Tíminn - 06.08.1978, Blaðsíða 13

Sunnudagur 6. ágúst 1978
13
veröa ein mesta listasmiö i gull-
smiöaiön.
Granatar og fallvölt
lukka
En ég ætlaöi aö segja þér frá
kunningja minum einum, sem
ég þekkti vel á námsárum min-
um oghef enngott samband viö.
Hann hætti reyndar i skólanum
og fór út I gimsteinave'rslun. Þá
voru þaö granatar sem mestur
veigur virtist i og aö þeim sneri
hann sér. Hann fór til Indlands
og geröi þar a 11 góða för, skilst
mér. Hann verslaöi þar viö Ind-
verja, sem ekki gekk þó fyrir-
hafnarlaust aö komast i sam-
band viö, — menn urðu at búa á
alveg sérstökum hótelum og
múta sérstökum mönnum og
þarfram eftir götunum, áðuren
seljandinn lét sjá sig og það var
margt aö varast. Þegar kaupin
áttu að heita gerö, gat kaup-
maðurinn átt til að látast vilja
ihuga málið litla stund slegiö
svo til, en veriö búinn að svikja
óekta steina i lagerinn þegar
hann afhenti hann. Ekki máttu
menn gera kaup utan hótelsins
þvi þá var nær alveg vist að þeir
yrðurændir af útsendurum þess
sem seldi, á heimleiöinni, fyrir
nú utan það aö indversk yfirvöld
reyna að hafa afskipti af svona
verslunarmáta, ef þau mögu-
lega geta og erfitt aö fá sinn hlut
réttan, ef illa fer, af þeim sök-
um.
En ég tel aö þetta hafi gengiö
sæmilega hjá honum, þvi hann
var um skeið kominn meö veru-
lega veltu, þegar eitthvaö kom
upp á og hann varö gjaldþrota.
Upp úr þvi fór hann aö vinna
hjá manni, sem ekki var vel
ræmdur I gimsteinaversluninni
ogá hans snærum var hann, þar
til vont mál kom upp, sem ég
kæri mig ekki um aö nefna,
frekar en atvinnuveitanda hans.
Þar meö var vinur minn gjald-
þrota enneinu sinni og ekki aö-
eins þaö, heldur svaf meö
skammbyssu viö hliðina á sér i
ár á eftir.
Ég hef frétt af honum nýlega
og hann er enn i steinaverslun
og aftur á uppleiö, hvort sem á
nú fyrir honum aö liggja aö fara
i þriöja sinn á hausinn. En þessi
saga er mjög eftirtektarverð,
vegna þess að kannske skiptast
hvergi svo m jög á skin og skúr-
ir, heppni og óheppni, sem i
heimi gimsteinanna. Af þvi
heyrði maöur ótal sögur ytra,
þótt þessi sé látin nægja.
Ég held aö ég hafi sjálfur
skynjað hve heillandi og
skemmtilegt það er aö vera i
nálægð við þennan gimsteina-
markað, kannske er þaö eitt-
hvað i ætt viö spilafikn, þar sem
vogun vinnur og tapar. Þaö hef-
ur hins vegar ekki átt fyrir mér
að liggja að gefa mig sjálfur aö
þessu— kannske sem betur fer
— og margt sem maður læröi er
nú gleymt. Þetta eru feikna um-
fangsmikil fræöi, eins og ætti aö
vera ljóst af þessu spjalli og
margir sem gefa sig þeim á vald
eiga sér engrar undankomu
auöiö frá þeim.
kvæmu mati og þaö sem frá
honum kemur er tekið gilt, hvar
sem er i heiminum. Mat á stein-
um erofterfittog vandasamt og
i sumum stórborgum eru til
menn sem einvörðungu hafa at-
vinnu af að meta steina, en fást
ekki við nein viðskipti.
Gyðingar hafa á öllum öldum
verið kænir gimsteinakaup-
menn og það eru þeir enn í dag
Þeirra miðstöðvar munu nú
einkum vera i Hollandi en slipur1
á steinum þeirra er framkvæmd
suður i ísrael. Og freistandi er
að minnst hér á Rússa, sem eiga
auðvitaðeinhver ósköp af stein-
um í sínu landi. Þeir hafa aftur
á móti mjög litið látiö á þessum
auði bera, þótt þeir hafi nú opn-
að slikar söluskrifstofur i
Þýska- og Hollandi. Frá þeim
hefur komið talsvert af demönt-
um, en þeir eru einmitt I tisku
um þessar mundir og I háu verði
ámarkaðinum, enda má sjá þaö
i auglýsingum Beer á þessu ári,
aö þeir leggja áherslu á dem-
anta. Rússarnir hafa einnig selt
frá sér rhodonit, sem er af
rúbinaætt og einnig jaða og
safira. En þeir þykja erfiðir aö
skipta við, þviþeirhafa átt til að
loka á útflutninginn fyrirvara-
laust einn daginn, viöskipta-
mönnum slnum til sárrar
gremju og óhagræöis.
En þaö eru raunar fleiri en
Rússar, sem hafa gert gim-
steinasölum lifið ieitt. Fyrir
nokkrum árum tók að flytjast
ljósrauður rúbin frá Síam, sem
var ódýr og vinsæll og miklar
vonir bundnar viö hann. En svo
tók fyrir útflutning á honum og
engin leið að segja til um hvaö
þvi olli, en ef til vill stóö þaö i
sambandi viö Vietnam styrjöld-
ina. Þetta hefur valdiö þvl aö
þessi steinn hefur mikið hækkaö
og er eftirspuröur.
Slipunin vandasöm
Slfpun steina er oft mjög
vandasöm. Steinarnir eru auö-
vitað ekki annað en mismun-
andi kristallaform og þaö getur
krafist langrar rannstíknar á
góðum steini, aö höggva hann
rétt, svo úr honum fáist sem
stærstir og fegurstir steinar.
Allt getur oltiö á einu höggi á
réttan stað, en ef lagið geigar,
verður skaðinn ekki bættur.
Siipun td.demanta miðast við aö
fá sem fegurst ljósbrot, þannig
Turmalin 1 kvarsi
í þessublaöi ereinnig aö finna
hugleiðingu eftir Jacobi þann,
sem hér er á minnst um al-
mennt ástand á gimsteina-
markaði.
Skartgripir á íslandi?
Hérlendis eru ekki tök á aö
gera mjög stóra hluti I smíöi
skartgripa I kringum eöal-
stein þar sem þetta er svo dýrt
og skartgripaeign hjá konum
hér er sjaldnast veruleg. Fólk
leggur sig oftast eftir aö eignast
einstaka gripi, sem það ber þá á
hverjum degi og viö allar aö-
stæður, en t.d. íslenskar konur
eiga fæstar skartgripi til skipt-
anna, ef svo mætti að orði kom-
ast, i likingu viö útlendar kyn-
systur þeirra meöal efnaðs
fólks. Hér eru mest notaðir
syntetiskir steinar, þótt vissu-
lega verði vart við aö nokkur
hre.yfing verði á ekta steinum,
eftir þvi sem þeir komast i
tisku, likt og demanturinn nú,
eins og ég nefndi áöur.
Þó eru skartgripir til hér hjá
stöku fólki, sem eru á borö viö
það sem hvaöa aðalsfrú sem
væri gæti skartað með. Mér var
fyrir skemmstu boðiö aö reyna
að meta hálsmen hér og marga
fleiri gripi, sem keyptir höföu
verið hjá Tiffanys i New York
og voru tvimælalaust i allra
glæsilegasta flokki. Annaö mál
er það að mér var engin leiö fær
til að áætla verð þeirra, sem
verið hefur mjög mikið.
Við höfum hér einkum haldiö
okkur viö að ræða um steinana
eina en ekki má gleyma hve
mikið gildi það hefur hvernig
um þá er búið i fagurri smlð.
Listamenn I hópi gullsmiöa eru
sumir geysilega frægir, svo
nöfnþeirra geta aukið verðgild-
ið um mikinn mun. T.d. hefur
Salvador Dali látið smiða eftir
hugmyndum sinum og teikning-
um, skartgripi sem eru ómetan-
legir og ég get ekki látið hjá liða
að nefna til gamans Carl
Fabergé, höfuðsmið krúnuger-
sema Rússakeisara, sem m.a.
smiðaði gullegg þau, semeruog
Demantamarkaðurinn
Meðan við Guðbrandur Jezor-
ski ræðum saman, kemur ein-
hver að dyrum vinnustofunnar.
Það er pósturinn og um leið
dettur blað inn um bréfalúguna.
— Þarna varstu heppinn, seg-
ir Guðbrandur, —Hérhöfum við
nýjasta gullsmiðablaðið frá
Þýskalandi.
1 þessu blaði kennir margra
grasaog hér má sjá auglýsingar
frá ýmsum gimsteinasölum,
sem auglýsa sina vöru. Hér
auglýsir A. Rudolf Kessler I
Idar-Oberstein, safira, slipaða
úr hráefninu á eigin verkstæði,
Hermann Lind býður granata,
Fritz Nebert jaða og nefrit og
þar fram eftir götunum, allt
eftir þviá hvaða sviðibver kaup-
maður er.
1 þessu blaði er einnig yfirlit
yfir ástandið nú um stundir:
Gimsteinar eru vegnir á sérstökum viktum og þar má engu skeika.
Guöbrandur mælir hér demant I mjög dýrmætum hring, sem hann er
að vikka. Steinninn mælist 13x23 á kvarðanum, sem handbækur segja, að
merki að hann muni vera frá 1.20-1.35 karöt. Nákvæm þyngd veröur
aðeins fundin með vikt. Steinninn er auk þess allgóður og ætti að kosta
um 15-17 þúsund mörk (2.1 milljón). Kjörgripir eru þvl vissulega til á
Islandi.
að ljósið endurkastist helst frá
öllu yfirborðinu. Þegar endur-
kastið er aðeins að hluta af yfir-
borði verður steinninn ekki eins
góður. Stærö neðri hluta steins-
ins er og mikið atriði, bolurinn,
sem við gætum kallað svo. Mjög
algengt form við steinaslipun er
hin svonefnda „cabochons”slíp-
un. Þannig koma margir rúbin-
ar frá námum þeirra i Suð-
ur-Afríku, en það verk er oftast
framkvæmt af þeim ódýra og
lltt lærða vinnukrafti, sem
svertingjarnir eru og mjög al-
gengt að endurvinna þurfi stein-
ana, slipa þá upp á nýtt.
Það hver þyngd steinsins
verður eftir slipun er auðvitað
mikið atriði, en segir ekki alla
söguna, þvl litur, hreinleiki og
ljósbrot og fleira ræður mikiu.
Fyrir einu og hálfu ári vissi ég
til að eitt karat (0.5 grömm) af
demant I einum steini kostaði
um það bil 24 þúsund mörk (3.1
milljón)efum bestugæði var að
ræða, en jafn þungan stein og
ekki góðan, var og hægt að
kaupa á 1500 mörk (tæp tvö
hundruð þúsund.)
höfundur yfirlitsins segir að nú
séusafirar m jög að stlga i verði
svo og demantar, og að litið
komi nú af stórum rúbfnum frá
Thailandi, en nóg af steinum,
sem vegi um eitt karat og að
verðið haldist enn stöðugt á
þeim. Nóg f ramboð er á safirum
frá Ástralíui litlum stærðum og
er þar um að ræða miðlungs-
góða vöru og allt upp I mestu
gæði. Ekki hefur tekist að fá
verðhækkanir staðfestar. ,,Pai-
lin” gæði af safirum mega heita
horfin af markaði og þvl góð
sala i steinum undir 2 karötum.
Ceylon safirar hafa stigið geysi-
lega I verði. Smaragðar frá Kól-
umbiu eru nógir á markaði og
nú stöðugir i verði og afrfskir
smaragðar koma i ærikarimæli
á markað, en hvað um fram-
haldið verður, byggist á ófyrir-
sjáanlegum atburðum i stjórn-
málum I Afriku. Meðal afrisku
steinanna er ekki svo litið um
mestu gæði, en meðal smaragða
frá Brasiliu er fátt um slikt
þessa daganá.
Texti: Atli
Magnússon
Ljósmyndir:
Róbert