Tíminn - 06.08.1978, Page 7

Sunnudagur 6. ágúst 1978
7
menn og málefni
Grundvallarskilyrði
frelsis í viðskiptum og
framkvæmdum
Sem fjúrmálaráöherra um árabil var Eysteinn Jónsson forystumaöur f
sem leiddi af „Nýsköpunarstjórn inni”.
Tæplega veröur þaö dregiö i efa
aö stjórnarandstaöan fram aö
siöustu Alþingiskosningum hafi
veriö illvigasta og haröskeyttasta
stjórnarandstaöa sem menn
muna til á þessu landi. HUn haföi
öli tök á hreyfingum launþega i
landinu og beitti þeim ótæpilega
og opinberlega fyrir vagn sinn.
Samhliöa var óspart beitt þeim
nýju tækifærum sem nýir fjöl-
miölar og ný stefna i fjölmiölum
almennt gaf kost á.
Niöurstaöa kosninganna varö á
siöan stórkostlegur sigur
stjórnarandstööuflokkanna.
Kosningarnar virtust mundu
valda algerum straumhvörfum i
islenskum stjórnmálum.
En hver hefur reyndin oröiö?
Hver er niöurstaöan nú, eftir aö
„sigurflokkarnir” hafa haft öll
tækifæri og aöstööu til aö koma
baráttumálum sinum fram?
Engir flokkar hafa nokkru sinni
gengiö til kosninga eftir svo hörö
átök og haröa áróöursherferö.
Engir hafa látiö svo digurbarka-
lega um skýr og ótviræö úrræöi
sintil lausnar. Engum hafa veriö
gerö jafngóö boö um aöstööu til
forráöa eftir kosningar sem
þessum flokkum.
Fyrirlitlegir
Nú þegar liöiö er á annan
mánuö frá kosningunum standa
„sigurflokkarnir” uppi sem fyrir-
litlegir vegna algerlega
óábyrgrar stjórnarandstööu.
Stóru oröin standa sem kökkur i
hálsi þeim og úrræöaleysiö og
sundrungin blasa við.
Það veröur þó aö segjast eins
oger aöýmsir Alþýöuflokksmenn
hafa gert raunverulegt átak til aö
horfast i augu viö veruleikann.
Þeir hafa stungið öllum sinum
fáránlegu árásarefnum undir
stól, ef ekki gleymtþeim,og snúiö
sér af öllu afli að efnahagsvand-
anum. En það veröa þeir Alþýðu-
flokksmenn þrátt fyrir allt aö
vita, aö þeir geta ekki þótst
gleyma háværum árásum sinum
á valinkunna forystumenn svo
auðveldlega. Þeir veröa minntir á
fyrri orð sín og gerðir ábyrgir
fyrir þeim.
Þrátt fyrir þetta er hlutur krat-
anna illskárri en hlutur Alþýðu-
bandalagsins, sem nú stefnir
beint i hafsauga i tillöguflutningi
sinum.
1 viðræðunum um myndun
vinstrisinnaörar rikisstjórnar
hefur það komiö fram, að alger
andstæöa ermilli sjónarmiða Al-
þýðuflokks og Alþýðubandalags.
Um það veldur miklu sú
tortryggni, valdastreita og öfund
sem virðist vera á milli þeirra.
Hitt -veldur enn fremur miklu, að
nú hefur Alþýðubandalagið raun-
verulega kastað hanskanum og
lýst i tiliögum sinum striöi á
hendur frjálsu efnahags- og at-
vinnuli'fi, og er það önnur rödd en
heyrst hefúr frá flokknum um
nokkurt árabil.
Vesaldarlega
út í sandinn
En áherslu ber aö leggja á þá
meginstaöreynd sem i viöhorfum
og rifrildi þessara tveggja flokka
felst.l þessufelsthvorkimeira né
minna en sú staöreynd aö þaö
hefur enga merkingu aö tala um
„verkalýösflokka” i islenskum
stjórnmálum. Þaö hugtak felur
ekki I sér neina pólitiska merk-
inu, ef þaö hefur þá einhverju
sinni haft hana.
Sú tilraun sem gerð hefur verið
til aö breyta Islensku flokkakerfi
hefur mistekist. Það var opin-
skátt reynt aö koma hér á skipt-
ingunni milli „borgaralegra”
flokka og „verkalýösflokka”.
Þessi tilraun hefur runnið hraka-
lega og vesaldarlega út i sandinn
og er sokkin þar.
Reynslan af getuleysi og
sundrung „sigurflokkanna” sýnir
aö vatnaskilin I islenskum stjórn-
malum eru eftir sem áöur hin
sömu, milli félagshyggju eða
vinstri stefnu annars vegar og
auðhyggju eöa hægri stefnu hins
vegar. Annars vegar standa fé-
lagshyggju og vinstri öfl undir
forystu Framsóknarmanna, en
hins vegar auðhyggju og hæfri öfl
undir forystu Sjálfstæöismanna.
Þaöer á hinn bóginn gæfa þjóöar-
innar aö þessi tvenn öfl geta á
ábyrgan hátt tekið höndum
saman þegar erfiðleikár steöja að
og aðrir skorast úr leik, eins og
var 1974.
Kosningabeiturnar
Enn ein ályktunin sem dregin
verður af atburðum siöustu vikna
er sú, að viöræöur þessara flokka
við Framsóknarflokkinn sýna að
árásir þeirra á flokkinn voru aö-
eins óvandaðar kosningabeitur.
Alþýöuflokksmenn héldu þvi
fram aö Framsóknarflokkurinn
væri „spillingar- og lastabæli”,
en leituðu siöan til hans um
ábyrgt stjórnarsamstarf. Alþýöu-
bandalagsmenn héldu þvi fram
aðflokkurinn væri „Ihaldshækja”
og „höfuðóvinur” launþeganna,
en bentu siðan á hann sem sam-
starfsaðila um aö koma fram
vinstri stefnu.
Hvað verður
um friðinn?
Athyglisvert veröur á næstu
mánuöum aö fylgjast meö þvi
sem gerist innan launþegahreyf-
ingarinnar. Varla mun fara hjá
þvi að þar blossi upp illvi'gar
deilur milli ‘Alþýðuflokksmanna
og Alþýðubandalagsmanna og aö
sú samstaöa sem Björn Jónsson
mótaði þar sundrist gersamlega.
Enn fremur má vænta þess að
flokksmenn Alþýöubandalagsins i
launþegasamtökunum telji sig
eiga ýmissa harma aö hefna á
flokksforystu sinni sem ekki
hefur virt þá viðlits i viöræöum
um stjórnarsamvinnu eöa tillögu-
gerö sinni.
Þeir sem gátu ekki
„Sigurflokkarnir” er reyndar
enn eitt þeirra hugtaka sem hafa
misst gildi sitt á undan förnum
vikum. Þeir sem gátuekki—væri
sennilega réttara heiti úr þvi sem
komiö er. En hitt er rétt aö itreka
aö þessir flokkar hafa bókstaf- ■
lega enga forsendu til þess aö
fara nú aö mikla efnahagsvand-
ann, eöa láta sem þeim hafi ekki
veriö ljóst fyrir kosningar hvert
stefndi. Rikisstjórr.in haföi marg-
sinnis lýst yfir þvf aö horfurnar
værumjög slæmar og aö aðgerðir
hennar til viönáms heföu veriö
óhjákvæmilegar, og að meira
þyrfti aögera eftir aö þjóöin heföi
gefiö stjórnmálamönnum nýtt
umboð til athafna.
Þaö er beinlinis hneykslanlegt
þegar þessir sjálfskipuöu
„frelsunarflokkar” þykjast nú
fyrst sjá hvaö I efni er. Þeir hafa
haft öll tök á aö fylgjast meö
öllum þessum málum allt frá þvi
að fulltrúar þeirra tóku þátt i
störfum „Veröbólgunefndar-
innar” á siðastliönum vetri, og
reyndar lengur.
Takmarkaður
áhugi
Viöræöurnar um myndun
vinstri stjórnar sýndu aö visu
mjög takmarkaöan áhuga Al-
þýðuflokksmanna á vinstri stefnu
og vinstri sinnuöum viöbrögðum.
Hinu veröur aftur á móti ekki
neitað, að forystumenn Alþýöu-
flokksins lögöu sig heiöarlega
fram um aö ná samkomulagi
þrátt fyrir allt. Þeim var i sjálfu
sér ekki á móti skapi aö sööla um
og taka upp vinstri sinnuð úrræöi
þegar allt kom til alls, og segir
það sina sögu um stefnufestuna.
Hins vegar héldu aðrir flokks-
menn Alþýðuflokksins uppi stöð-
ugum árásum, á Alþýöubanda-
lagið og reyndar Framsóknar-
flokkinn lika, meðan á viöræö-
unum stóö.
Er svo að sjá sem innri sam-
staða sé nokkuð veik i hinu ný-
stárlega liði Alþýðuflokksins, og
að forysta flokksins sé næsta
veik. Þeim hefur tekist að ýta Vil-
mundi Gylfasyni til hliöar um
nokkurt skeið, en hversu langt
liður þangaö til hann geysist fram
á völlinn aftur meö öllum sinum
fyrirgangi?
Um það eru náttúrlega skiptar
skoðanir, en segja veröur, að sú
stefna i utanrikis- og varnar-
málum sem Benedikt Gröndal
setti fram i viðræöunum, er mjög
athyglisverð og flestra góðra
gjalda verö. Þaö vekurhins vegar
óneitanlega athygli, aö þessi eini
verulegi málefnalegi skerfur,
sem frá Alþýðuflokknum kemur I
þessum viðræöum, skuli falla svo
ágætlega að hagsmunum Norö-
manna sem varnamálakaflinn i
tillögum Benedikts gerir. Meö
þessu er engri rýrð varpaö að
Norömönnum eöa málefnalegu
innihaldi kaflans út af fyrir sig.
Það vekur þó athygli I þessu sam-
bandi hver þau tengsl eru, sem
uppvist er orðiö aö Alþýöu-
flokkurinn hefur viö ráðandi
stjórnarflokk Noregs.
Þeir bera
ábyrgðina
1 viöræöunum lögöu Fram-
sóknarmenn áherslu á raunhæf
viöbrögöviöefnahagsvandanum i
samræmi viö flokksþingssam-
þykktir. Alþýðubandalagið og Al-
þýöuflokkurinn bera alla ábyrgö
á þvi hvernig fór. Framsóknar-
menn lögöusigfram um aö koma
á samstööu og einingu, en þaö
tókst ekki vegna þess aö frum-
kvæöiö var I annarra höndum I
samræmi viö úrsiit kosninganna.
baráttunni gegn vandræðakerfinu
Af þessu hljóta -allir félags-
hyggjumenn og vinstri sinnar aö
draga sinar ályktanir. Ljóst er
t.d., aö svo kallaöar „könnunar-
viöræður verkalýösflokkanna”
voruekkert annaö en forsmánar-
legt valdatafl þjóöinni allri og
einkum launþegum til tjóns.
Alþýðubandalagsmönnum mun
ekki takast aö þvo af sér þá
ábyrgö, aöhafa boriö meginsök á
þvi aö ekki varö af vinstri sam-
vinnu nú. Tillögur þeirra voru svo
gersamlega andstæðar öllu þvi
sem rætt haföi verið, aö ætlunin
hefur greinilega veriö sú aö
splundra öllu og koma öllu I
uppnám með flutningi þeirra.
Undanfærsluleiðin
Ekki veröur framkoma Alþýöu-
bandalagsmanna frýnilegri
þegar þaðer haft i huga, aö tillög-
ur þeirra áttu ekki aö endast
lengur entiláramóta og heföu þá
hlaðið upp miklu meiri efnahags-
vanda en nú er viö aö striða. Enn
getur þaö ekki talist bera þeim
vitni sem þjóðhollum og ábyrgum
flokki, að það var ekki unnt aö
láta tillögurnar standast ein-
faldan útreikning hvaö þá heldur
meira.
Tillögur Alþýöubandalagsins
voru þvi i sannleika talaö undan-
færslur og fyrirsláttur.
Ómengað
afturhald
Ef taka á mark á tillögum Al-
þýðubandalagsins eru þær hins
vegar ómengaö afturhald. Þær
boða afturhald til þess uppbóta-,
styrkja- og haftakerfis sem Is-
lendingar neyddust til að taka
upp eftir óráðsiu „Nýsköpunar-
stjórnarinnar”, en hún va* sem
kunnugt er fyrsta rikisstjórnin
sem kommúnistar áttusætii á Is-
landi.
Sé tekið mark á tillögum Al-
þýöubandalagsins veröur þaö aö
segjast, að flokkurinn hefur
greinilega horfiö aftur um þrjá
áratugi og horfiö til sins
kommúnistíska upphafs. Ef til
vill hafa fyrrverandi „Mööruvell-
ingar” verið Alþýöubandalaginu
búbót af sliku tagi. 1 heimi
nútimaviöskipta merkir stefna
Alþýöubandalagsins einfaldlega
þaö, aö tsland yröi þokaö austur
fyrir tjald á tveimur lil þremur
árum»
I samanburöi viö þessa tillögu-
gerð Alþýöubandalagsins er þaö
ekki aö undra aö ágreiningur
Framsóknarmanna og Alþýöu-
flokksmanna veröur allur miklu
minni. Báöir þeir flokkar gera
ráö fyrir athafna- og atvinnufrelsi
fólksins I landinu. Báöir gera ráö
fyrir eölilegum viöskiptaháttum
og verslunarfrelsi aö vestrænum
siö, enda vita þeir b^öir aö at-
hafna-og atvinnufrelsið ergrund-
völlur mannfrdsis og jafnframt
samningsréttar á vinnumarkaö-
inum.
Vandræðakerfi
„Nýsköpunar”
Vilmundur Gylfason sagöi i
grein, sem hann ritaði fyrir
nokkru i Timann, aö Fram-
sóknarflokkurinn væri flokkur
hafta, uppbóta- og styrkjakerfis
og þeirrar spillingar og vald-
niöslu sem af sliku getur leitt.AÖ-
eins nokkrum dögum siðar dró
Vilmundur þessi orö sin til baka i
grein i Dagblaðinu, og sýnir þaö
eitt vinnubrögð hans,oger þó gott
aö hið sanna kom fram.
Sannleikurinn er sá, aö allan
þann tima sem þetta „kerfi” var
viö lýði hér á landi var þaö
vandræöakerfi sem allir reyndu
aö losna undan. Framsóknar-
flokkurinn átti mikinn þátt i þeirri
baráttu. Og gagnrýni Fram-
sóknarmanna á aðgerðir „Viö-
reisnarstjórnarinnar” beindust
ekki að þvi að hún tók upp frjálsa
verslun og eölilega háttu i
hagstjórn, heldur í hinu aö „Við-
reisnin” var hægrisinnuö rikis-
stjórn og tók upp ihaldskerfi i
efnahagsmálum.
I þessu sambandi er rétt aö
menn hafi i huga þau orö, sem
Eysteinn Jónsson lét falla um
þetta kerfi. Þau eru slik að ekki
ættilenguraöþurfaaö fjasa hér á
landi um eiiihverja ást Fram-
sóknarflokksins á þessu blessaða
fargani sem þjóöin er fyrir löngu
laus við.
Er það
örlagadómur?
I eldhúsdagsumræöunum 26.
febrúar 1951 sagði Eysteinn Jóns-
son m .a.:
„Langtimum saman hafa Is-
lendingar búiö viö hið mesta öng-
þveiti i fjárhags- og viðskipta-
málum. Menn hafa fengið aö
kynnast vöruskorti og svarta-
markaði sem honum fylgir sem
skugginn. Menn hafa oröiö að
þola stórkostlegt misrétti I dreif-
ingu nauðsynjavara....Er þaö örl-
agadómur yfir Islendingum kveö-
inn að þeir skuli þess engan kost
eiga að rifa sig upp úr feninu?
Auðvitaö ekki. Þetta er lands-
mönnum alveg i sjálfsvald
sett....”
Löngu
dauðþreyttir
Siöar i sömu ræöu sagöi
Eysteinn Jónsson:
„Menn eru fyrir löngu orönir
dauðþreyttir á þessu ástandi og
öllu þvi fargani banna og þýö-
ingarlitils eftirlits sem af þvi
hefur leitt. A hinn bóginn er alveg
vonlaust að komiö veröi á nauð-
synlegum endurbótum i þessum
efnum, nema menn almennt,
þorri manna, geri sér ljóst af
hverju þetta öngþveití stafar.”
Hinn 17. október 1955 sagöi Ey-
steinn Jónsson enn fremur i fjár-
lagaræöu m.a.:
„Það er vafalaust vonlitiö að
viöhalda jafnvægi, stööugu verö-
lagi ogfrjálsum viöskiptum, ef
rekstur rikissjóös er meö
greiðsluhalla eöa bankarnir auka
útlán si'n um fram sparifjárinnlán
ogumfram það sem framleiöslan
eykst á móti....”
Siöar I sömu ræöunni sagöi Ey-
steinn enn fremur:
„Það er grundvallarskilyröi
frelsis i viöskiptum og fram-
kvæmdum, aö rikisvaldiö telji sér
jafnskylt að koma i veg fyrir of-
þenslu i efnahagskerfinu og hitt
aö koma i veg fyrir kyrrstööu og
atvinnuleysi.”
Eftir hvatvisleg ummæli Vil-
mundar Gylfasonar og fleiri
manna, og eftir aö hinar furöu-
legu tillögur Alþýöubandalagsins
eru nú komnar fram, er vissulega
ástæöa til aö menn hugleiöi á ný
þessi orö Eysteins Jónssonar.
JS