Tíminn - 15.10.1978, Qupperneq 12

12
Sunnudagur 15. október 1978.
...ég held aö þaö sé afar þý&ingarmikiö aö hafa sterkt og virkt
verölagseftirlit.”
— Var ekki erfitt aö taka aö sér
embætti fjármálaráöherra eins
og ástandiö var þegar þessi stjórn
tók við?
— Jú það varerfitt, enda sóttist
égekkieftir þvi. Þegarég tók viö,
lágu fyrir drög aö fjárlagafrum-
varpi í ráöuneytinu, sem ekki
höfðu verið samþykkt af neinni
rikisstjórn, heldur Utbúin af fyrr-
verandi ráöherra. Fyrsta daginn
sem ég var hérna var siöan sett
löggjöf sem breytti verðbótavisi-
tölunni og þar meö líklega u.þ.b.
1000-1100 atriöum i fjárlögum. ör-
fáum dögum siöar var gengiö
lækkaö. Þaö breytti um 1200 at-
riöum. Eftir viku voru gefin út
bráöabirgöalög, sem fjölluöu um
mikla tekjuöflun fyrirrikissjóð og
mikil útgjöld sem auövitaö breyt-
ir stööu rikisins á þessu ári og þvi
næsta i miklum mæli. Allt þetta
þurftiaösamræma I fjárlögum og
jafnframt að fella inn i þau
heildarstefnu rikisstjórnarinnar,
þannig að ríkisbúskapurinn veröi
rekinn i jafnvægi.
— Eru stefnumarkandi
breytingar i fjárlagafrum-
varpinu?
— Stefna stjórnarinnar kemur
fram i fjárlögunum og fjárlaga-
ræðunni. Siöan tekur Alþingi viö
og afgreiðir frumvarpiö, e.t.v.
meö einhverjum breytingum.
— En nú er reiknaö meö haila á
rikissjóöi á þessu ári?
— Já.litilsháttar halla,sem gert
er ráö fyrir að vinna upp á næsta
ári meö þvi aö draga úr verkleg-
um framkvæmdum og spara i
rekstri. Þá á aö fella tekjur sam-
kvæmt bráöabirgialögunum inn i
skattkerfiö. Annaö hvort eins og
þau eru eöa meö þeim breyting-
um sem Alþingi telur ástæðu til
aö gera á þeim.
— En er ekki stærstur hluti
fjárlaga ’ögákveöinn og þvi erfitt
aö spara?
Jú, itigbúndin og samnihgs-
bundin útgjöld á fjárlögum al-
mennt eru nálægt 70%.
Launagreiöslur eru þar af um
25% af heildarútgjöldum fjár-
laga. Þvi veröur ekki um aö ræöa
sparnaö hjá rfkinu aö neinu ráöi
nema meö lagabreytingum. En
auövitaðveröurþó hægt aö spara
i ýmsum greinum, ef menn eru
sammála um þaö. Annars er ég
ekki ánægöur meö oröiö aö eyöa i
þessu sambandi. Ég vil heldur
tala um aö afla fjár og verja þvi
til nytsamlegra hluta. En fé'rlkis1
ins á ekki aö verja nema á þann
hátt.
Auövitab eru svo skiptar
skoðanir Istjórnmálumhvort afla
eigimikils eöa litils fjári rikissjóö
og eftir þvi fara framkvæmdir
rikisins. Ég er þeirrar skoöunar
aö afla eigi verulegs fjár til þess
aöverja til samfélagslegra fram-
kvæmda og starfsemi.
— Telur þú tslendinga sér nægi-
lega meövitandi um tengslin milli
„Auövitaö hljóta allir skynsamir menn aö vita aö þetta er stór-
hættulegt ástand og háskalegt. En breyting gerist ekki átaka-
laust. Menn veröa aöláta eitthvaö á móti sér ef þeir vilja foröast
annaö verra”.
(Texti: Heiður Helgadóttir, myndir: Tryggvi)
þjónustu samfélagsins annars
vegar og skattgreiöslna hins veg-
ar?
— Ekki nægilega. Ég held aö
það væri mjög nytsamlegt aö
reynt yröi aö skýra betur út fyrir
almenningi hvaö rikiö gerir viö
þaö fjármagn sem kemur i rikis-
sjóö. Það væri fróðlegt fyrir
þjóðina aö kynna sér fjárlögin,
þvi þar er mikinn fróðleik aö
finna.
Við eigum ekki að festa
okkur i millifærslum
— Nú hcfur á undanförnum ár-
um veriöaöþvfstefnt aödraga úr
millifærslum, en ætlar þessi
stjórn aö auka þær?
— Hún kom til valda viö óvenju-
legar aðstæður, þegar þýöingar-
miklar greinar atvinnulifsins
voru alveg aö stöövast og raunar
stöövaöar.þá voru góö ráð dýr og
rlkisstjórnin greip til þess aö
lækka gengiö um 15% til aö
tryggja rekstur atvinnuveganna.
Til þess siöan aö koma i veg fyrir
að afleiöingar gengislækkunar-
innar kæmufram i mjög hækkuöu
verölagi.þá var þaö ráö tekið aö
afla tekna meö þvi aö leggja á þá
aöila i þjóöfélaginu, sem helst
ættu að hafa efni á þvi aö greiða.
Meö þessu vildi rikisstjórnin
skapa sér ráörúm til aö marka
nýja stefnu.
— Veröurþá reynt aö draga aft-
ur úr þessari ijiiílifæjsfu?.
— Ég er þvi fylgjandi að vib
festum okkur ekkii of háum
niöurgreiöslum, þótt ég áliti ekki
heldur að við getum komist alveg
hjá þeim. En þetta er allt spurn-
ingin um að berjast viö veröbólg-
una, þvi þaö er hún sem er að
færa okkur i kaf.
Ég vil gjarnan segja frá þvi aö
á ársfundi Alþjóöbankans og Al-
þjóðagjaldeyrissjóösins, sem ég
sat um daginn i Washington, töl-
uðu margir heimsþekktir stjórn-
málamenn, bæði vinstri og hægri-
sinnaðir. Þessir stjórnmálamenn
voru allir óskaplega áhyggjufullir
út af mikilli veröbólgu i heimin-
um, en hún er um 8-10%.
Hvernig er þá ástandið hjá okk-
ur sem búum viö 40-50% verö-
bólgu? Þvi held ég aö augljóst sé,
að takist okkur ekki aö ná verð-
bólgunni niður á næstu misserum,
þá hljóta aö blasa viö óskaplega
alvarleg vandamái i Islenskum
efnahagsmálum.
— En telur þú aö allur al-
menningur átti sig nægilega á þvf
hver bölvaldur veröbólgan er?
— Nei, því miöur, þá held ég að
langt sé frá þvi aö fólk geri sér
næga grein fyrir þvi. En þessi
staöreynd aö stjórnmálamenn
heimsins eru hræddir viö 10%
veröbólgu myndi kanski opna
augu manna fyrir þvi aö ástæöa
„Þaö þýöir aö meftan ekki næst samkomulag um aft breyta vfsi-
tölugrundvellinum, notar rikiö helst beina skatta til aö afla
fjár”.
væri til aö vera skelkaöir.
Þaö er lika alveg augljóst aö
vissar þýöingarmiklar stoöir
efnahags- og atvinnulifs hafa
látiö sig alveg gifurlega. Þaö er
mikiö kvartaö undan lánsfjár-
skorti og þaö er eðlilegt. Atvinnu-
vegunum er nauösynlegt aö fá
rekstrarfé aö láni. En ein af af-
leiðingum mikillar veröbólgu á
þessum áratug er að ráöstöfunar-
fé bankakerfisins, sem hlutfall af
þjóðartekjum hefur sifellt verið
aö minnka. Ariö 1970 var þetta
hlutfall 35,8% en áriö 1977 var þaö
komiðniðuri 22,5%. Ef bankarnir
hefðu núna tiltölulega jafn mikið
ráðstöfunarfé og árið 1970, heföu
þeir 40-50 milljörðum umfram
þaðsem þeir hafa. Þetta er mjög
alvarleg staöreynd.
Haldi þetta svona áfram, þá
getur þaö ekki endað ööruvisi en
aö reksturinn stöövist, atvinnu-
fyrirtækin leggi upp laupana, en
þvi fylgir atvinnuleysi og efna-
hagshrun. Þvi held ég aö þaö sé
löngu kominn timi tii aö fólk hugsi
meira um þessi mál heldur en
veriö hefur. Sérstaklega álit ég aö
þaö sé kominn timi til aö þeir sem
taka stórar ákvaröanir, sem
varða verölag i landinu og verö-
bólguna, athugi sinn gang meira
en veriö hefur. Nefna má stjórn-
málamenn/ sem ákveða hvort
rikisbúskapurinn er rekinn meö
halla og skuldasöfnun eöa hvort
henn er i jafnvægi. Aöilar vinnu-
markaöarins þurfa iika aö huga
aðihvort launastefnan sé raun-
verulega miðuö viö getu þjóö-
félagsins en ekki skuldasöfnun.
Og fleiri þurfa aö athuga sinn
gang.
Auövitað hljóta allir skynsamir
menn aö vita aö þetta er stór-
hættulegt ástand og háskalegt.
En breyting gerist ekki átaka-
laust. Menn veröa aö láta eitt-
hvaöá móti sér ef þeir vilja forö-
ast annað verra.
Verðum að snúa við ef
við viijum haida sjálf-
stæðinu
— En almenningur viröist ekki
taka þessu ýkja alvarlega, enda
flestir orönir vanir ástandinu-
— Það er vegna þess að at-
vinnuvegunum hefur alltaf veriö
„reddaö” frá mánuöi til mánaöar
Oskapleg vanda
blasa við ef ekki
dregur úr verð-
bólgu
næstu
misserum