Tíminn - 06.08.1978, Blaðsíða 6

6

Sunnudagur 6. ágúst 1978
Úlgefandi Kramsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Kitstjórar:
Þórarinn Þórarinsson og Jón Sigurftsson. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Kitstjórnarskrifstofur.
frainkvæmdastjórn og auglýsingar Sióumúla 15. Simi
86300.
Kvöldsimar blaöamanna: 86562, 86495. Eftir kl. 20.00:
86387. Verö i lausasölu kr. 100.00. Askriftargjald kr. 2.000 á
mánuöi. Blaöaprent h.f.
Látum Vilmund
kanna undirdjúpin
Tveir stjórnmálamenn telja sig geta leyst efna-
hagsvandann á auðveldan hátt fyrir alþýðu manna.
Annar er Lúðvik Jósepsson. Hann hefur nýlega gert
tillögur sinar opinberar og er óþarft að rifja þær
upp hér. Tillögur hans nálgast það, að hægt sé að
gera allt með engu. Hinn er Vilmundur Gylfason.
Hann hefur sagt að til sé viðtækt neðanjarðarhag-
kerfi, þar sem miklir fjársjóðir séu fólgnir og með
þvi að ná þeim, verði lausn efnahagsvandans næsta
auðveld.
Kenning Vilmundar minnir á þekktan atburð á
Alþingi fyrir 44 árum. Jónas Jónsson var þá að lýsa
vissu pólitisku afreki Magnúsar Torfasonar og likti
honum við kafarann, sem Schiller orti um eitt fræg-
asta kvæði sitt og Steingrimur Thorsteinsson sneri á
islenzku með miklum ágætum. Séra Sigurður
Einarsson átti þá sæti á þingi. Hann dró i efa, að
þingheimur væri nógu fróður um þetta ágæta verk
þeirra Schillers og Steingrims og las það þvi upp á
svo frábæran hátt, að ógleymanlegt er öllum, sem á
hlýddu.
í kvæðinu um kafarann segir Schiller frá ungum
manni, sem fleygði sér af hamri fram i ólgandi
brimsog, þar sem mikið hyldýpi var undir. Erindi
hans var að ná gullbikar, sem kóngurinn hafði
fleygt i djúpið. Enginn hugði hinum unga ofurhuga
lif eftir þetta, en það ótrúlega gerðist, að hann kom
aftur úr hafdjúpunum með bikarinn. í kvæðinu læt-
ur Schiller kafarann meðal annars lýsa þvi, hvernig
umhorfs hafi verið i undirdjúpunum. Eitt erindið i
kvæðinu er á þessa leið.
Þar moraði svarthrúguð sjókinda fjöld
i samfelldri skriðandi kös.
Klappfiskur, gaddskatan grálega köld,
og griðarstór hræfiskur svam þar i ös.
Með gnistandi sagtönnum gneypur og argur
hinn gráðugi hár, sem er bárudjúps vargur.
Nú hefur Alþingi tækifæri til að láta ævintýri um
kafara gerast á nýjan leik, en með nokkuð öðrum
hætti en áður. Alþingi ætti að láta kjósa rann-
sóknarnefnd til að kafa i undirdjúpin og kynna sér
neðanjarðarhagkerfið, sem Vilmundur Gylfason
telur að þar sé að finna. Vilmundur væri sjálf-
kjörinn forustumaður slikrar nefndar. Hér væri
ekki um svaðilför að ræða, þar sem sjókindur
og hræfiskur ógnuðu leiðangursmönnum, heldur
myndu þeir mæta prúðbúnum og sællegum heildsöl-
um, stórhýsaeigendum, hraðfrystihúsaeigendum
og öðru sliku fólki, ef marka má lýsingar Vilmund-
ar á neðanjarðarhagkerfinu. Bliðubrosið gæti þó
farið af þvi, ef Vilmundur og félagar hans færu að
ásælast gullið og gersemarnar, sem hann telur það
fela neðanjarðar. Engin lifshætta myndi þó fylgja
þessu ferðalagi. Og til mikils er að vinna, eftir þvi
sem Vilmundur segir, þvi að þarna telur hann falda
fjársjóði, sem muni nægja langt til þess að leysa
efnahagsvandann.
Þótt Vilmundur telji Framsóknarflokkinn spilltan
og siðlausan, mun ekki stranda á honum að styrkja
Vilmund til ferðarinnar og stuðla að þvi, að neðan-
jarðarrannsóknarnefnd verði kjörin á Alþingi. ólik-
legt er, að frekar strandi á Alþýðubandalaginu eða
Sjálfstæðisflokknum. Meira að segja gætu viðbrögð
Sjálfstæðisflokksins orðið svo góð, að hann léði Vil-
mundi kappa eins og Albert Guðmundsson og Sverri
Hermannsson til samfylgdar.
Aðbúnaðurinn ekki skepnum bjóðandi
EFTIR aö Young sendiherra
Bandarikjanna hjá Samein-
uðu þjóðunum, lét þau orð
falla, að i Bandarikjunum
væru hundruð og jafnvel þús-
undir pólitiskra fanga, hafa
risið upp viða deilur um,
hverja beri að telja pólitiska
fanga og hverja ekki. Um
þessar mundir er þó hvergí
háð harðari deila um þetta en i
Norður-trlandi, og þykir lik-
legt að hún eigi eftir að draga
pólitiskan dilk á eftir sér.
Þessi deila fylgdi i kjölfar
heimsóknar yfirbiskups
kaþólsku kirkjunnar i Irlandi,
Thomas O’Fiaich, i Mazlfang-
elsið i Long Kesh. Erkibiskup-
inn hafði óskað eftir að mega
heimsækja fangelsið svo að
hann gæti gefið páfa skýrslu
um aðbúnað fanga þar. 1 fang-
elsinu eru m.a. 300 fangar,
sem hafa flestir verið skæru-
liðar á vegum IRA-hreyfing-
arinnar, sem berst fyrir jafn-
rétti kaþólskra manna i
Norður-trlandi og sameiningu
beggja irsku landshlutanna.
Siðustu fjóra mánuðina hafa
rúmlega 300fangar þar neitað
að þrifa til i klefum sinum og
salernum, eins og krafizt er af
föngum, sem hafa verið
dæmdir fyrir glæpi. Aðbún-
aður þeirra er þvi talinn orð-
inn heilsuspillandi af þessum
sökum. Neitun sina byggja
fangarnir á þvi, að þeir séu
pólitiskir fangar og eigi þeir
að njóta sérstakra réttinda
samkvæmt þvi. Erkibiskupinn
dvaldi i ellefu klukkustundir i
fangelsinu og kynnti sér ekki
aðeins aðbúnað fanganna,
heldur ræddi við þá marga og
kynnti sér sögu þeira. Hann
birti svo skýrslu um heimsókn
sina i fangelsið tveimur dög-
um siðar og mun óhætt að
segja, að hún hafi vakið
heimsathygli.
ÞAÐ ER i stuttu máli lýsing
erkibiskupsins, að fangarnir
sæti aðbúnaði, sem sé langt
frá þvi að vera skepnum bjóð-
andi. Oþrifnaðurinn er ekki
aðeins orðinn óþolandi heldur
hafi verið þrengt að föngum á
margvislegan annan hátt.
Rúm, og borð hafi verið tekin
Thomas O Fiaich erkibiskup.
Koy Mason lrlandsmálaráöherra.
úr klefum þeirra og stólar
einnig. Þeri fái ekki blöð né
bækur og ekki heldur ritföng.
Þeir séu lengstum lokaðir inni
og fái ekki hreint loft, nema
endrum og eins. Þeir hafi bók-
staflega ekki neitt sér til
dægrastyttingar. Sumir fang-
anna séu búnir að sæta þessari
meðferð i eitt og hálft ár.
Erkibiskup segir, að þvi
verði ekki neitað að þessir
fangar hafi sérstöðu. Þeir hafi
efnt til samtaka vegna þess
misréttis, sem þeir og fjöl-
skyldur þeirra hafi búið við
vegna trúar sinnar. Þessa sér-
stöðu hafi William Whitelaw,
einn af leiðtogum Ihalds-
flokksins, viðurkennt þegar
hann var Irlandsmálaráð-
herra 1972. Þá fengu þeir sér-
staka réttarstöðu en hún var
felld niður 1. marz 1976 af þá-
verandi Irlandsmálaráðherra
Merlyn Rees. Núverandi Ir-
landsmálaráðherra, Roy Ma-
son, hafi látið þá skipan hald-
ast áfram og þvi hafi skapazt
það ástand i fangelsinu, sem
áður er lýst. Enn búa 700 fang-
ar við þær reglur, sem White-
law hafi sett, og séu kjör
þeirra allt önnur. Staða þeirra
sé svipuð og striðsfanga.
Erkibiskupinn krefst þess
svo i nafni mannréttinda og
mannúðar, að breyting verði
gerð á kjörum fanganna i
samræmi við þær reglur, sem
giltu á árunum 1972-1976.
AF HALFU hinna brezku
stjórnvalda Norður-lrlands
var strax brugðizt hart viö
þessri frásögn biskupsins. I
yfirlýsingu þeirra er haldið
fram, að hér sé um venjulega
glæpamenn að ræða, sem geti
ekki flokkast undir pólitiska
fanga. Margir þeirra hafi
verið dæmdir fyrir morð á
saklausu fólki, en aðrir fyrir
tilraunir til að valda liftjóni.
Margir séu dæmdir fyrir
skemmdir á mannvirkjum.
Engar pólitiskar ástæður geti
réttlætt þessi verk þeirra. Það
sélika þeim sjálfum að kenna,
að þeir njóti ekki sæmilegrar
fangavistar. Með þvi að neita
að hlýða settum reglum, hafi
þeir kallað yfir sig þá aðbúð,
sem þeir sæta nú. Strax og
þeir hlýði reglum, verði þessu
breytt i eðlilegt horf.
Þá árétta stjórnarvöldin þá
stefnu sina, að enginn sem
hafi verið dæmdur eftir 1.
marz 1976 verði látinn njóta
sérstöðu þeirrar, sem gilti á
árunum 1972-1976. Hins vegar
gildi hún áfram um þá, sem
hafi verið dæmdir á þessu
timabili.
Brezk blöð styðja yfirleitt
stefnu stjórnarvaldanna, m.a.
Times, sem fullyrðir i forustu-
grein, að rangt hafi verið af
Whitelaw á sinum tima, að
veita föngunum áðurgreinda
sérstöðu. Blöðin láta jafn-
framt i ljós þann ótta, að lýs-
ingar erkibiskupsins geti orðið
til að herða andstöðuna gegn
Bretum og þeim stjórnarhátt-
um, sem nú rikja i Norður-tr-
landi.
Sennilega verður aldrei frið-
ur þar fyrr en Bretar hafa haft
sig á brott og irsku landshlut-
arnir hafa verið sameinaðir.
Slikt er hins vegar auðveldar
sagt en gert, en það er hins
vegar sú eina þróun, sem er
eölileg.
Rétt er að geta þess, að O
Fiaich erkibiskup hefur oft
gagnrýnt skæruverk IRA-
hreyfingarinnar og lýst sig
andvigan þeim. Af þeim sök-
um er umrædd greinargerð
hans talin enn áhrifameiri en
ella.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Biskup fordæmir
brezka fangavist
— Þ.Þ.