Fréttablaðið - 10.10.2006, Blaðsíða 18

10. október 2006 ÞRIÐJUDAGUR18
fréttir og fróðleikur
Svona erum við
> Söluverðmæti tauga- og geðlyfja í milljónum króna.
Norður-Kóreumenn gerðu aðfaranótt mánudags tilraun með kjarnorku-
vopn sem olli harkalegum viðbrögðum á alþjóðavettvangi. Meira að
segja Kínverjar, sem hingað til hafa verið helstu stuðningsmenn Norður-
Kóreumanna, brugðust ókvæða við. En þó er ljóst að Norður-Kóreumenn
vilja láta taka sig alvarlega, og hefur alþjóðasamfélagið tekið
þá á orðinu seinustu daga.
Kommúnistaríkið?
Áratugum saman hefur Norður-Kórea verið eitt lokaðasta
land heimsins, en það er eitt fárra ríkja sem enn eru undir
kommúnistastjórn. Leiðtogi Norður-Kóreu, Kim Jong-
il, erfði leiðtogastarf sitt eftir föður sinn, en hefur sjálfur
ekki útnefnt sinn erfingja. Kim þykir afar glysgjarn og gengur
gjarnan um á þykkbotna skóm og með íburðarmikla hárgreiðslu.
Líf í Norður-Kóreu?
Um 23 milljónir manna búa í Norður-Kóreu, sem nær yfir 122.762
ferkílómetra – tæplega tuttugu þúsund ferkílómetrum stærra svæði
en Ísland. Flestir eru trúlausir, en aðhyllast sterkar þjóðarhefðir. Þó
er fátt vitað um daglegt líf í Norður-Kóreu. Öllum fjölmiðlum er stjórnað
af ríkinu og í þeim er ekki sagt frá neinu sem gæti komið stjórninni illa. Til
dæmis er aldrei sagt frá hungursneyð sem reglulega herjar á íbúa Norður-
Kóreu. Landið reiðir sig mjög á erlend fjárframlög og telja erlendar hjálpar-
stofnanir að á síðasta áratug hafi um tvær milljónir manna farist þar úr
hungri. Auk þess berast óljósar fregnir af mannréttindabrotum.
Vopn Norður-Kóreu?
Í landinu er einn stærsti starfandi her heims og hafa stjórnvöld löngum
verið sökuð, á alþjóðavettvangi, um að eyða of miklu í vopn og
her landsins á meðan milljónir manna búa við hungur og sára
neyð. Þó er ekki talið líklegt að Norður-Kóreumenn eigi mörg
kjarnorkuvopn, en þetta var í fyrsta sinn sem vitað er til þess
að þeir prófi þau.
Ríkisstjórn Norður-Kóreu segir vopnið hafi verið prófað til
að minnka hættuna á því sem hún kallar vaxandi óvináttu
Bandaríkjanna, en George W. Bush Bandaríkjaforseti hefur
kallað Norður-Kóreu, ásamt Írak og Íran, hluta af „öxulveldi
hins illa“.
FBL GREINING: FÁTT ER VITAÐ UM DAGLEGT LÍF Í NORÐUR-KÓREU
Einangrað kommúnistaríki
1992 1996 2000 2004
968
1.623
2.924
4.092
Heimild: Hagstofa Íslands
Mikhaíl Sergeievítsj Gor-
batsjov, sem var leiðtogi
Sovétríkjanna síðustu
sex árin sem þau voru við
lýði, 1985-1991, kemur til
Íslands á morgun í tilefni
af því að í vikunni eru rétt
20 ár síðan hann átti hinn
sögulega fund með Ronald
Reagan Bandaríkjaforseta
í Höfða. Auðunn Arnórsson
hitti Gorbatsjov að máli í
Dresden í Þýzkalandi.
Það gustar enn af Sovétleiðtogan-
um fyrrverandi, sem orðinn er 75
ára gamall. Hann heilsar með þétt-
ingsföstu handabandi. Spurður um
það sem gerðist á fundi hans með
Reagan forseta í Reykjavík þessa
spennuþrungnu haustdaga í
Reykjavík árið 1986 segir hann:
„Við [Sovétmenn] sögðum strax
að loknum fundinum að þáttaskil
hefðu orðið; miklum áfanga hefði
þar verið náð að tímamótasam-
komulagi um að draga úr kjarn-
orkuvopnavánni í heiminum, í átt
að því að binda enda á kalda stríð-
ið,“ segir Gorbatsjov, og heldur
áfram:
„[George] Schultz, þáverandi
utanríkisráðherra Bandaríkjanna,
tjáði blaðamönnum fyrst eftir
fundinn – að mig minnir í herstöð-
inni í Keflavík – að þessi fundur
hefði verið mikil vonbrigði. Þar
sem ekki hefði tekizt að handsala
neitt samkomulag yrði fundurinn
að teljast misheppnaður.
Fjörutíu mínútum eftir að
Schultz sagði þetta talaði ég á fjöl-
mennum blaðamannafundi í
Háskólabíói og sagði skýrum
orðum að þáttaskil hefðu orðið, að
miklum áfanga hefði verið náð.
Næsta morgun, þegar Schultz
hafði heyrt yfirlýsingu mína, sagði
hann: „Þetta er alveg rétt hjá Gor-
batsjov, það náðist í raun mikill
árangur á fundinum. Við höfum
komizt að raun um að Gorbatsjov
er alvara.“
Þannig að það vorum við (Sovét-
menn) sem ýttum við samningsað-
ilum okkar, vonandi í rétta átt.
Þeir sáu að okkur var alvara, og
öfugt. Við gátum samið,“ segir
Gorbatsjov.
Enda var þess ekki lengi að
bíða að samningar um niðurskurð
meðal- (INF) og langdrægra
(START) kjarnorkuflauga væru
undirritaðir í Genf, en með þeim
samningum var í raun bundinn
endi á vígbúnaðarkapphlaup
kjarnorkurisaveldanna.
Rússnesk-þýzk samræða
Gorbatsjov var í Dresden í þeim
erindagjörðum að taka þátt í
rússnesk-þýzkum samráðsfundi,
sem kallaður er „Pétursborgar-
samræðan“ (Petersburger Dia-
log). Þetta er sjötti slíki tvíhliða
samráðsfundur Þjóðverja og
Rússa, en Gorbatsjov er formaður
rússneska stýrihópsins. Í ávarpi
til þátttakenda við upphaf sam-
ráðsdagskrárinnar í gær sagði
Gorbatsjov meðal annars, að það
færi sérlega vel á því að slíkar
samræður færu fram í Dresden,
borg sem varð fórnarlamb seinni
heimsstyrjaldar en sem „í dag, í
endurreistri fegurð og þróun,
segir við heiminn: fólk á að lifa í
friði!“
Þessi orð Gorbatsjovs endur-
spegla það sem hans verður ævin-
lega minnzt fyrir: að hafa átt stór-
an þátt í að binda enda á kalda
stríðið og að fella járntjaldið á
friðsamlegan hátt. Fyrir það hlut-
verk sitt voru honum veitt friðar-
verðlaun Nóbels árið 1990.
Þessa arfleifð sína hefur Gor-
batsjov enda lagt rækt við, meðal
annars með stofnun þeirri sem við
hann er kennd og starfrækt er í
Moskvu.
Þegar Sovétleiðtoginn fyrrver-
andi stikar út úr ráðstefnuhöllinni
í Dresden, með fréttaljósmyndara-
skara í kring um sig, er vart á
honum að sjá að þar fari hálfátt-
ræður maður sem ekki hefur
gegnt neinu valdaembætti í fimm-
tán ár. Fyrir utan ráðstefnuhöllina
standa nokkrir meðlimir Amnesty
International með skilti, þar sem
vakin er athygli á því að aðstoðar-
saksóknari frá Ingúsjetíu, héraði
syðst í Rússlandi, næst vestan við
Tsjétsjéníu, hvarf fyrir tveimur
árum og ásakanir eru uppi um að
rússneska leyniþjónustan FSB
hafi numið hann á brott og haldið
honum föngnum. Gorbatsjov
gefur sér nokkrar mínútur til að
tala við fólkið.
Pútín á fornum slóðum
Víst má telja að annar tiginn gest-
ur frá Rússlandi, sem sækir Dres-
den heim í dag, þriðjudag, muni
ekki gefa sér tíma til að hlusta á
nein mótmæli af þessu tagi. Vladi-
mír Pútín Rússlandsforseti er
væntanlegur til borgarinnar sem
hann dvaldi í um nokkurra ára
skeið á níunda áratugnum sem
útsendari sovézku leyniþjónust-
unnar KGB. Hann mun eiga við-
ræður við Angelu Merkel kanz-
lara, en hún hefur látið það skýrt í
ljósi að hún vilji setja aðrar áherzl-
ur í samskiptum við Rússland en
fyrirrennari hennar í embætti,
Gerhard Schröder. Schröder gekk
eitt sinn svo langt að votta vini
sínum Pútín að hann væri „fyrir-
myndar-lýðræðissinni“. Kanzlar-
inn fyrrverandi hefur verið harka-
lega gagnrýndur heima í
Þýzkalandi fyrir að þiggja stjórnar-
formennskustarf í fyrirtækinu
sem ætlar að leggja gasleiðslu um
Eystrasaltið, beina leið frá Rúss-
landi til Þýzkalands, en stærsti
hluthafinn í því er Gazprom, rúss-
neska ríkiseinokunar-jarðgas-
fyrirtækið. Meðan Schröder var
enn kanzlari beitti sér hann mjög
fyrir því að umrætt fyrirtæki
kæmist á laggirnar.
Þar sem Þjóðverjar gegna for-
mennskunni í Evrópusambandinu
fyrri helming næsta árs er endur-
nýjun rammasamninga ESB og
Rússlands um samstarf og við-
skipti mjög ofarlega á baugi í
þessum tvíhliða viðræðum þýzkra
og rússneskra ráðamanna.
Opin samskipti lykillinn að friði
Fréttablaðið spurði Gorbatsjov að
lokum hvaða boðskap hann vildi
færa því unga fólki, sem blessunar-
lega þekkti ekki kalda stríðið
nema af afspurn og úr sögubók-
um.
„Að hugsa um framtíðina, það
er um friðinn,“ svarar Gorbatsjov.
Á þeim árum sem liðin séu frá
lokum kalda stríðsins hafi „stórar
hindranir verið settar fyrir þá
sem vilja leika stríðsleiki“. Ungt
fólk í löndum heims þurfi að snúa
bökum saman.
„Ég er viss um að unga fólkið
nú til dags er allt önnur kynslóð
en sú sem stóð hvor sínu megin
víglínunnar í kjarnorkuvígbún-
aðarkapphlaupi kalda stríðsins.
Ég tel að hún skilji að forsenda
fyrir því að halda friðinn er opin
samskipti milli aðila, hvort sem
það er í samskiptum einstaklinga
eða heilla þjóða og heimshluta.
Það er hægt að leysa öll vanda-
mál, allt frá ásta- og fjölskyldu-
málum til lífshátta mannkynsins
yfirleitt.
Þegar fólk finnur að það er
öruggt, að það hafi ekkert að ótt-
ast, er þetta hægt. Hin nýja kyn-
slóð verður að finna til ábyrgðar
sinnar á þessu og standa undir
henni,“ segir Mikhaíl S. Gorbat-
sjov.
Fundurinn markaði þáttaskil
FRÉTTAVIÐTAL
AUÐUNN ARNÓRSSON
audunn@frettabladid.isMIKHAIL GORBATSJOV I DRESDEN I ÞÝSKALANDI Í GÆR Gorbatsjov var í Dresden til að
taka þátt í rússnesk-þýzkum fundi, „Pétursborgar-samræðunni“. FRÉTTABLAÐIÐ/AUÐUNN
MIKHAÍL GORBATSJOV OG RONALD REAGAN RÆÐAST VIÐ Í HÖFÐA 1986. „Við sögðum strax að loknum fundinum að þáttaskil hefðu
orðið; miklum áfanga hefði þar verið náð að tímamótasamkomulagi um að draga úr kjarnorkuvopnavánni í heiminum, í átt að
því að binda enda á kalda stríðið,“ segir Gorbatsjov um árangur leiðtogafundarins í Reykjavík 1986. FRÉTTABLAÐIÐ/AP
Dæmi eru um að garðyrkjuvörur
séu merktar vistvænar án þess að
uppfylla þau skilyrði og sem íslensk
framleiða án þess að varan sé
ræktuð hér á landi heldur aðeins
pakkað. Gunnlaugur Karlsson,
framkvæmdastjóri Sölufélags garð-
yrkjumanna ehf., segir engin dæmi
um að þeirra merking hafi verið
misnotuð á þennan hátt en skýra
þurfi reglurnar.
Hverjar eru reglur um uppruna-
merkingar?
Það eru engar reglur til um að það
þurfi að standa hvaðan varan sé
upprunin. Það er til reglugerð sem
segir að merkja megi vöru sem
íslenska framleiðslu þó að henni sé
aðeins pakkað hérlendis. Við erum
búin að berjast fyrir því í mörg ár að
fá það í gegn að krafa sé um upp-
runamerkingar á allar vörur, bæði
hvað varðar innihald og hvort þær
séu erfðabreyttar.
Hver er markaðshlutdeild íslensks
grænmetis á markaðnum?
Ég myndi skjóta á að ferskt græn-
meti sé hátt í einn þriðji þess sem
er selt á íslenskum markaði. Annars
er það mismunandi eftir árstíðum.
Og ég tel þá ekki kartöflur með.
Þetta hlutfall er mun hærra séu þær
teknar inn enda lítið um kartöflu-
innflutning.
SPURT OG SVARAÐ
GRÆNMETI
Uppruna-
merkingar á
allar vörur
GUNNLAUGUR KARLSSON
framkvæmdastjóri
Allar nýjustu upplýsingar
og fréttir á ensku á
vefnum reykjavik.com
og í blaðinu Reykjavikmag
Nýjar upplýsingaveitur á ensku: