Tíminn - 06.08.1978, Blaðsíða 12

12
Sunnudagur 6. ágúst 1978
Guðbrandur Je-
zorski, gullsmiður,
kann frá ýmsu af eðal-
steinum að segja og þvi
datt okkur i hug að
finna hann að máli og
biðja hann að segja
okkur sitthvað af þess-
ari göfugu grein list-
iðnaðar og verslunar,
en gimsteinar hvers
konar, leit að þeim,
smiði og sala, hefur
jafnan sérstakan
dularljóma yfir sér.
Þess vegna eru þeir
jafn vinsælir hjá ljóð-
skáldum til samlikinga
og höfundum saka-
málasagna, sem undir-
rót morða og svipaðra
tilþrifa.
Vissulega hefur ekki
Á mörkuðum
gimsteinanna
er lánið valt
Tíminn
versla meö hana nær eingöngu,
en þeir vita þá allt sem aö þess-
ari tegund af steini lýtur. Þeir
vita hvar hann finnst, hvaöa
litaafbrigöi erudýrust, og siöast
en ekki sist hvernig veröiö er á
hverjum tima, en þaö er afar
brey tilegt. Gim steina verslu nin
er háð tiskusveiflum, sem hefur
áhrif á eftirspurn og verð og ég
get á eftir sagt þér frá einum
kunninga sem ég eignaðist ytra
og fór út i gimsteinaverslun meö
granata, sem þá voru óðum
að komast i tisku. I þessari
kauphöll auglýsa þeirstundúm
uppboð og á þeim er oft mögu-
legt að komast að góöum kaup-
um.
Svindlarar og ræningj-
ar
Yfirleitt má treysta á að fá
sæmilega vöru, ef það eru grón-
ir og viðurkenndir menn i grein-
inni, sem við er skipt. öðru máli
gegnir um ýmsa spákaupmenn
og farandsala, sem koma
hvaðanæva úr heiminum og eru
á sveimi inni á þessum mörkuð-
um. Þar getur allt gerst. Ég
man sem dæmi um þetta að við
vorum eitt sinn að prófa slatta
af safirum, sem maður nokkur
hafði keypt af indverskum
manni, sem bauð sina vöru i
Þyskalandi. Þegar steinarnir
eru skoðaðir með innfrarauðum
geisla, á rétt ljósbrot að koma
fram i þeim, séu þeir ekta, en sé
um syntetiska steina að ræða,
verða þeir sjálflýsandi. Þetta
voru fallegir og stórir steinar,
flestir 2.3 og 5 millimetra stórir.
Þessi rannsókn okkar leiddi
hins vegar i ljós að kaupandinn
hafði verið hlunnfarinn, um það
bil helmingurinn var óekta.
Þessi saga sýnir glögglega
atriði sem athyglisvert er i
þessari verslun, að hér verða
menn að ákveða sig á stundinni,
ef til vill missa af góðum kaup-
um eða ekki og gefst þá ekki
neitt ráðrúm til að prófa gæði
vörunnar. t þessu dæmi yppti sá
indverski aðeins öxlum, kvaðst
ekki hafa betur vitað og varð
engum lögum yfir hann komiö.
Guðbrandur er hér að fella safir I nælu, sem hann hefur I smlðum.
mikill straumur eðal-
steina runnið um hend-
ur íslendinga, á borð
við það sem gerst hefur
meðal annarra þjóða,
sjálfsagt vegna þess að
þeir eru helst þar ná-
lægir sem miklir pen-
ingar eru á næsta leiti,
furstarog kóngafólk, —
og gjarna stórglæpa-
menn. Ekkert af þessu
hafa Islendingar átt i
nógu rikulegum mæli.
En gimsteinar eru
ágætt efni til að leiða
hugann að á yfirstand-
andi öld ótryggra verð-
mæta, þar sem þeir eru
heldur stöðugir i verði
og nálgast hugmyndir
manna um eilífðina,
og það er gaman að
heyra hvernig þeir
hugsa og höndla, sem
kannski hafa alla ævi
verið að fræðast um þá
og versla með þá og
smiða úr þeim, úti i
hinum stóra heimi.
Já, á hverju ættum við nú aö
byrja, segir Guðbrandur Jez-
orski, þegar blaöamaður finnur
hannað máli á vinnustofu has á
Laugavegi 48 b, og það er alveg
auðséö á svipnum að hér er
komið að stóru umræöuefni, þar
sem alls ekki er létt að henda
Calcedonar frá Brasillu
reiður á neinni sérstakri byrj-
un né endi.En einhvers staöar
verður samtað hefjast handa og
blaðamaður stingur upp á að
Guðbrandur segi nokkuð af
þeim kynnum, sem hann sjálfur
hefur haft af eðalsteinum.
Það var á námsárum minum i
gullsmiöaskólanum i Pforz-
heim. Þetta var alhliða gull-
smiðaskóli og auðvitað höfðum
við þar kennara i steinatræð-
um.Hann var reyndar frá
Idar-Oberstein, sem er að ég
best veit einn stærsti steinslip-
arabær heims. Þvi verr get ég
ekki sagt þér.hver ibúatalan er
þar núna, en það má áreiðan-
lega heita undantekning, ef
maður búsettur bar hefur ekki á
einhvern hátt atvinnu af steina-
slipun.
Við nemendurnir fórum enda
oft til Idar-Oberstein og fylgd-
umst með hvernig að þessu var
unnið. Svosem hver maður veit
eru steinar sllpaðir á mjög
margvislegan hátt og fer það
oftast eftir þvi,i fyrsta lagi hver
steinninn er og enn lögun hans
og gerð.l Idar-Oberstein er ný-
lega risin kauphöll fyrir steina
og i þeirri byggingu hafa ýmsir
sterkir steinasalar skrifstofúr
sinar þar sem þeir selja sina
vöru með milligöngu kaup-
hallarinnar. Þetta eru mjög
mismunandi fyrirtæki, en gim-
steinasalar sérhæfa sig gjarna i
einni sérstakri steinategund og
Sjálfur fór ég
aldrei út I að
gerast' gim-
steinasali —
sjálfsagt sem
betur fer. En
þetta er mjög
heillandi.
Demantar eru I tisku um þessar
mundir.
Sjaldan er vitað um
uppruna steinanna
Margt er þvi um vafasama
menn f þessari grein og eru þeir
svo umsvifamiklir, aö þeir eiga
án vafa stóran þátt i þvi að
sjaldnast er hægt með vissu að
segja hvaðan steinar eru komn-
ir. t ýmsum hlutum heims eru
svæði sem steinar finnast á og
eru ekki kunn öðrum en kannske
afskekktum ættbálkum eða fá-
um einstaklingum, sem þá geta
margir makað krókinn ræki-
lega. Ástráliustjórn leigir
mönnum svæði, þar sem þeir
mega leita lengri eða skemmri
tima og virðist sem nógir séu til
að þiggja það boð. Þar lifa
menn gjarna að hætti gullgraf-
aranna gömlu, grafa sér holur
og búa jafnvel i þeim og eins og
gengur hafa sumir heppnina
með sér, en aðrir finna litið og
ekki neitt.
Þeir stóru
Oftast er auðvitað tryggast að
eiga skipti við grónu og viður-
kenndu fyrirtækiniþessu, og ég
nefni sem dæmi Beer i Englancu
sem liklega er hið stærsta I
heimi. Þar erauðvitað allt sem
sýnist og það er ekki komið
nærri neinni ævintýramennsku.
Þeir selja einkum til heildsala,
en varla neitt i smærri stil. Slik
fyrirtæki hafa hálærða sérfræð-
ingasem metasteinana við inn-
kaup, t.d. manég eftir mjög
frægu fyrirtæki, Jacobi, i Stutt-
gart sem hefur þrjá á sinum
vegum. Einn sá kunnasti meðal ■
gimsteinasala er H. Stern, sem
lætur ábyrgðarskirteini fylgja
öllum sinum gripum, ásamt ná-