er þó liklega aöeins fræöilegur.
Yfirleitt er lagaö á sllkar könnur
aö morgni dags og siöan veröur
gestafjöldinn aö ráöa hversu
lengi kaffiö stendur upphitaö, þar
til siöasti gesturinn hefur veriö
afgreiddur upp úr morgunkaffi
hússins. Seinustu droparnir eru
hræöilegir!
Samkvæmt lauslegri athugun
(tilraun heimafyrir) þá veröur
kaffi sem stendur á hitaplötu svo
aö segja ódrekkandi á 1—2
klukkustundum.
Sérfræöingur minn i uppáhell-
ingi segir mér, aö þetta stafi af
þvi aö vissar oliur séu I kaffinu og
þær þoli ekki stööugan hita þá fara
þær að menga bragöefnin. Hann
segir einnig, aö þaö sé algjör for-
senda þess aö fá gott sæmilegt
kaffi úr „hótelkönnu”, aö hún sé
þvegin mjög rækilega og sam-
vizkusamlega eftir hvern upp-
áhelling. Fyrrgreindar óbragös-
oliur setjast annars á könnuna
innanveröa, og ef kannan er ekki
hreinsuö, þá kemur sami óþverr-
inn og óbragöiö strax i hiö nylag-
aöa kaffi. Ég get nefnt marga
staöi meö ódrekkandi kaffi, sem
lagaö er á þennan hátt, en staöi
meö gott kaffi má telja á fingrum
annarrar handar. Vil ég þar
nefna kaffibarinn á horni Banka-
strætis og Laugavegar, en tek þó
fram aö ég hefi ekki drukkið
kaffi þar nokkuö lengi.
Einna skást kaffi á veitinga-
húsum er þar sem eru notaðar
hnöttóttar glerkönnur, þar sem
hellt er á eftir hendinni, slikar
könnur gefa yfirleitt fyrirheit um
þokkalegasta kaffi. Þaö er svona
kanna á Skeifunni I Tryggvagötu,
og þar getur maöur veriö tiltölu-
lega öruggur um hressandi og
hjartastyrkjandi kaffi, enda veit-
ir vist ekki af eins og ástandiö er
viö höfnina núna. Fleiri staöir
nota hinar hnöttóttu könnur, og af
þeim er prýöileg reynsla.
Kaffibrúsakarlarnir
Ein islenzk sérgrein I kaffiveit-
ingum er þó ótalin, en þaö er
kaffibrúsakaffiö. Þaö hefi ég
hvergi I veröldinni séö nema á
Islandi. Kaffi úr hitabrúsum og
hitakönnum er oft skárra en hiö
langstaöna kaffi úr hótelkönnum
landsins, en þaö glatar fljótt
friskleika sinum og ilmi, og
hjartaræturnar veröa áfram
kaldar.
Kaffibrúsaveseniö er viöhaft
viöa úti á landi, jafnvel i annars
góöum og vel reknum hótelum,
þar sem fólk virðist annars reyna
aö standa i stykkinu á sem flest-
um stööum.
Hér hefur verið stiklaö á stóru
og nöldraö um kaffiuppáheilingar
á islenzkum veitingahúsum.
Islenzka kaffiö viröist vera I
lagi. 1 heimahúsum fær maöur
yfirleitt gott kaffi hjá húsmæör-
um og sum heimili eru orðlögð.
Þær kunnu aö hella upp á könn-
una hún Asta á Reynimel og
þessar i Vesturbænum a.m.k., og
maður lagöi þangaö ósjálfrátt
leiö sina. Þaö viröist þvi ekki vera
kaffisortin sjálf sem er þvi til
fyrirstööu aö setiö er fyrir gestum
meö daunillt suöuglundur á flest-
um kaffihúsum og veitingahúsum
landsins. Þaö er aöeins sú staö-
reynd, aö eigendur kaffihúsa vilja
ekki skilja, aö kaffi á aö vera gott
en ekki vont. Þaö er mergurinn
málsins.
A ferö nýveriö noröur I land,
drakk undirritaöur uppáhelling I
fimm sýslum, og eftir þá reynslu,
skilur maöur Hermann heitinn
Jónasson, sem sagöi mér einu
sinni á feröalagi, aö kaffidrykkja
i sýslum landsins væri stórhættu-
leg. — Hún er ekki nema örfá ár
aö drepa ráöunaut, sagöi
Hermann, enda lét hann yfirleitt
sjóöa handa okkur fisk, þegar ég
ferðaöist meö honum dálitiö um
landiö fyrir allmörgum árum.
Þó var þarna ofurlitil glæta.
Eitt versta kaffi I Evrópu var
lengi vel á Laxfossi gamia og á
Akraborginni, en af óskiljanleg-
um ástæöum, þá fengum viö bara
þokkalegt þar aö þessu sinni, og
þaö var halaö neöan úr iörum
þessa notalega skips.
Kaffi i útlöndum.
Þeir sem mikiö hafa feröazt
erlendis, hafa greint þá breyt-
ingu, sem orðiö hefur á kaffilögun
á meginlandinu. 1 gamla daga
var hræðilegt kaffi I Bretlandi, þá
muna margir, og gott ef sagan
um manninn sem haföi beöiö um
kaffi og sagöi viö stúlkuna: Ef
þetta er kaffi, þá vil ég te, var
ekki I enskubókinni sem viö lærö-
um.
Islendingar hlógu aö hinu
vonda kaffi, og sárvorkenndu
Bretum aö þurfa aö drekka þetta,
og menn skildu nú hvers vegna
Bretar drekka te.
En nú er þetta breytt. Bretar
hafa lært aö laga kaffi, og laga nú
betra kaffi en áöur. Betra kaffi en
tslendingar, jafnvel betra kaffi en
kaffikerlingarnar I Vesturbænum
og er þá mikiö sagt. Þú getur val-
iö um enskt kaffi, sterkt og ilm-
andi meö heitri mjólk ef vill, og
þú getur fengiö expresso kaffi, en
expressovélar eru nú á svo aö
segja hverju einasta veitingahúsi
Stööugar framfarir hafa oröið i uppahellingi um allan heim. tslenzk
heimili hafa hagnýtt sér betri tækni viö kaffilögun, en þaö hafa kaffi-
húsin <flest) ekki gert, og er lsland nú aö komast I algera sérstööu i
kaffilögun. Versta kaffi I Evrópu er liklega á tslandi.
A myndinni sjáum viö nýjasta nýtt fyrir heimili, þar á meöai tölvu-
stýröa kaffikönnu og expressovél til heimabrúks.
tslendingar eru bókaþjóö, en þaö gengur bara ekki einvöröungu. Túr-
istar þurfa annað og fleira en bækur, þegar þeir gista þetta blessaöa
land.
Fjögurra ára drengur
— eftir misþyrmingar
1 bæ einum I Vestur-Þýzka-
landi, baröi móöir einn ungan
sonsinn svo aö hann hlaut bana
af en hún haföi tiökaö aö taka
hann f karphúsiö frá þvi hann
var i vöggu. Yfirvöld á staön-
um, lögregla og barnaverndar-
nefndvissu aö drengurinn sætti
misþyrmingum móöurinnar, en
gripu samt ekki i taumana.
Þetta er ljót saga, en þvi miöur
ekkert einsdæmi. Misþyrm-
ingar foreldra á börnum eiga
sér viöa staö, leynt og ljóst, og
jafnvel viöaren margangrunar.
Mörgum foreldrum fmnst þaö
saklaust og á stundum nauö-
synlegt aö taka i lurginn á
krökkunum, þegar þau sýna af
sér óþægö, en hvar á aö draga
mörkin? Þaö veröur hver og
einnaö geraupp viösig sjálfur,
en vist er aö barsmiöanog mis-
þyrmingar geta haft ófyrirsjá-
anlegar afieiöingar fyrir sálar-
lifbarnanna iókominni framtiö.
Ekki er vitaö um aö barsmíöar
á börnum hér á landi hafi haft
eins alvarlegar afleiöingar og
greint er frá hér I upphafi, og
skulum viö láta söguna af Sieg-
fried Wagner, sem birtist fyrir
nokkru I þýzku blaöi, — I laus-
legri þýöingu nægja.
Vildi ekki iinakkarónu-
súpuna sina
Þaö var um hádegisbil,
laugardag einn snemma árs i
fyrra, aö Jóhanna Wagner, 28
ára, kallaöi á lækni heim til sin.
Erhann kom á staöinn, sagöist
hún halda aö sonur hennar 4.
ára væri örugglega dáinn, þvi
hann væri hættur aö anda. Var
siöan lögrelgan kvödd á vett-
vang og kom þá i ljós aö dreng-
urinn haföi veriö látinn I um
tvær klukkustundir. Var hann
beinbrotinn og haföi fengiö inn-
vortis blæöingar, m.a. haföi
biætt inn á heila. Móöirin játaöi
strax hiklaust fyrir furöu slegn-
um lögreglumönnum, aö hafa
bariö barniö, af þvi þaö heföi
ekki viljaö boröa makkórónu-
súpuna sina. „Ég baröi hann og
þá datt hann á gólfiö og fékk
blóðnasir. Þá sló ég hann meö
belti og sparkaöi slöan dálitiö i
hann, þar sem hann lá á gólf-
inu.” Þannig hljóðaöi frásögn
móöurinnar. Faömaöi hún siöan
aö sér dóttur sina, Söndru, sex
ára og var leidd úti lögreglubil
og fhitt I fangelsi.
Átti ekki að verða eins
og faðirinn
Meöferö Jóhönnu á Siegfried
hafði löngum veriö kunn og
haföi hún viöurkennt þaö fyrir
nágrönnum sinum að hún þyldi
ekki barniöogvildiekki aöhann
yröi eins og faöir hans. Hins
vegar komu vöflur á hana, er
hún var spurö hvers vegna hún
heföi bariö hann til dauöa.
Eiginmaöur hennar, var her-
maöur, og er þau bjuggu áriö
1975 I búöum hermanna, höfbu
nágrannarnir tvisvar gert
lézt
barnaverndarnefndinni þar aö-
vart vegna meðferöarinnar,
sem barniö fékk, en hann var
stööugt blár og marinn og
piástrabur. Er fulltrúi barna-
verndarnefndar sótti frúna
heim, haföi hún svör á reiðum
höndum. Strákurinn var bara
svona mikill hrakfallabálkur og
var alltaf aö detta út úr rúm-
inu og reka sig á. Lét fulltrúinn
þetta nægja. En mánuöi siöar,
er nágrannarnir geröu aftur aö-
vart, er drengurinn var aftur
oröinn skreyttur marblettum,
var brugöizt skjótar viö, og
hann fluttur á sjúkrahús sam-
dægurs, þar sem hann dvaldi I
þrjá næstu mánuði. Er hann
kom á sjúkrahúsið var hann
meö s kurö yf ir hægri augnabrún
og meö marbletti um allan
skrokkinn.
Samkvæmt dómsúrskuröi
misstu foreldrarnir timabundiö
umráöarétt yfir honum, og var
hann settur i fóstur* þar var
hann I nokkra mánuöi. Var for-
eldrunum gert skylt aö heim-
sækjahanneinu sinni 1 viku, svo
þau gætu séb, hvernig ætti ab
umgangast börn.
Aö nokkrum mánubum liön-
um var foreldrunum leyft aö
taka Siegfried heim og jafn-
framt leysti dómari barna-
verndarnefnd undan ábyrgö og
afskiptum af honum. Og eftir aö
Johanna Wagner haföi skipaö
þeim aö hafa sig i burtu hiö
snarasta, er þeir knúöu þar eitt
sinn dyra, hættu þeir og öllum
afskiptum af þessu mali, sáu
enda ekki ástæbu til.
Hvaö Siegfried varöaöi, þá
viröist allt hafa færzt I sama
horf og áöur eftir heimkomu
hans, og þegar yfirvöld sáu næst
ástæöu til aö blanda sér I málib,
var þaö of seint.