Tíminn - 06.08.1978, Blaðsíða 11

Sunnudagur 6. ágúst 1978
11
Ezra Pétursson, læknir:
Sálgreiningarkennlngar
Karenar Horney
1 siöasta þætti geröi ég ráö
fyrir þvi aö halda áfram aö
ræða kenningar og störf Karen-
ar Horney, en fyrst vil ég lag-
færa þaö sem prentsmiöjupúk-
inn færöi úr lagi i þeim þætti.
Sneri hann, ef svo mætti segja,
faðirvorinu upp á andskotann,
eins og hans var von og visa.
Það er ljóti krakkinn. Viö nefn-
um þetta mistök eöa mismæli,
lapsus á latinunni. A sálgrein-
ingar mállýsku köllum viö þaö
,,a Freudian slip of the tongue,”
sem útleggst aö okkur veröi
fótaskortur á tungunni að hætti
Freuds. Taldi hann þar unt\jr-
hyggju eöa undirvitund voria
gæjgast fram i dagsljós
vitundarinnar. Mun hann hafa
verið litt trúaöur á púka.
1 greininni stendur prentað:
„1 sannri sjálfsblekkingu felst
getan” o.s.frv. Lesa ber hins-
vegár: ,,t sannri sjálfsþekkingu
felst getan til þess að mynda
sér sjálfstæöar skoöanir og trú
og helga sig þeim óskiptur og af
öllu hjarta.”
Veitti Freud þessum algengu
og daglegu mistökum sjálfs sín
og annarra mest athygli er hann
gaf út bók sina um draumatúlk-
un árið 1900, sem olli aldahvörf-
um i sálarfræöi. Skrifaöi hann
siöan aöra bók um slfk mannleg
mistök er hann nefndi Sálsýki
daglegs lifs vors. (1.) Beindi
hann athygli manna aö þvi aö
mistök hans sjálfs og annarra
eru ekki öll sem þau sýnast né
eingöngu tilviljunarkennd. Eöa
eins og danskurinn segir: „Der
er system I galskabet”, sem
meö frjálsmannlegum hætti út-
leggst, þaö er kerfi i dellunni.
Segja verður setjurum Tim-
ans til veröugs hróss aö fram aö
þessu hafa villur verið bæöi fáar
og meinlitlar og þvi ber aö
þakka þaö sem vel er gert.
En snúum okkur nú aftur aö
Horney og kenningum hennar.
Eins og ég gat um siðast héldu
kenningar hennar, likt og kenn-
ingar Freuds, áfram að þróast
meö árunum, eftir þvi sem
þekking þeirra og reynsla i sál-
könnun jókst. Skilningur hennar
á sálarlifi kvenna birtist i fjölda
visindalegra greina og gerði
Kelman samantekt á þeim er út
kom i bók áriö 1967. (2.). Var
sannarlega ekki vanþörf á slikri
bók, þar eö viðmiöun og siö-
gæöismat manna mótaöist um
of af fjötrum einsýnnar ætt-
föðurhyggju. Of mikil áhersla
var, með öörum orðum, lögð á
karlmennsku i prússneskum
anda og ekki nægilega mikiö til-
lit tekiö til kærleiksrikra eölis-
þátta, sem taldir voru kvenleg-
ir. Eiga þeir aö réttu lagi aö
geta birst jafnt hjá körlum og
konum. Með gamaldags
hugsunarhættinum mætti til
dæmis segja aö sönn fööurum-
hyggja og föðurumönnun sé
kvenleg. En i rauninni er meö
þvi veriö aö gera rangan
greinarmun á körlum og kon-
um.
Raunsjálf
1 siöustu bók sinni, Tauga-
veiklun og mannlegur þroski
(3.) tekur Karen saman fyrri
kenningar sinar, samræmir þær
og heldur áfram inn á nýjar
brautir. 1 upphafi bókarinnar
segir hún það vera augljóst aö
þú þurfir ekki, og getir ekki,
kennt akarni hvernig það á aö
vaxa og verða aö eik, en fái þaö
tækifæri til þess muni eölislægir
eiginleikar þess þróast. Fái
manneskja hentug skilyröi
muni hún þroska mannlega
hæfileika sina á svipaðan hátt.
Þá muni hún þróa meö sér hin
sérstæöu öfl sins raunsjálfs.
Þau eruskirleiki og dýpt eigin
tilfinninga, hugsana, óska,
áhugamála, getan til þess aö
nota eigin úrræði, styrkleiki
eigin viljakrafts, hæfni til aö tjá
sig og blanda geöi viö aöra meö
sjálfvöktum geöbrigöum sinum.
Allt miöar þetta aö þvi aö gera
henni færtað finna eigiö mat og
stefnu i lifinu. 1 stuttu máli, hún
vex óhindruð i áttina til raun-
huga sjálfs vitundar. Og þess-
vegna talarKaren I bókinni allri
um raunsjálfiö. (the real self).
Hiö raunhuga sjálf sem er djúp
upp sprettulind mannlegs
þroska, hiö miðlæga innsta afl,
sameiginlegt öllum manneskj-
um og þó einstakt i hverri sál.
Þegar Karen ræöir um vöxt
manna á hún alltaf viö hina
óþvinguöu heilbrigöu þróun I
samræmi viö einstaklings eöli
og erföir hvers og eins. Eins og
hver og einn á aö sér aö vera og
veröa. Einstaklingurinn getur
einn, og enginn annar, lifaö eig-
in lifi og þróaö þær gjafir sem
honum voru fengnar i vöggu-
gjöf, þó aö hann geti notiö til
þess hjálpar og kennslu frá öör-
um. En likt og aörar skyni
gæddar verur þarfnast hann
góöra skilyrða. Hann þarf hlýtt
andrúmsloft sem veitt getur i
senn öryggi og innra frelsi til aö
hafa eigin hugsanirog láta þær i
ljós. Hannþarf góövild annarra,
ekki aöeins til aö sinna bernsku
og æsku þörfum sinum heldur
lika til að leiöbeina, veita aö-
hald og hughreysta hann svo aö
hann veröi fullþroska og öölist
lifsfyllingu i staö tómleika-
kenndar. Hann þarf einnig heil-
brigt andóf og mótbyr frá vilja
og óskum annarra og mótvægi
raunveruleikans. Raunveru-
leikinn veitir fyrirstööu og mót-
vægi sem hugarórar gera ekki.
Geti hann þannig vaxiö meö
öörum, í ástúö og mótlæti mun
hann jafnframt vaxa I samræmi
við eigiö raunsjálf.
Oft leyfa andstæö öfl ekki
barni aö þroskast þannig. Þau
eru svo mörg aö of langt er upp
aö telja. Þau orsakast af þvi aö
fólk i nábýli viö barniö er svo
hjúpað eigin skaplyndisveilum,
-göllum og -brestum aö þaö get-
ur ekki veitt barninu ástúölegt
frjálsræöi meö festu,né skynjaö
þaösem þannsérstæöa og sjálf-
stæöa einstakling sem þaö er i
raunhuga sjálfi sfnu. Viöhorf
þess til barnsins mó.tast af eigin
sálsýkisviöbrögöum og -þörf-
um.
Svona fólk er ráörikt, of-
verndandi, ógnandi, ergilegt,
reiöigjarnt, smámunasamt,
reikult, kviöiö, tekur önnur
systkini fram yfir, hræsnandi,
afskiptalaust, ofdekrandi og
fleira sem er meinvænlegt
barnauppeldi. Aldrei er bara
um eitt atriöi aö ræða heldur er
þaö samspil mismargra mein-
valda. Sagt hefur veriö aö börn
séu prinsar og prinsessur þar til
foreldrarnir breyta þeim I
froska!
Afleiðing þess veröur aö barn-
ið þróar ekki meö sér sam-
hyggö, tilfinningu fyrir þvi aö
þaö tilheyri öörum, eigi i
rauninni heima hjá þeim. Þvi
Ezra Pétursson.
finnst þaö vera olnbogabarn.
Þaö skortir tilfinningu fýrir
hugtökum eins og „viö”, „okk-
ur”, „okkar”, hugtök sem lýsa
heilbrigðri samkennd.l staö
þeirra kemur djúpstæö og
ómeövituö öryggisleysis tilfinn-
ing og óljós fyrirkvföi, sem Kar-
en nefnir grunnkviöa.
Aöþrengt af slikum grunn-
kviöa getur barnið ekki notiö
beinna samvista og sambands
við aöra. Veröur þaö þvi aö leita
annarra óbeinna leöa.Þetta er
undirhyggju tilfinning. Barniö
er einangraö og hjálparvana I
heimi sem skynjast óvinveittur
þvi.
1 næsta þætti, væntanlega á
fyrsta sunnudegi i september,
rekjum viö áfram kenningar
Horneyjar/ um óheillavænlega
framþróun barna, sem siðan
mótar fulloröins lundarfar
þeirra.
1. Sigmund Freud. Psycho-
pathology of Everyday Life.
1914.
2. Karen Horney. Feminine
Psychology. Edited by Harold
Kelman. W.W. Norton, New
York, 1967.
3. Karen Horney. Neurosis and
Human Growth. W.W. Norton.
1950.
kaupfélag Skagfirðinga
SAUÐÁRKRÓKI - FLJÓTUM
VARMAHLÍÐ - HOFSÓSI
Veitir yður beztu
og öruggustu
þjónustu í öllum
viðskiptum
Það er hagur að
beina öllum
viðskiptum yðar
til kaupfélagsins